Η Καλαμάτα δεν κατάφερε να κερδίσει τον τίτλο της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης και σιγά σιγά οι κρίσεις και οι επικρίσεις καταλαγιάζουν. Κάποιοι αναζήτησαν την αιτία στο κακοφτιαγμένο φάκελο της υποψηφιότητας, άλλοι στη δημοτική πολιτική των τελευταίων ετών που συρρίκνωσε σταδιακά πολιτιστικούς θεσμούς, όπως το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο, τη Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης, το Διεθνές Κέντρο Χορού κ.λπ. και άλλοι στην εύνοια που ίσως έτυχε η υποψηφιότητα της Ελευσίνας από κορυφαίους πολιτικούς και αυτοδιοικητικούς παράγοντες. Κάποιοι, μάλιστα, πρώην επίδοξοι χορηγοί (οικονομικοί και «επικοινωνίας») δήλωσαν και «ανακουφισμένοι» που δεν κερδήθηκε ο τίτλος, διότι υπήρχε κίνδυνος σοβαρής εκτροπής από τον προϋπολογισμό, ενώ σε περίπτωση ανάληψης του τίτλου, θα ήταν πιθανότατα αυτοί που θα πρωτοπανηγύριζαν και θα επιδίωκαν να καρπωθούν τη «νίκη».
Πλέον, όμως, αυτά δεν έχουν καμιά σημασία, αλλά το εάν εντέλει αποκόμισε κάτι η πόλη από την υποψηφιότητά της σε έναν τέτοιο κοινοτικό θεσμό, που έχει -όπως διακηρύττει- στόχο: «την ανάδειξη του πλούτου της ποικιλομορφίας, των κοινών πτυχών των ευρωπαϊκών πολιτισμών και τη βελτίωση της αλληλοκατανόησης μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών»!
Ο Πολιτισμός είναι μια σύνθετη έννοια. Αφορά στο επίπεδο διαβίωσης και κοινωνικής συμβίωσης, τον τρόπο σκέψης μιας κοινωνίας, τα ήθη, τις πνευματικές αξίες, το επίπεδο μόρφωσης και παιδείας, τον τρόπο ζωής, τη θρησκεία, καθώς και την ενασχόληση με την Τέχνη (γλυπτική, ζωγραφική, μουσική, κινηματογράφο κ.λπ.). Με ένα λόγο ο όρος «Πολιτισμός» περικλείει μέσα του και την έννοια της υλικής και την έννοια της πνευματικής ανάπτυξης («Κουλτούρα») μιας κοινωνίας.
Και οι δύο τελικές υποψήφιες πόλεις (Καλαμάτα και Ελευσίνα) διέθεταν στα χαρτιά ομοειδή χαρακτηριστικά (διεθνή φεστιβάλ, αρχαιολογική και βιομηχανική κληρονομιά, δυνατότητα χρηματοδότησης από ιδιωτικούς φορείς κ.λπ.). Και οι δύο πόλεις «εφάπτονται» με την Ευρώπη στις δύο μεγάλες μεταβάσεις που μετασχημάτισαν ριζικά τις συνθήκες ζωής του ανθρώπου, τη Γεωργική και τη Βιομηχανική Επανάσταση! Και οι δύο πόλεις μαστίζονται σήμερα από την ανεργία, αποτέλεσμα της επιβεβλημένης από την Ε.Ε. (μέσω της συνθήκης του Μάαστριχτ και της «λευκής βίβλου») αποβιομηχάνισης του ευρωπαϊκού νότου.
Με τον ευρηματικό τίτλο «μετάβαση στην EUphoria» η πρόταση της νικήτριας Ελευσίνας (μιας υποβαθμισμένης επί δεκαετίες πόλης) εστίασε στην ποιοτική αναβάθμιση που μπορεί να παράγει ο πολιτισμός, όταν βρίσκεται στο επίκεντρο κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας. Η Ελευσίνα χρησιμοποίησε ως μεταφορά το μύθο της Περσεφόνης για να εστιάσει στους μετασχηματισμούς της Ευρώπης και της Κοινωνίας της.
Με την ίδια λογική και η Καλαμάτα διαθέτει πρώτη στο βάθος των αιώνων, μέσα από τις επικές εξεγέρσεις των Μεσσήνιων Ειλώτων, τη δυνατότητα να εστιάζει στην ανάγκη της συνεχούς προσπάθειας των λαών για Ελευθερία και Αυτοδιάθεση, ως απαραίτητες προϋποθέσεις για την όποια παραγωγή πολιτισμού! Ένα τέτοιο μήνυμα είναι πιο επίκαιρο από ποτέ και δεν είναι μόνο ευρωπαϊκό αλλά οικουμενικό.
Πριν από την αποκαλούμενη δε … «εμμονή» της Επιτροπής Διεκδίκησης στην κήρυξη της Επανάστασης του 1821 (και με το συμβολισμό αυτής στη θεία λειτουργία στους Αγίους Αποστόλους), θα ήταν αξιοσημείωτο να αναφερθεί ότι η πόλη της Καλαμάτας κινείται για αιώνες ανάμεσα στον Ευρωπαϊκό και τον Οθωμανικό Μεσαίωνα και αποτελεί ένα ενδιαφέρον «γεφύρωμα» μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Και αυτό ήταν πράγματι ένα «ατού» της Καλαμάτας όσον αφορά στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό στον οποίον συμμετείχε. Το γεγονός, δηλαδή, ότι η πόλη και η περιοχή γνώρισε τους Ευρωπαίους (Φράγκους και Λατίνους) πριν αυτοί αρχίσουν να παράγουν αξιόλογο πολιτισμό! Και τα ερειπωμένα κάστρα θα μαρτυρούν αιώνια εκείνη την επιβλητική τους παρουσία.
Μετά τον ξεσηκωμό των “ραγιάδων” το 1821, θα έρθει η αναγκαία για την επιβίωση του κόσμου της πόλεως, Γεωργική και έπειτα η Βιομηχανική της Ανάπτυξη. Και αυτή η αποσιωπημένη σειρά των ιστορικών Εξεγέρσεων των κατοίκων της πόλης περνάει στο Κίνημα του Μεσοπολέμου, έπειτα στη «Νέα Φιλική Εταιρεία» του 1941 και στην Εθνική Αντίσταση εναντίον των Ιταλογερμανών (Ευρωπαίων) κατακτητών και συνεχίζεται απτόητη στις δίκαιες εργατικές διεκδικήσεις της εποχής της “Εθνικής Ανασυγκρότησης”.
Η νικήτρια Ελευσίνα μπορεί στο δικό της -για το συγκεκριμένο διαγωνισμό- «αφήγημα» να συνέδεσε τον ερχομό της Περσεφόνης με την «Ημέρα της Ευρώπης», αυτό όμως δε σημαίνει ότι έτσι θα επέλθει αυτόματα και η πολυπόθητη «Άνοιξη» στους ίδιους τους λαούς της Ευρώπης! Σήμερα η Περσεφόνη «κοιμάται βαθιά στην αγκαλιά της ευρωπαϊκής γης» και για να «βγει στου κόσμου το μπαλκόνι» οφείλει η ίδια η Ευρώπη να επαναπροσδιορίσει το περιεχόμενο εννοιών όπως «ελευθερία», “ισονομία”, “δικαιοσύνη” και «κοινωνική συνοχή». Η αδιάλειπτη όμως αυτή πάλη, για την κατάκτηση των παραπάνω αξιών, αποτελεί και ένα πραγματικό ιστορικό «αφήγημα» της Καλαμάτας!
Ο «τίτλος» δεν ήρθε. Μα ο Πολιτισμός δεν έχει ανάγκη από τίτλους! Δεν έχει ανάγκη από «Επιτροπές διεκδίκησης», «εκτελεστικούς», «καλλιτεχνικούς» διευθυντές και «κλίκες». Ο Πολιτισμός ταξινομεί «μόνος του» τις προτεραιότητές του. Και αυτές τη συγκεκριμένη στιγμή είναι η θωράκιση της πόλης από τις πλημμύρες, η διαχείριση των σκουπιδιών και η αναβάθμιση των φτωχογειτονιών της. Διότι το μεγαλύτερο «ατού» της Καλαμάτας ήταν πάντοτε ο κόσμος της! Αυτός ο κόσμος της που -έτσι κι αλλιώς- «μετασχηματίζεται» όπως ακριβώς ο κόσμος της Ελευσίνας και ο κόσμος κάθε ευρωπαϊκής πόλης. Η ενίσχυση του πολιτισμού προϋποθέτει πρώτα και κύρια την εξασφάλιση του μεγαλύτερου μέρους του λαϊκού κοινού μέσα στην ίδια την πόλη. Χωρίς αποκλεισμούς! Ο κόσμος είναι αυτός που «φτιάχνει» την πόλη και μέσω αυτού η πόλη αποκτά τη δική της δυναμική. Ένας κόσμος που, παρότι η ανέχεια και το άγχος της επιβίωσης κατατρώγουν την καθημερινότητά του, δε θεωρεί τον Πολιτισμό «περιττή πολυτέλεια» και αρνείται σε μεγάλο σχετικά βαθμό να μετατραπεί σε παθητικό καταναλωτή των πολιτιστικών αποβλήτων της εμπορευματοποίησης.
Η πόλη αυτή δεν έχει ανάγκη από τίτλους! Η Καλαμάτα πάντα θα κρατάει το… «Άριστο» των αγώνων της και με αυτό θα πορεύεται στις δοκιμασίες και στις προκλήσεις του μέλλοντος. Έτσι όπως ακριβώς κρατάει στα «σπλάγχνα» της για αιώνες τον Αριστόδημο και τον Αριστομένη! Αυτό είναι το πραγματικό της ιστορικό «αφήγημα»! Αυτή και η πολιτιστική παρακαταθήκη της υποψηφιότητάς της.
Του Ηλία Καραμπάτσου
Οδοντιάτρου
