Βραβείο από Ε.Ε. για την Πολιτιστική Κληρονομιά
H Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Europa Nostra ανακοίνωσαν, μόλις χθες, τους νικητές των Βραβείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πολιτιστική Κληρονομιά για το 2016 / Βραβεία Europa Nostra – τη μεγαλύτερη Ευρωπαϊκή βράβευση στο χώρο της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Οι 28 βραβευθέντες από 16 χώρες επιλέχθηκαν για το υποδειγματικό τους έργο στους τομείς της αποκατάστασης, έρευνας, μακροχρόνιας προσφοράς στον πολιτισμό, καθώς και της εκπαίδευσης, κατάρτισης και ευαισθητοποίησης. Ανεξάρτητη επιτροπή εμπειρογνωμόνων έκρινε 187 συνολικά υποψηφιότητες, που υποβλήθηκαν από φορείς αλλά και ιδιώτες, από 36 ευρωπαϊκά κράτη, και επέλεξε τους νικητές.
Πολίτες από όλον τον κόσμο μπορούν πλέον να ψηφίσουν μέσω διαδικτύου για το Βραβείο Κοινού και να προωθήσουν το βραβείο/τα βραβεία της χώρας τους, ή άλλης ευρωπαϊκής χώρας.
Ανάμεσα στους βραβευθέντες βρίσκονται και δύο ελληνικές συμμετοχές στην Κατηγορία «Αποκατάσταση»: η Βυζαντινή Εκκλησία του Αγίου Πέτρου στην Καστάνια της Μάνης και ο Παραδοσιακός Νερόμυλος στον Άγιο Γερμανό των Πρεσπών!
Τα έργα που επιλέχθηκαν από την επιτροπή αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα δημιουργικότητας, καινοτομίας, αειφόρου ανάπτυξης και κοινωνικής συμμετοχής στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλη την Ευρώπη.
Μεταξύ των αξιοσημείωτων πρωτοβουλιών που βραβεύθηκαν το 2016 είναι: η αποκατάσταση της κρεμαστής διαδρομής – γέφυρας χτισμένης στις απότομες πλαγιές ενός φαραγγιού, που πρόσφερε στους επισκέπτες πρόσβαση σε έναν τόπο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, προσελκύοντας νέο κύμα τουρισμού στην περιοχή (Ισπανία).
Η ανάπτυξη βιομηχανικού τύπου ψηφιοποίησης που είχε ως αποτέλεσμα την ψηφιοποίηση σχεδόν 9 εκατομμυρίων ζωολογικών, βοτανολογικών και γεωλογικών δειγμάτων εντός και εκτός Ευρώπης, εξαιρετικής σημασίας για τους ερευνητές (Ολλανδία).
Οι προσπάθειες των εργαζόμενων ενός εθνικού μουσείου που εργάσθηκαν σκληρά και χωρίς πληρωμή για τρία χρόνια, προκειμένου να το κρατήσουν ανοιχτό στη διάρκεια μιας δύσκολης πολιτικής κατάστασης, καθώς και των ακτιβιστών που τους βοήθησαν (Βοσνία – Ερζεγοβίνη).
Τέλος, και ένα πρόγραμμα ευαισθητοποίησης που ενθαρρύνει πολίτες να «υιοθετήσουν» μνημεία πολιτιστικής και ιστορικής σημασίας στην κοινότητά τους, να τα φροντίσουν και να επαναχρησιμοποιήσουν (Φινλανδία).
Για πρώτη φορά, εξάλλου, απονεμήθηκε βραβείο σε ένα εξέχον έργο από την Ισλανδία: την αποκατάσταση και μετατροπή του Γαλλικού Νοσοκομείου στο Faskrudsfjordur σε μουσείο.
«Συγχαίρω θερμά τους νικητές και τις ομάδες τους για την υποδειγματική δουλειά τους. Χάρη στο ταλέντο και την αφοσίωσή τους, τόσοι θησαυροί πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη προστατεύθηκαν και αναβίωσαν για τη σημερινή αλλά και τις επόμενες γενιές.
Τα έργα αυτά ευαισθητοποιούν για την αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς ως στρατηγικής πηγής πλούτου για την κοινωνία και την οικονομία της Ευρώπης. Η πολιτιστική κληρονομιά ενώνει τους ανθρώπους, χτίζει γέφυρες ανάμεσα στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Και ταυτόχρονα παράγει οικονομική ανάπτυξη προωθώντας την αειφόρο ανάπτυξη και ενθαρρύνει την κοινωνική συμμετοχή και ένταξη – που είναι σήμερα πιο σημαντικά παρά ποτέ. Γι’ αυτούς τους λόγους στηρίζουμε τα Βραβεία και άλλα έργα πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω του Προγράμματος Creative Europe και θα συνεχίσουμε να το πράττουμε» δήλωσε ο Tibor Navracsics, Ευρωπαίος Επίτροπος Εκπαίδευσης, Πολιτισμού, Νεολαίας και Αθλητισμού.
«Όλα αυτά τα βραβευμένα έργα αποδεικνύουν ότι η πολιτιστική κληρονομιά έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ευρώπη και τους πολίτες της. Η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί οδηγό για την αειφόρα οικονομική ανάπτυξη και συνεκτική δύναμη για τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες μας, όπως έχει αναγνωρισθεί από τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιγράφεται με σαφήνεια στην πρόσφατη Cultural Heritage Counts for Europe (Η Πολιτιστική Κληρονομιά Μετρά για την Ευρώπη).
Είμαι ενθουσιασμένος γιατί η φετινή Τελετή Απονομής θα πραγματοποιηθεί στην πόλη που γεννήθηκα, τη Μαδρίτη και μάλιστα σε ένα σημαντικό χώρο πολιτιστικής κληρονομιάς, το θέατρο Zarzuela» πρόσθεσε ο Plácido Domingo, διακεκριμένος τενόρος και πρόεδρος της Europa Nostra.
Οι νικητές των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2016 θα βραβευθούν σε μια ιδιαίτερη εκδήλωση με οικοδεσπότες τον Ευρωπαίο Επίτροπο Navracsics και τον Maestro Plácido Domingo το βράδυ της 24ης Μαΐου στο ιστορικό Θέατρο Zarzuela, στη Μαδρίτη.
Η Τελετή Απονομής των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς αναμένεται να συγκεντρώσει ως 1.000 άτομα, επαγγελματίες του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, εθελοντές και υποστηρικτές απ’ όλη την Ευρώπη, καθώς και κορυφαίους εκπροσώπους Ευρωπαϊκών θεσμών, της Ισπανίας και άλλων Χωρών Μελών.
Στη διάρκεια της τελετής θα ανακοινωθούν οι 7 Νικητές των Grand Prix, καθένας από τους οποίους θα λάβει 10.000 ευρώ, καθώς και ο Νικητής του Βραβείου Κοινού, που θα επιλεγεί από τα φετινά έργα.
Οι νικητές των βραβείων θα παρουσιάσουν, εξάλλου, το έργο τους στη διάρκεια του Excellence Fair το πρωί της 24ης Μαΐου στο κεντρικό κτήριο του Κολλεγίου Αρχιτεκτόνων Μαδρίτης, ενώ θα συμμετάσχουν σε μια σειρά εκδηλώσεων δικτύωσης που θα πραγματοποιηθούν στη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Πολιτιστικής Κληρονομιάς (European Heritage Congress) στη Μαδρίτη.
Το Συνέδριο διοργανώνεται από την Europa Nostra στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της “Mainstreaming Heritage”, η οποία έχει τη στήριξη του προγράμματος Creative Europe της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο ναός του Αγίου Πέτρου
Ο ναός του Αγίου Πέτρου βρίσκεται στις βόρειες παρυφές του γραφικού οικισμού της Καστάνιας στη Μεσσηνιακή Μάνη. Πρόκειται για ένα μικρό αλλά εξαιρετικά κομψό σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό του 12ου αιώνα με λίγο μεταγενέστερο νάρθηκα και πυργοειδές κωδωνοστάσιο του 1813. Τόσο η υψηλή ποιότητα της αρχιτεκτονικής του όσο και ο πλούσιος γλυπτός και ζωγραφικός του διάκοσμος καθιστούν το ναό ένα από τα σημαντικότερα μεσαιωνικά μνημεία της Μάνης. Ο ναός σώθηκε ως τις μέρες μας με σοβαρά, όμως, δομοστατικά, οικοδομικά και αισθητικά προβλήματα.
Το έργο ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε πριν από δύο χρόνια περίπου (Οκτώβριος 2014). Ο ναός ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο των απλών τετρακιόνιων σταυροειδών εγγεγραμμένων με τρούλο ναών. Στα μέσα του 13ου αιώνα προστέθηκε στα δυτικά του ναού νάρθηκας και το 1813, σύμφωνα με επιγραφή, οικοδομήθηκε τριώροφο πυργοειδές κωδωνοστάσιο.
Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ζωγραφικός διάκοσμος του μνημείου. Διακρίνονται τέσσερις φάσεις αγιογράφησης. Τα δύο πρώτα στρώματα αγιογραφιών ανάγονται στα βυζαντινά χρόνια, ενώ το τρίτο είναι μεταβυζαντινό (18ος αι.), με το τέταρτο –της μεταπολεμικής περιόδου- να αποτελεί μία «κακότεχνη επιζωγράφιση, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας αφαιρέθηκε κατά την πρόσφατη συντήρηση».
Το σημαντικότατο δεύτερο στρώμα χρονολογείται «στο δεύτερο μισό του 14ου αι. και απηχεί τις τάσεις της μνημειακής ζωγραφικής στην περιοχή του Μυστρά κατά την όψιμη παλαιολόγεια περίοδο».
Όπως διαβάζουμε στο σχετικό έντυπο που εξέδωσε η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, υπό την επίβλεψη της οποίας πραγματοποιήθηκε το έργο, το μνημείο ήταν σε πολύ κακή κατάσταση αντιμετωπίζοντας σοβαρότατα δομοστατικά και οικοδομικά προβλήματα. Η αποκατάσταση έγινε ανάμεσα στα έτη 2013 και 2014 (για την ακρίβεια σε χρονικό διάστημα 16 μηνών) με μέριμνα του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς (ΣΑΚ) της Ελληνικής Εταιρείας και συντονισμό της τέως διευθύντριας της 26ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Ευαγγελίας Μηλίτση-Κεχαγιά.
Το συνολικό κόστος του έργου ανήλθε στο ποσό των 447.400 ευρώ και καλύφθηκε χάρη στη γενναιόδωρη χορηγία του Αθανασίου και της Μαρίνας Μαρτίνου. Το τεχνικό κομμάτι του έργου ανέλαβε η εταιρεία Μνημειοτεχνική ΕΠΕ υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονος και μέλους του ΣΑΚ Σταύρου Μαμαλούκου και του αρχαιολόγου της 26ης ΕΒΑ, Μιχάλη Κάππα. Η συντήρηση των τοιχογραφιών του μνημείου πραγματοποιήθηκε από τον Γιώργο Μουστάκη, συντηρητή Έργων Τέχνης.
Είναι μεγάλη η χαρά που νιώθει ο καθένας μας όταν διαπιστώνει ότι παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η πατρίδα μας και παρά τη γενικότερη «γκρίνια» που μας ταλαιπωρεί, η συνεργασία των δημοσίων υπηρεσιών με ιδιώτες αποδίδει εξαιρετικούς καρπούς.
Σήμερα, θαυμάζοντας αυτό το σπουδαιότατο μνημείο πλήρως αποκατεστημένο και προστατευμένο, έχουμε την πολυτέλεια να σκεφτούμε με ανακούφιση ότι, εν τέλει, απέφυγε την κατάρρευση.
Το έργο της αποκατάστασης του σημαντικού αυτού μνημείου προβάλλει ξεκάθαρα τα οφέλη της αρμονικής συνύπαρξης και συνεργασίας της ιδιωτικής χορηγίας, του ελληνικού δημοσίου, των μη κερδοσκοπικών φορέων και των ιδιωτών εργοληπτών.
Η αγαστή συνεργασία όλων των εμπλεκομένων στο έργο, χωρίς καθυστερήσεις, αναβολές, προβλήματα και υπερχρεώσεις, ολοκλήρωσε ένα σύνθετο και επίπονο έργο σε μια δυσπρόσιτη ορεινή περιοχή, σε εξαιρετικά μικρό χρονικό διάστημα, με χρήση υλικών αρίστης ποιότητας και εφαρμογή συγχρόνων τεχνικών συντήρησης και αποκατάστασης, όπως παρουσιάζονται στη διεθνή τεχνική βιβλιογραφία.
Επιμέλεια: Αντώνης Πετρόγιαννης
