«Είμαι η Αντωνία… δε γίνεται να ζει έτσι το παιδί σου… έλα στο γραφείο, ζήτα το δήμαρχο, μη φοβάσαι, ο Δήμος μας μπορεί να σε βοηθήσει» ή «κι όταν λείπω από το γραφείο θα με βρίσκετε στο τηλέφωνο»…
Τα παραπάνω «φωτογραφίζουν» την κυρία Αντωνία Σκόκου, προϊσταμένη της «Οργανικής Μονάδας του Δήμου Πύλου-Νέστορος στο Τμήμα Κοινωνικής Προστασίας, Πρόνοιας, Παιδείας & δια βίου Μάθησης, Πολιτισμού, Αθλητισμού & Νέας Γενιάς», και δείχνουν πόσο αφιερωμένη είναι στο δύσκολο έργο της.
Από το 2016 σε αυτό το πόστο «κουβαλάει» μαζί της, εκτός από τις κύριες ακαδημαϊκές σπουδές στην Κοινωνική Ανθρωπολογία, εργασιακή εμπειρία σε διάφορες θέσεις ευθύνης, πρόσθετες σπουδές, μεταξύ άλλων, στη δημόσια διοίκηση και εστίαση (εξειδίκευση, δημοσιεύσεις, ομιλίες, συνεργασίες, δράσεις κ.τ.λ.) σε θέματα όπως μετανάστες, παλιννοστούντες, περιβάλλον, κακοποίηση ανηλίκων και γυναικών, ομοφοβία, ΑμεΑ, οικογενειακές σχέσεις, προληπτική ιατρική και εξαρτήσεις, ενώ έχει συντάξει πλήθος μελετών σε θέματα κοινωνικής προστασίας και ασφάλειας, παιδείας και πρόνοιας.
Έχοντας, λοιπόν, η κα Σκόκου και την «τεχνογνωσία», με ένα ιδιαίτερα πλούσιο βιογραφικό, και τις ευαισθησίες, αλλά βρίσκοντας κι ένα περιβάλλον, όπου τόσο ο επίσημος Δήμος και οι άμεσοι συνεργάτες της όσο και οι κάτοικοι λειτουργούν επικουρικά, στον τομέα της κοινωνικής προστασίας γίνονται πολλά πράγματα στην περιοχή της Πυλίας. Μάλιστα, το πρόγραμμα «Έχε το νου στο παιδί» που υλοποιείται στα σχολεία αποτελεί μια πρωτοβουλία-πρότυπο, που έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον και από άλλες περιοχές, ακόμα και εκτός νομού.
Τα προβλήματα είναι, όμως, «σαν τη Λερναία Ύδρα» και «κάθε χρόνο δυσκολεύουν. Υπάρχει αυξητική τάση από το 2020 κι έπειτα» επιβεβαιώνει τη γενική αίσθηση η Αντωνία Σκόκου, με τη «μάχη» να κερδίζεται προς ώρας σε μεγάλο βαθμό.
«Ο Δήμος Πύλου- Νέστορος είναι ενεργός και το σύνθημα “δίπλα στον πολίτη” εφαρμόζεται στην πράξη» αναφέρει η ίδια. Έτσι, πολλά προβλήματα λύνονται και υποστηρίζονται θεσμικά, αλλά πολλή δουλειά γίνεται και εκτός ωραρίου ή εκτός πλαισίου.
Οι προνοιακές παρεμβάσεις στο Δήμο Πύλου- Νέστορος με αριθμούς…
Κατά τον περασμένο χρόνο στο Δήμο Πύλου- Νέστορος οι καταγεγραμμένοι ωφελούμενοι των διαφόρων ενισχύσεων και κοινωνικών προγραμμάτων ήταν: επίδομα ΚΕΑ 320 άτομα, επίδομα στέγασης 250, επίλυση προβλημάτων οικονομικά αδύνατων συμπολιτών 350, κοινωνικοπρονοιακά περιστατικά 298, Βοήθεια στο Σπίτι 85. Επίσης, υποβλήθηκαν περίπου 60 εισαγγελικές παραγγελίες, ενώ 121 περιστατικά παραπέμφθηκαν σε άλλους αρμόδιους φορείς.
«Έχουμε αρκετές βοήθειες από εθελοντές που αναλαμβάνουν οικογένειες ή φοιτητές μας που σπουδάζουν κ.λπ. Υπάρχουν δίκτυα εθελοντών χωρίς η Πρόνοια να παρεμβαίνει σε συναλλαγές με χρήματα. Π.χ. μαθαίνουμε ότι ο τάδε χρειάζεται φαγητό και τότε ένας φίλος της Πρόνοιας που έχει εστιατόριο φροντίζει ή υπάρχει κάποιος που χρειάζεται στέγη και κάποιος προσφέρει ένα σπίτι» εξηγεί η κα Αντωνία Σκόκου, η οποία εμπλέκεται προσωπικά σε κάθε πτυχή του πεδίου ευθύνης της και μας κάνει να πιστεύουμε ότι, όντως, είναι εφικτό σε τοπικό επίπεδο να εξασφαλιστεί ότι τουλάχιστον δε θα μένει κανένας άνθρωπος χωρίς φαγητό και στέγη…
Ας γνωρίσουμε καλύτερα την προϊσταμένη Πρόνοιας του Δήμου Πύλου – Νέστορος, Αντωνία Σκόκου, και τις δράσεις της υπηρεσίας της μέσα από την παρακάτω συνέντευξη…
-Έχω ένα στερεότυπο στο μυαλό μου ότι οι κοινωνικές υπηρεσίες είναι γυναικοκρατούμενες, αλλά ότι παλιότερα η διοίκηση και ηγεσία ήταν ανδρική υπόθεση, που πλέον όμως είναι κι αυτό ένα κάστρο που έχει καταρριφθεί. Τι ισχύει απ’ όλα αυτά;
Το περιεχόμενο της διοίκησης και της ηγεσίας στις κοινωνικές υπηρεσίες με το πέρασμα του χρόνου εξελίσσεται και το παραδοσιακά ανδροκρατούμενο ηγετικό μοντέλο δίνει με σταθερό ρυθμό τη θέση του σε γυναικεία χέρια. Χρειάσθηκε επιμονή, αφοσίωση, μελέτη και διαρκής αγώνας.
Τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξε έντονη ανάγκη στελέχωσης των κοινωνικών υπηρεσιών με εξειδικευμένο προσωπικό: η εμπειρία, τα χρόνια εργασίας και ο χαρακτήρας των ανθρώπων που στελεχώνουν τις κοινωνικές υπηρεσίες ανέδειξε αρκετές γυναίκες, οι οποίες έλαβαν υψηλές διοικητικές θέσεις. Η επαγγελματική καταξίωση στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών στους ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθμού αισθάνομαι ότι δεν είναι κάτι μόνιμο, οι εξετάσεις μας είναι καθημερινές και τα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία της δουλειάς μας μετρήσιμα. Θέλω να πω, είναι μετρήσιμα τα επιδόματα στα οποία εμπλεκόμαστε, είναι μετρήσιμες οι προνοιακές υποθέσεις, είναι μετρήσιμες και οι υποθέσεις που συνεχώς απαιτούν ανατροφοδότηση και επανέλεγχο.
Το σημαντικότερο, όμως, για μένα είναι η στελέχωση των κοινωνικών υπηρεσιών με κοινωνικούς επιστήμονες ανεξαρτήτως φύλου. Η έλλειψη προσωπικού που μαστίζει το δημόσιο τομέα αναγκάζει τις εκάστοτε διοικήσεις να τοποθετούν στις κοινωνικές υπηρεσίες ανθρώπους που ουδεμία σχέση έχουν με το αντικείμενο, μα και ούτε θέλουν να το μάθουν, αν υποθέσουμε ότι μαθαίνεται εμπειρικά. Έπειτα παρακολουθούμε στις τηλεοράσεις μας κι αναρωτιόμαστε πώς χάνονται σημαντικές υποθέσεις.
-Πόσα χρόνια είσαι στη θέση της προϊσταμένης της δημοτικής Κοινωνικής Υπηρεσίας και πόσο δύσκολος είναι αυτός ο ρόλος;
Το 2016 ορίστηκα στη θέση αυτή. Παρότι από τα χρόνια που υπηρετούσα στην Αθήνα μάλλον με προόριζαν για τις κοινωνικές υπηρεσίες εκεί. Στο Δήμο μας τότε οι απαιτήσεις δημιουργίας μιας κοινωνικής υπηρεσίας πουδε θα περιοριζόταν μόνο στην επιδοματική πολιτική, αλλά θα αντιμετώπιζε και τα κοινωνικο-προνοιακά θέματα των συμπολιτών μας, ήταν έντονες.
Η εμπλοκή μου επήλθε χωρίς βεβιασμένες κινήσεις, αλλά και με σκεπτικισμό, καθώς αισθανόμουν ότι έπρεπε να αρχίσουμε όλοι μαζί από το μηδέν. Αρχικά, έπρεπε να μάθουν οι συμπολίτες μας ότι υπήρχε κοινωνική υπηρεσία, ότι υπάρχουν πια άνθρωποι στο Δήμο που μπορούν να ακούν τα προβλήματα των συμπολιτών, να τηρούν το απόρρητο των πληροφοριών και ότι πλέον δεν υπήρχε λόγος να ταξιδεύουν σε άλλους Δήμους για να μιλήσουν σε κάποιον και να συνεργαστούν, καθώς και χρονοβόρο ήταν και οικονομικά επιζήμιο για τους ίδιους. Άρα, υπήρχαν καταπιεσμένες ατομικές και κοινωνικές καταστάσεις πολλών ετών. Άρχισα τότε να βάζω το ένα ραντεβού μετά το άλλο για να μπορέσω καλύψω το χαμένο χρόνο της επαφής με τους συμπολίτες, αλλά και για να αποκτήσω την εμπειρία από την επαφή με τα θέματα αυτά, που καταπιάνεται η λεγόμενη σκοτεινή ανθρωπολογία, τη γνώση της οποίας κατείχα, αλλά ήταν κι αυτή μέσα μου χρόνια ανενεργή.
Με βοήθησαν καθοριστικά άνθρωποι που ήταν χρόνια στο πεδίο και ασχολούνταν με το αντικείμενο.
Με το πέρασμα των χρόνων χτίστηκε σταδιακά εμπιστοσύνη και η αφοσίωσή μας, όχι μόνο κέρδισε τους συμπολίτες μας, αλλά στα περιστατικά μας, όπου μας επιτρέπεται (ανάλογα με τη φύση του περιστατικού), στηριζόμαστε και από έναν αξιόλογο αριθμό εθελοντών του Δήμου μας.
Η εξωστρέφεια του Δήμου μας και, κατ’ επέκταση, της κοινωνικής υπηρεσίας, δημιούργησε σταθερές συνεργασίες και με δομές, κυρίως της Καλαμάτας, αλλά και της υπόλοιπης Ελλάδας. Συνεργαζόμαστε έτσι σταθερά με την «Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων Καλαμάτας», το «Χαμόγελο του Παιδιού», τους «Φαρμακοποιούς του Κόσμου» κ.λπ.
-Το πρόγραμμα «Έχε το νου στο παιδί» έφερε περισσότερο στο προσκήνιο την υπηρεσία σας. Τι ακριβώς είναι; Ποιοι συμμετέχουν; Ποιοι είναι οι στόχοι και τα μέχρι τώρα αποτελέσματα;
Ήταν ιδέα του δημάρχου μας Παναγιώτη Καρβέλα. Πρόκειται για έναν άνθρωπο
με ιδιαίτερες ευαισθησίες, καθώς και η σύζυγός του είναι εκπαιδευτικός. Αυτό
σημαίνει ότι γνώριζε εκ των έσω κάποιες καταστάσεις: Παρατηρώντας μαζικά
φαινόμενα κακοποίησης ανηλίκων που λάμβαναν χώρα στην πατρίδα μας και σύσσωμο το
πανελλήνιο παρακολουθούσε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης περιστατικά κακοποίησης,
όπου όλοι «έπεφταν από τα σύννεφα», με κάλεσε στο γραφείο του και μου είπε ότι
έπρεπε να δράσουμε προς αυτή την κατεύθυνση. Θεωρήσαμε ότι ο καλύτερος τρόπος
για να έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα η δράση, ήταν η ευαισθητοποίηση των
εκπαιδευτικών, καθώς γίνονται αποδέκτες αρνητικών καταστάσεων. Αυτή την
επαγγελματική κατηγορία θέλαμε να «εκπαιδεύσουμε», ώστε να είναι σε θέση να
γίνουν «τα μάτια μας και τα αυτιά μας». Έπειτα επιθυμούσαμε να συνεργαστούμε
μαζί τους με την απαιτούμενη ταχύτητα, ώστε να υπάρχει έγκαιρη και
αποτελεσματική παρέμβαση.
Η ορθή «αποκρυπτογράφηση» της συμπεριφοράς του «παιδιού σε κίνδυνο» θα
αποτελούσε ένα σημαντικό βήμα για την προστασία του, καθώς η πραγματικότητα
έχει δείξει ότι η κακοποίηση τις περισσότερες φορές δε γίνεται αντιληπτή.
Ξεκινήσαμε έχοντας τρεις στόχους:
*την ευαισθητοποίηση σχετικά με το φαινόμενο της κακοποίησης ανηλίκων
*την ανάδειξη των διαστάσεων της κακοποίησης και
* την κατάθεση πρακτικών προτάσεων για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου.
Με τον αντιδήμαρχο Πρόνοιας, Δημήτρη Γαϊτάνη και τον υπεύθυνο Παιδείας και πρόεδρο του Δ.Σ., Κωνσταντίνο Ρομπάκη, ξεκινήσαμε τη δράση πέρσι το Μάρτιο, πηγαίνοντας στα σχολεία αρχικά της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
Με έκπληξη είδαμε ότι η δράση είχε απήχηση και σε άλλους Δήμους της Ελλάδας, οι οποίοι ζητούσαν να επεκταθεί και να βγει από τα όρια του Δήμου Πύλου-Νέστορος.
Τους εξήγησα ότι θα είχε περισσότερο νόημα αν αυτό γινόταν σε συνεργασία με τις κατά τόπους κοινωνικές υπηρεσίες. Περισσότερο από χαρά το άνοιγμα και η γνωστοποίηση της δράσης με είχαν προβληματίσει, καθώς ο κόσμος «διψούσε» να μάθει και οι εκπαιδευτικοί πολύ περισσότερο, για να μπορούν να επέμβουν έγκαιρα σε τέτοιου είδους κοινωνικά φαινόμενα, όπως αυτό της κακοποίησης.
Η δράση συνεχίζεται και φέτος δυναμικά. Τα κοινωνικά προβλήματα, όντας αυξημένα από την υφιστάμενη κοινωνικο-οικονομική κρίση, απαιτούν λύσεις τώρα περισσότερο από ποτέ.
-Οι εκπαιδευτικοί είναι σε θέση να ανταποκριθούν στο βάρος που αναγκαστικά τους πέφτει, σε μια εποχή που δεν έχει και πολλή σχέση με το παρελθόν;
Πράγματι αλλάζουν οι εποχές και τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας αυξάνονται. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών είναι συνεχώς μεταβαλλόμενος. Οι εκπαιδευτικοί καλούνται να καλύψουν πολλές άλλες ανάγκες των μαθητών τους πέρα από τη μάθηση. Καλούνται σε κάποιες περιπτώσεις να προστατεύσουν τους ανηλίκους από το ίδιο το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν, κι αυτό νομίζω τα λέει όλα. Είναι πολύπλευρο και σημαντικό το λειτούργημά τους και απαιτείται γνώση και στήριξη στο δύσκολο έργο τους.
-Υπάρχει ικανοποιητική σύνδεση ανάμεσα στην ανάδειξη και την ουσιαστική αντιμετώπιση σοβαρών προβλημάτων παραμέλησης και κακοποίησης που καλείστε να διαχειριστείτε;
Ο Δήμος μας είναι ενεργοποιημένος προς αυτή την κατεύθυνση σε βαθμό που συχνά φτάνουν στην υπηρεσία και περιστατικά που όμως εντάσσονται στα “false alarm”. Βέβαια, το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να εξετάσουμε την αξιοπιστία της πληροφορίας κι αφού διασταυρώσουμε τις πληροφορίες αυτές, τότε και μόνο προχωράμε.
Ο τρόπος διαχείρισης είναι συγκεκριμένος και ορίζεται από το εκάστοτε νομοθετικό πλαίσιο κάθε φορά. Επίσης, η ολιστική προσέγγιση σε προβλήματα και η κοινωνική πλαισίωση από ειδικές κατηγορίες επαγγελματιών και φορέων, κυρίως από την πρωτεύουσα του νομού μας, την Καλαμάτα, έχουν θετικά αποτελέσματα.
-Πίσω από τα προβλήματα των μαθητών προφανώς βρίσκονται προβλήματα οικογενειών… Στον τομέα της πρόνοιας πώς είναι τα πράγματα στην περιοχή σας;
Η «ανθρωπογεωγραφία» των συμπολιτών μας έχει ήδη αλλάξει και πλέον μιλάμε για πολυπολιτισμικά σχολεία και οικογένειες οι οποίες έχουν διαφορετικές συνήθειες και ήθη από τα δικά μας. Καλούμαστε να συνυπάρξουμε ειρηνικά και σε μεγάλο βαθμό τα καταφέρνουμε.
Σε αυτό το θέμα οι δομές της πρόνοιας πρέπει να έχουν διαμεσολαβητικό κι εξισορροπητικό ρόλο. Έπειτα η κάθε οικογένεια έχει τα δικά της προβλήματα να αντιμετωπίσει -από όπου κι αν προέρχεται- και σίγουρα δεν υπάρχει οικογένεια χωρίς προβλήματα. Αν η οικογένεια αντιμετωπίζει έντονα προβλήματα, αυτά αποτυπώνονται στο παιδί. Η εικόνα και η συμπεριφορά ενός παιδιού μαρτυρά από μόνη της την κατάσταση που επικρατεί στην οικογένεια. Στο Δήμο μας θα έλεγα ότι επικρατεί… ό,τι και στους υπόλοιπους Δήμους της Ελλάδας.
Μιλώντας με συναδέλφους άλλων κοινωνικών υπηρεσιών ανά την Ελλάδα μοιραζόμαστε κοινές εμπειρίες. Κανένας μέχρι σήμερα δεν κατάφερε να εκπλήξει ευχάριστα κανέναν. Είμαστε μια μικρογραφία όσων συμβαίνουν και στις μεγάλες πόλεις και συχνά βλέπουν το φως της δημοσιότητας.
-Ο Δήμος πόσο είναι σε θέση να βοηθήσει στην προστασία των πολιτών που βρίσκονται σε ανάγκη;
Ο Δήμος μας είναι παρών και δίπλα σε κάθε πολίτη ο οποίος αισθάνεται ότι βρίσκεται σε ανάγκη, αρκεί να το ζητήσει ο ίδιος ή αρκεί να περιέλθει στην αντίληψή μας η υπόθεσή του. Για να το επιτύχουμε αυτό, η υπηρεσία μας συνεργάζεται με άλλες υπηρεσίες του Δήμου σε καθημερινή σχεδόν βάση, όπως και με το Α.Τ. Πύλου, το Α.Τ. Κορώνης την Εισαγγελία Πρωτοδικών Καλαμάτας και έναν μεγάλο αριθμό κοινωνικών φορέων, και τους ευχαριστούμε πολύ γι’ αυτό.
-Η αλληλεγγύη είναι στο… παιχνίδι, θέλω να πω, υπάρχει και σε ποιο βαθμό;
Ναι, βέβαια, η αλληλεγγύη και ο εθελοντισμός είναι αλληλένδετα. Η έδρα του Δήμου μας, η Πύλος, αποτελείται από συμπολίτες μας οι οποίοι είναι πάντα πρόθυμοι και υπερήφανοι (αυτό έχω εισπράξει), που μπορούν και βάζουν το δικό τους πετραδάκι για το κοινό καλό.
Στα δύσκολα, οι εθελοντές μας είναι πάντα εκεί για να βοηθήσουν έμπρακτα στον ανθρώπινο πόνο. Συχνά λέω ότι η υπηρεσία μας δεν αποτελείται από δύο-τρεις ή τέσσερις υπαλλήλους… εγώ μιλώ για κόσμο που είναι πρόθυμος να βοηθήσει, να στηρίξει, να αναλάβει π.χ. τα έξοδα ενός φοιτητή, μιας οικογένειας που αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα κ.λπ. Η υπηρεσία μας προχωρά σταθερά έχοντας δίπλα της αξιόλογους ανθρώπους. Και θα ήταν ιδανικά τα πράγματα και οι καταστάσεις, αλλά τα προνοιακά προβλήματα συχνά είναι σαν τη Λερναία Ύδρα…
-Η δουλειά σας είναι πολύτιμη, καθώς μπορεί να ανακουφίσει και να αλλάξει τη ζωή των ανθρώπων, όμως -προφανώς- είναι και ψυχοφθόρα; Καταφέρνετε να μην κουβαλάτε αυτά τα προβλήματα στο σπίτι σας;
Κάποιες μέρες είναι λιγότερο απαιτητικές από άλλες κι αυτό επιτρέπει μια κάποια ψυχική ανάταση. Το σπίτι για όσους εργάζονται στις κοινωνικοπρονοιακές υπηρεσίες κι ασχολούνται σοβαρά με την εργασία τους, δεν αποτελεί απόλυτα και το καταφύγιό τους, αφού ανά πάσα στιγμή ενδεχομένως να χρειαστεί να βρίσκονται σε κάποιο περιστατικό.
Η πολλαπλότητα και η πολυπλοκότητα των καταστάσεων που βιώνουμε μέσα από τις υποθέσεις των συνανθρώπων μας, μας έχει κάνει περισσότερο προσαρμοστικούς νομίζω, τη λέξη «σκληρούς» θα την αποφύγω… απλά διατηρούμε κάποια όρια στο πλαίσιο της οικίας μας για να μη θορυβούνται τα μέλη της οικογένειάς μας. Οπότε, στο μέτρο του δυνατού, το σπίτι μας, μας εισάγει στη δική μας οικεία κατάσταση, με τους δικούς μας ανθρώπους, με τα δικά μας θέματα, αυτά που περιμένουν να αντιμετωπίσουμε και, βέβαια, να απολαύσουμε κάποιες στιγμές ηρεμίας για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε.
-Τι άλλα ετοιμάζετε στο Δήμο στους τομείς ευθύνης σας;
Στο άμεσο μέλλον, πέρα από τη δράση μας «Έχε το νου σου στο παιδί», έχουμε προγραμματίσει κάποιες δράσεις σε συνεργασία με το ΚΕΠΕΠΨΥ Μεσσηνίας με θέμα«Καλλιεργώντας την αυτοεκτίμηση του παιδιού μου» και «Χτίζοντας γέφυρες επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια», που θα απευθύνονται σε γονείς.
Ετοιμάζουμε ένα πρόγραμμα για τη γ’ ηλικία, όπου θα δημιουργήσουμε ομάδες εθελοντών σε διάφορα ζητήματα αλλά και δραστηριότητες που να καλύπτουν τις ανάγκες τους. Και κυρίως, θα διοργανωθούν ημερίδες και διημερίδες για θέματα υγείας, καθώς και δωρεάν παροχή ιατρικών εξετάσεων από ειδικά κλιμάκια που θα έρθουν στον τόπο μας.
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
