Την Κυριακή 26 Οκτωβρίου και ώρα 11:30 τελέστηκε τρισάγιο στο Διαβολίτσι από τις οικογένειες και τους απογόνους των δεκαοκτώ Ελλήνων πατριωτών που εκτελέστηκαν για αντίποινα από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής στην Τρίπολη στις 6 Νοεμβρίου 1943, τους οποίους είχαν συλλάβει μετά από μπλόκο στο Διαβολίτσι τα χαράματα στις 4-11-1943.
Το τρισάγιο έγινε στο μνημείο των εκτελεσθέντων στο κοιμητήριο Διαβολιτσίου όπου βρίσκονται τα οστά των 18 θυμάτων τα οποία μεταφέρθηκαν εκεί από τις οικογένειες τους μετά την απελευθέρωση της πατρίδας μας τον Μάιο του 1946.
Η τέλεση του τρισάγιου έγινε από τον Αρχιερατικό Επίτροπο και Πρωτοπρεσβύτερο κ. Κωνσταντίνο Φ. Ανδριόπουλο (εγγονό εκτελεσθέντος) με ιεροψάλτη τον κ. Βασίλειο Μανημάνη.
Στη συνέχεια έγινε προσκλητήριο των 18 θυμάτων, κατάθεση στεφάνων, ακολούθησε ενός λεπτού σιγή και έπειτα όλοι οι παρευρισκόμενοι έψαλαν τον Εθνικό Ύμνο.
Στεφάνια κατατέθηκαν από:
- κ. Όλγα Μπουράνη, Προέδρο κοινότητας Διαβολιτσίου Δήμου Οιχαλίας Μεσσηνίας
- κ. Γεώργιο Διαγούπη, τέως Δήμαρχο Ανδανίας Μεσσηνίας
- κ. Ηλία Φούτση, Πρόεδρο του New York College
- κ. Φωτεινή Βούλγαρη, Γενική Γραμματέα της Παμμεσσηνιακής Ένωσης Αθηνών ως εκπρόσωπος της (εγγονή του εκτελεσθέντος Παναγιώτη Ρέππα)
- κ. Κωνσταντίνο Κουτσούρα, Γενικό Γραμματέα του Συλλόγου των απανταχού Κωνσταντιναίων
Ακολούθησε ομιλία – την οποία και παραθέτω – από την καθηγήτρια φιλόλογο κ. Φωτεινή Βούλγαρη, Διευθύντρια του 2ου Γυμνασίου Μοσχάτου Αττικής που αναφέρθηκε στο ιστορικό της εκτέλεσης των 18 θυμάτων:
«Αγαπητοί συμπατριώτες,
συγκεντρωθήκαμε σήμερα εδώ, στο ιερό αυτό μνημείο, για να τιμήσουμε τη μνήμη δεκαοκτώ παλικαριών του Διαβολιτσίου, που θυσιάστηκαν για την πατρίδα, για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια όλων μας.
Τα χαράματα της 4ης Νοεμβρίου 1943, πριν από ογδόντα δύο ολόκληρα χρόνια, ένα γερμανικό τάγμα από την Τρίπολη έκανε μπλόκο στο Διαβολίτσι. Ήταν μια επιχείρηση αντιποίνων, με στόχο τις συλλήψεις και τις εκτελέσεις κατοίκων.Πριν προλάβουν να ολοκληρώσουν την περικύκλωση του χωριού, οι Γερμανοί έγιναν αντιληπτοί από τους πυροβολισμούς που έριξαν εναντίον τριών συγχωριανών μας κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό. Χάρη σε αυτό, αρκετοί κάτοικοι πρόλαβαν να ξεφύγουν και να σωθούν.
Αφορμή για το μπλόκο στάθηκε ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα της αντίστασης στη Μεσσηνία και στον Μωριά: η ανατίναξη της μεγάλης σιδηροδρομικής γέφυρας ανάμεσα στα χωριά Δεσύλλα και Ίσσαρι, στα όρια των νομών Μεσσηνίας και Αρκαδίας. Η επιχείρηση αυτή, που πραγματοποιήθηκε κατόπιν εντολής του Συμμαχικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής, οργανώθηκε από αντιστασιακές ομάδες της περιοχής με τη συνεργασία Ελλήνων αξιωματικών, όπως ο Γεώργιος Ταβερναράκης και ο Αλέκος Γαρδέλης. Σκοπός ήταν να εμποδιστεί η μεταφορά γερμανικών στρατευμάτων και εφοδίων από το λιμάνι της Καλαμάτας προς το μέτωπο της Βόρειας Αφρικής.
Οι Γερμανοί, θέλοντας να εκδικηθούν, συγκέντρωσαν στο προαύλιο του Γυμνασίου Διαβολιτσίου 150 άνδρες του χωριού. Από αυτούς, δεκαοχτώ οδηγήθηκαν στις φυλακές της Τρίπολης. Δύο μέρες αργότερα, στις 6 Νοεμβρίου 1943, εκτελέστηκαν ομαδικά στη βόρεια πλευρά του στρατοπέδου του Συντάγματος Τριπόλεως, στο ρέμα του Αγίου Νικολάου. Όπως καταγράφει ο Δημήτριος Μαγκριώτης στο βιβλίο του «Θυσίαι της Ελλάδος και εγκλήματα Κατοχής»: «Την 6ην Νοεμβρίου 1943 εξετελέσθησαν εις Τρίπολιν υπό των Γερμανών οι πρώτοι δεκαοκτώ από τους κρατουμένους εις τας φυλακάς, εις αντίποινα δια την ανατίναξιν της γέφυρας Μεγαλοπόλεως.»
Μετά την απελευθέρωση, τον Μάιο του 1946, αντιπροσωπεία των οικογενειών των θυμάτων μετέφερε τα οστά των ηρώων αυτών από την Τρίπολη στο Διαβολίτσι, για να αναπαυθούν για πάντα στα χώματα της ιδιαίτερης πατρίδας τους — εκεί όπου γεννήθηκαν, αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν.
Χρέος μας είναι να κρατούμε ζωντανή τη μνήμη τους. Όχι μόνο ως ιστορικό γεγονός, αλλά ως υπενθύμιση του τι σημαίνει ελευθερία, αξιοπρέπεια και θυσία για τον συνάνθρωπο».
Στη συνέχεια σε όλους τους παρευρεθέντες παρατέθηκαν καφές και αναψυκτικά στο καφενείο που βρίσκεται πλησίον του τέως σιδηροδρομικού σταθμού Διαβολιτσίου.
Παρέστησαν εκτός των ανωτέρω αναφερθέντων και οι: κ. Ευθύμιος Ξηρόκωστας – τέως Δήμαρχος Ανδανίας Μεσσηνίας, κ. Δημήτριος Παυλόπουλος – εγγονός του εκτελεσθέντος Παναγιώτη Ρέππα, κ. Σταυρούλα Παυλοπούλου – εγγονή εκτελεσθέντος Παναγιώτη Ρέππα, κ. Δημήτριος Κόλλιας, κ. Σοφία Παναγοπούλου, κ. Γεώργιος Καμαρινός – γιος εκτελεσθέντος, κ. Πένυ Καμαρινού – εγγονή εκτελεσθέντος, κ. Βασιλική Παπαχριστοπούλου, κ. Ιωάννα Καποθανάση, κ. Παναγιώτης Κυριακόπουλος, κ. Χριστίνα Τσουμάνη, κ. Ολυμπία Χριστοπούλου, κ. Πέτρος Ηλιόπουλος, κ. Χρήστος Σπυρόπουλος, κ. Σπυρίδων Κωστακιώτης και πολλοί άλλοι κάτοικοι του Διαβολιτσίου.
Για λόγους ιστορικούς παραθέτω τα ονοματεπώνυμα των εκτελεσθέντων:
Αθανασόπουλος Μιχάλης, 32 ετών
Αλεξέας Γεώργιος, 28 ετών
Ανδριόπουλος Απόστολος, 31 ετών
Βασιλόπουλος Παναγιώτης, 19 ετών
Γιαννακόπουλος Ιωάννης, 36 ετών
Δαλκαφούκης Θεόδωρος, 44 ετών
Ευθυμιόπουλος Κωνσταντίνος, 40 ετών
Καμαρινός Δημήτριος, 38 ετών
Καπόπουλος Κωνσταντίνος, 39 ετών
Μιχαλακόπουλος Γεώργιος, 17 ετών
Παπαχριστόπουλος Γεώργιος, 26 ετών
Πολυκόγκωνας Νικόλαος, 34 ετών
Ρέππας Παναγιώτης, 44 ετών
Σπηλιόπουλος Θεμιστοκλής, 37 ετών
Σπηλιόπουλος Ιωάννης, 19 ετών
Τσαγκάρης Εμμανουήλ, 64 ετών
Φώτης Δημήτριος, 67 ετών
και ο «Αετός», αγνώστων λοιπών στοιχείων.
Ας είναι αιωνία η μνήμη τους.
Και ας γίνει το παράδειγμά τους φως για τις επόμενες γενιές, ώστε ποτέ να μη χαθεί η αξία της ειρήνης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Αθήνα, 28 Οκτωβρίου 2025
Κωνσταντίνος Παν. Ρέππας
Επίτιμος Δικηγόρος Αθηνών
Επίτιμος Α΄ Αντιπρόεδρος της Παμμεσσηνιακής Ενώσεως Αθηνών
Γιός Εκτελεσθέντος
