Ήταν οι περισσότεροι εκεί χθες το μεσημέρι. Στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου Καλαμάτας. Φίλοι, πολιτικά του παιδιά και πολιτικοί αντίπαλοι. Το γεγονός που τους ένωσε ήταν ο θάνατος του πρώην δημάρχου Παναγή Κουμάντου και η ανάγκη να αποτίσουν έναν ελάχιστο φόρο τιμής. Κι όπως φάνηκε από τις δηλώσεις όλων, το μεγαλύτερο προσόν του εκλιπόντος ήταν αυτό. Η σύνθεση των απόψεων.
Το κλίμα, όπως ήταν φυσικό, ήταν έντονα φορτισμένο συναισθηματικά. Παίρνοντας πρώτος το λόγο ο δήμαρχος Καλαμάτας, Θανάσης Βασιλόπουλος, μίλησε για “θλίψη και οδύνη”. Συνέχισε δε, λέγοντας για το ανεξίτηλο αποτύπωμα που άφησε η παρουσία του στο χώρο της Αυτοδιοίκησης. Τόσο με την πληθώρα των έργων που υλοποίησε στις δύο δημαρχοντίες του (1990-1994, 1998-2002), όσο και με τη στάση του στα κοινά της πόλης. Αναφέρθηκε «σε έναν ευγενή, έντιμο, συνετό και ενωτικό πολιτικό. Ο Παναγής Κουμάντος δεν ήταν, όμως, μόνο αυτό. Υπήρξε κι ένας άνθρωπος που αγαπούσε τη μάθηση, γι’ αυτό άφησε πίσω του κι ένα σημαντικό συγγραφικό έργο».
Ο πρώην πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς, στο μήνυμά του ήταν έντονα φορτισμένος. Όταν συνδέεσαι με έναν άνθρωπο από το 1977, σε καθημερινή σχεδόν βάση, δε θα μπορούσες να συμπεριφερθείς και διαφορετικά.
Όπως σημείωσε, γνώρισε τον Παναγή Κουμάντο, όχι μόνο ως δήμαρχο, αλλά και ως άνθρωπο. Τον χαρακτήρισε έντιμο και ενάρετο μέχρι παρεξηγήσεως. Για την αυτοδιοικητική του πορεία είπε πως ήταν εργατικός, με μοναδικό του μπούσουλα τη βελτίωση και την πρόοδο της Καλαμάτας.
Κλείνοντας ανέφερε: «Θα μου λείψει και θα μας λείψει. Η καλοσύνη του, η γλυκιά ματιά του».
Ο βουλευτής Μεσσηνίας, Μίλτος Χρυσομάλλης, ήταν με τη σειρά του επίσης φορτισμένος, μια και διατηρεί πολύχρονη σχέση με την οικογένεια του Παναγή Κουμάντου. Τον χαρακτήρισε “άρχοντα της Καλαμάτας, ευγενή και μειλίχιο”, στοιχεία που τείνουν να εξαφανιστούν από την πολιτική.
Για τον κ. Χρυσομάλλη, μεγάλο προσόν του εκλιπόντος η ικανότητά του να ακούει και να συνθέτει απόψεις, ενώ χαρακτήρισε την προσφορά του στην Καλαμάτα ως μεγάλη.
Παρών διαδικτυακά ήταν και ο πρώην υπουργός και δήμαρχος Καλαμάτας, Σταύρος Μπένος. Για τον ίδιο η Καλαμάτα έχασε έναν «ωραίο άνθρωπο και ενεργό πολίτη. Έναν πολιτικό που, ακόμα και σε έκτακτες καταστάσεις, δεν κατέφυγε ποτέ στο λαϊκισμό. Μοναδική του αγωνία η διαφάνεια, ο συνεχής του αγώνας για την κοινή πορεία της Καλαμάτας, η αγάπη του για την παιδεία».
Από τον αριθμό των έργων του ανέφερε την κατασκευή του νότιου πεζοδρομίου της Ναυαρίνου, το οποίο χαρακτήρισε ως ένα από τα τοπόσημα της πόλης.
Ο πρώην δήμαρχος Γιώργος Κουτσούλης, όντας στην αντίπερα πολιτική όχθη, υποστήριξε ότι η Καλαμάτα, εάν σημείωσε άλματα προόδου, ήταν γιατί οι άνθρωποι που ηγήθηκαν είχαν μόνο έναν κοινό στόχο. Το καλό της πόλης. Κι αυτό χαρακτήρισε και τον Παναγή Κουμάντο. “Διαφωνούσαμε, αλλά πάντα εποικοδομητικά”, τόνισε, μεταξύ άλλων.
Θερμά, για τον εκλιπόντα, μίλησε και ο πρώην επικεφαλής της μείζονος μειοψηφίας στο Δημοτικό Συμβούλιο Καλαμάτας, Θόδωρος Μπρεδήμας, ο οποίος χαρακτήρισε τον Παναγή Κουμάντο ως ευπατρίδη και πολιτικό που κατέστησε το λόγο άξιο και τη θεωρία πράξη.
Θερμά για τον εκλιπόντα αναφέρθηκαν και οι: Στάθης Σταματόπουλος (εκπρόσωπος της μείζονος μειοψηφίας), Βασίλης Τζαμουράνης (επικεφαλής πρώτης ελάσσονος μειοψηφίας), ο οποίος είχε με τον Παναγή Κουμάντο στενή σχέση, όντας διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών επί δημαρχοντίας του εκλιπόντος, Μαρία Οικονομάκου, επικεφαλής της παράταξης “Καλαμάτα Ξεκινάμε”, Ελένη Αλειφέρη, επικεφαλής της παράταξης “Πρωτεύουσα Δύναμη”, Μανώλης Μάκαρης, επικεφαλής της παράταξης “Ανοιχτός Δήμος – Ενεργοί Πολίτες, Δημήτρης Οικονομάκος, επικεφαλής της “Λαϊκής Συσπείρωσης”, Δημήτρης Κουκούτσης, επικεφαλής της παράταξης “Καλαμάτα- Πόλη Ενωμένη”, Μιχάλης Αντωνόπουλος, επικεφαλής της “Ανεξάρτητης Συμμαχίας Πολιτών”, ο δημοτικός σύμβουλος, Γιάννης Μπάκας και ο πρόεδρος της Κοινότητας Καλαμάτας, Παναγιώτης Λύρας.
Κοινή συνισταμένη όλων των παραπάνω η διαπίστωση ότι ο εκλιπών υπηρέτησε το θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ως δήμαρχος, ως αιρετός και ως ενεργός πολίτης, με ήθος, όραμα και σημαντικό έργο. Επίσης υπήρξε άνθρωπος των γραμμάτων με πλούσιο συγγραφικό έργο. Ήταν ένας άνθρωπος προσηνής και ευγενικός, που άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στην ιστορία της Καλαμάτας.
Ψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου Καλαμάτας
Το Δημοτικό Συμβούλιο Καλαμάτας αφού συνήλθε εκτάκτως, μετά το άγγελμα της εκδημίας του πρώην δημάρχου Καλαμάτας ΠΑΝΑΓΗ Χρ. ΚΟΥΜΑΝΤΟΥ
ομόφωνα ψηφίζει
1. Θεωρεί την πολυετή προσφορά του πρώην δημάρχου Παναγή Χρ. Κουμάντου στην πόλη της Καλαμάτας και από τις διάφορες θέσεις που υπηρέτησε (δήμαρχος, πρόεδρος ΔΕΥΑΚ, δημοτικός σύμβουλος) ως απολύτως ευεργετική για το Δήμο και τα συμφέροντά του
2. Εκφράζει την ομόθυμη θλίψη των πολιτών της Καλαμάτας για την απώλεια του πρώην δημάρχου, που διακρίθηκε στο στίβο της ζωής και της πολιτικής για το ήθος, την αξιοπρέπεια, την ευγένεια, το αίσθημα προσφοράς, την ανιδιοτέλεια, την ανθρωπιά και πάνω απ’ όλα την αγάπη του προς την Καλαμάτα και τους κατοίκους της
3. Αποτίνει τιμή στο πρόσωπο, τη μνήμη και την προσφορά του αειμνήστου πρώην δημάρχου με: α. τη δωρεάν διάθεση τάφου στο διηνεκές κατά τον Κανονισμό του Κοιμητηρίου (άρθ. 12 παρ. Α΄), β. την ταφή του με δημοτική δαπάνη, γ. τη διάθεση της Δημοτικής Φιλαρμονικής κατά την εκφορά της σορού του, δ. την κατάθεση στεφάνων από το Δημοτικό Συμβούλιο και το δήμαρχο, καθώς και τη συμμετοχή του συνόλου των δημοτικών συμβούλων στην εξόδιο ακολουθία και την εκφορά της σορού του, ε. την ανάρτηση μεσίστιων των σημαιών του Δήμου επί τριήμερο, στ. την ονομασία αίθουσας ως «Αίθουσας Δημάρχου Παναγή Κουμάντου» και οδού ανάλογης της προσφοράς και των αξιωμάτων του και ζ. την οργάνωση πολιτικού μνημοσύνου στο άμεσο μέλλον για την προσφορά του εκλιπόντος πρώην δημάρχου».
Βιογραφικό
Ο Παναγής Χρήστου Κουμάντος γεννήθηκε στη Καλαμάτα το 1935. Ήταν το τέταρτο στη σειρά από τα έξι παιδιά του γιατρού και δημάρχου Καλαμάτας, Χρήστου Κουμάντου του Κωνσταντίνου και της Πιπίνας Γεωργίου Λιάκουρη. Τα παιδιά της οικογένειας Κουμάντου ήταν κατά σειράν: Χαρίκλεια, Κωνσταντίνος, Γεώργιος, Παναγής, Αιμίλιος και Φίλιππος.
Το μικρό του όνομα, Παναγής, το οφείλει στον ανάδοχό του Ντίνο Τσαλδάρη, πρώην πρωθυπουργό της Ελλάδος, σε ανάμνηση του Παναγή Τσαλδάρη (1868-1936), με τον οποίο πατέρας του διατηρούσε στενή φιλική σχέση.
Αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Παραλίας Καλαμάτας χωρίς να συνεχίσει τις σπουδές του. Ομιλούσε και έγραφε άνετα την αγγλική γλώσσα, ενώ είχε ολοκληρώσει τον τετραετή κύκλο γερμανικών σπουδών στο Ινστιτούτο “Γκαίτε” Αθηνών. Υπήρξε υπότροφος του Πανεπιστήμιο Γουίνιπεγκ του Καναδά το έτος 1960. Νυμφεύθηκε την καθηγήτρια φυσικό Γλυκερία – Δανάη (Ρούλα) Σαραφίδου, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά, τον Χρήστο και την Παναγιώτα (Πιπίνα).
Εργάσθηκε στη ΔΕΗ όπου ανέπτυξε συνδικαλιστική δράση, ενώ με τους σεισμούς του Σεπτεμβρίου του 1986 στην Καλαμάτα, ασχολήθηκε έντονα με τις διεκδικήσεις της πόλης συμμετέχοντας ενεργά με την άνοδο των σεισμόπληκτων Καλαματιανών στην Αθήνα και την πορεία διαμαρτυρίας που ακολούθησε στο Σύνταγμα. Οι κοινωνικές πιέσεις που εντάθηκαν λόγω των καταστροφικών σεισμών, τον ώθησαν να εμπλακεί ενεργά με τα κοινά της πόλης.
Ίδρυσε τη δημοτική παράταξη «Η Ώρα του Δημότη», θέτοντας για πρώτη φορά υποψηφιότητα ως δήμαρχος στις αυτοδιοικητικές εκλογές της 12ης Οκτωβρίου 1986. Διετέλεσε επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης στο Δημοτικό Συμβούλιο μέχρι τις επόμενες εκλογές, που διεξήχθησαν στις 14 Οκτωβρίου 1990 και κέρδισε.
Η πρώτη δημαρχιακή θητεία του Παναγή Κουμάντου, όπως ο ίδιος συνήθιζε να τονίζει, κινήθηκε «μέσα σε συνθήκες απόλυτης διαχειριστικής διαφάνειας και νοικοκυρέψαμε το Δήμο μας. Δε δανειστήκαμε μια δραχμή και δε χρεώσαμε το δημότη με υπέρογκες τοκοχρεωλυτικές δόσεις».
Στις επόμενες εκλογές της 16ης Οκτωβρίου 1994 δεν εξελέγη και αποφάσισε να αποσυρθεί, δίνοντας χώρο ανάδειξης σε νέους αυτοδιοικητικούς να αναδειχθούν ως επικεφαλής της παράταξης. Αυτό, όμως, δε συνέβη κι έτσι, στις επόμενες εκλογές της 11ης Οκτωβρίου 1998, έθεσε ξανά υποψηφιότητα και εξελέγη δήμαρχος για δεύτερη φορά.
Η συμβολή του
Το έργο της δημαρχοντίας του Παναγή Κουμάντου είναι μεγάλο, τόσο σε θεσμικό όσο και σε επίπεδο υποδομών και αναγκών της πόλης. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του εκτελέστηκε με αυτεπιστασία. Το σημαντικότερο ήταν η επίλυση του προβλήματος σχολικής στέγης που αντιμετώπιζε έντονα η πόλη μετά τους σεισμούς του 1986.
Στις 31 Δεκεμβρίου 2002, όταν έληξε η δεύτερη δημαρχιακή θητεία του, ο Παναγής Κουμάντος αποσύρθηκε από την πολιτική σκηνή και αφιερώθηκε στη μελέτη και τη συγγραφή.
Πλούσιο το συγγραφικό του έργο
Ο Παναγής Κουμάντος ήταν λόγιος, άνθρωπος των γραμμάτων, που όμως ήθελε να γευτεί τη ζωή όσο μπορούσε. Είναι χαρακτηριστικό ότι με την αρωγή του καλού του φίλου, αείμνηστου καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου, ταξίδεψε για μήνες με πλοίο για να γευτεί τη ζωή στη θάλασσα, στην αλμύρα, και την αγωνία του ναυτικού! Αγαπούσε ιδιαίτερα, μελετούσε και ερευνούσε την ελληνική ιστορία. Η μελέτη και ενασχόλησή του αυτή απέδωσε τα δύο πρώτα ιστορικά δοκίμιά του: «Η συνδικαλιστική οργάνωση “Αλληλεγγύη”» και «Το Μακεδονικό Ζήτημα», «Βόρειος Ήπειρος. Στο μονόδρομο της Αυτονομίας», καθώς και τα βιβλία: «Το Εργατικό – Συνδικαλιστικό Κίνημα Καλαμάτας 1900 -1960», «Η Δημοκρατία του Πόντου», «Βιογραφικές δημοτικές αναμνήσεις», «Διάλογοι με τον Αχμέτ», «Στα βήματα του Ιωσήφ Βαλέστ», «Σπουδή του βίου και της πολιτείας του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου», «Οι δήμαρχοι της Καλαμάτας (1834-1978», «Χρήστος Κουμάντος Δήμαρχος Καλαμάτας».
Ήταν μέλος της Ένωσης Μεσσήνιων Συγγραφέων, της Διεθνούς Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, του Συνδέσμου Ιστορικών Συγγραφέων και του Συλλόγου προς Διάδοσιν των Γραμμάτων.
Είχε βραβευθεί για τη συνολική του προσφορά με τις παρακάτω διακρίσεις:
-Από το υπουργείο Υγείας – Πρόνοιας, ως εθελοντής αιμοδότης και δωρητής οργάνων σώματος (από το 1954, ίσως ο πρώτος σε όλη τη χώρα!)
-Από την Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, για τη συντήρηση της Ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς
-Από το υπουργείο Πολιτισμού και τον Όμιλο Ενίσχυσης Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων, για τις προσπάθειές του με σκοπό τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας
-Από τη Διεθνή Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών με τα βραβεία “Πολυδούρη 2002” και “Παναθήναια 2004”
-Από το Βασιλικό Κολέγιο Κόλτσεστερ Λονδίνου για τις προσπάθειές του στον τομέα ενίσχυσης της ελληνικής γλώσσας
-Από το Δήμο Γρανάδας, για την προσπάθειά του να αναγνωριστεί η ελληνική γλώσσα ως κύρια γλώσσα των Μεσογειακών Λαών
-Από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, με τον Έπαινο “δια την φιλόπονον και φιλόμουσον διατριβήν αυτού περί των Μεσσηνίων Ιστορίαν”.
Η κηδεία
Η κηδεία του αειμνήστου Παναγή Κουμάντου θα τελεσθεί μεθαύριο Κυριακή, 5 Ιουνίου, στις 2.00 μετά το μεσημέρι, από το Μητροπολιτικό Ιερό Ναό της Υπαπαντής του Χριστού Καλαμάτας και η ταφή θα γίνει στο Κεντρικό Κοιμητήριο Καλαμάτας.
Του Αντώνη Πετρόγιαννη
