Με μεγάλο ενδιαφέρον και επιτυχία η προβολή της ταινίας «Γελώντας στο Αφγανιστάν» από την Κινηματογραφική Λέσχη Καλαμάτας
Η ταινία που σκηνοθέτησε η αγαπημένη (και) στην Καλαμάτα, Αννέτα Παπαθανασίου, «Γελώντας στο Αφγανιστάν», παρουσιάστηκε το βράδυ της περασμένης Πέμπτης 31 Αυγούστου στο χώρο του Vista Marina, σε μια από τις ειδικές προβολές της Κινηματογραφικής Λέσχης.
Στις 21 Σεπτεμβρίου το Aljazeera θα προβάλει την ιστορία και τις περιπέτειες του «Αφγανού Τσάρλι Τσάπλιν», Καρίμ Ασίρ, σε όλο τον αραβικό κόσμο… Σίγουρα δεν είναι ένα φιλμ που θα αρέσει στους Ταλιμπάν που κατέλαβαν τη χώρα του νεαρού ηθοποιού, ανατρέποντας 20 χρόνια προόδου και πολιτιστικής δημιουργίας. Για το δυτικό κοινό, όμως, είναι μια πολύ δυνατή ιστορία, με συγκίνηση και πολλή αγωνία, που καταλαγιάζει με την ασφαλή «απόδραση» του νεαρού ηθοποιού μαζί με τη σύζυγό του και την 9,5 μηνών κορούλα τους, ως «εμβόλιμα» μέλη της 18μελούς ελληνικού ενδιαφέροντος αποστολής. Πρόκειται για ένα άρτιο, σφιχτοδεμένο και πολύπλευρα «φωτισμένο» έργο. Πίσω του υπάρχει μια πραγματική και πολύ επικίνδυνη περιπέτεια, όχι μόνο για τον Καρίμ, αλλά και για την Αννέτα Παπαθανασίου, η οποία βρέθηκε δύο φορές στο Αφγανιστάν, όπου δίδαξε αρχαιοελληνικό θέατρο. Και η δική της ιστορία είναι μια πραγματική ιστορία έμπνευσης. Τι κάνουν οι ηθοποιοί όταν δεν έχουν δουλειά; Στην περίπτωση της κας Παπαθανασίου μεταμορφώνονται και απογειώνονται…
Παρά το προχωρημένο της ώρας μετά την προχθεσινή προβολή δέχθηκε με χαρά να μιλήσει στο «Θ», με «προϊόν» την παρακάτω συνέντευξη…
-Πώς σας φάνηκε η βραδιά;
Πάρα πολύ μου άρεσε! Είχα αγωνία αν θα έχει κόσμο, γιατί δεν ξέρω αν ο κόσμος έρχεται να δει ντοκιμαντέρ. Κάνεις την ταινία, αλλά είναι για να τη βλέπει ο κόσμος, θα το δεχθεί, θα το δουν με ενδιαφέρον; Χάρηκα, λοιπόν, πάρα πολύ που ήταν γεμάτος ο χώρος και με το ενδιαφέρον που έδειξε ο κόσμος, ότι και κάθισαν τόση πολλή ώρα να μιλήσουμε. Δεν είναι συνηθισμένο στις προβολές να υπάρχει τόσο ζωντανή συζήτηση.
Και βέβαια, πάντα με την Κινηματογραφική Λέσχη έχουμε μια ιδιαίτερη σχέση, αμφίδρομη και αγαπημένη, γιατί και τα παιδιά έχουν πολύ ωραίες επιλογές σε ταινίες, που τις βλέπω όταν έρχομαι, αλλά κι εκείνοι έχουν προβάλει όλες μου τις ταινίες μου.
-Η σχέση σας με την Καλαμάτα;
Η σχέση μου είναι… με τον Σωτήρη (σ.σ. εννοεί τον Σωτήρη Μαρίνη του πρότυπου πολιτιστικού αγροκτήματος Art Farm στη Μεγάλη Μαντίνεια) και έρχομαι πιο συχνά τώρα, όμως με την Καλαμάτα έχω παλιούς δεσμούς. Έκανα θεατρικό παιχνίδι στο ΔΗΠΕΘΕΚ μετά τους σεισμούς επί δημαρχίας Μπένου. Έκανα και οργάνωσα το θεατρικό παιχνίδι, το οποίο συνεχίστηκε για δέκα χρόνια αφού έφυγα. Εκπαίδευσα ηθοποιούς του ΔΗΠΕΘΕΚ γι’ αυτό, γιατί είχα ασχοληθεί ιδιαίτερα με το θεατρικό παιχνίδι. Πάλι ήταν να φτιάχνω κόσμους κι αυτός ήταν ωραίος κόσμος, άλλος! Και ο Αλέκος Κολλιόπουλος, όταν ήταν διευθυντής, με φώναξε κι έπαιξα. Έχω σκηνοθετήσει και δύο παιδικά έργα κι έχω παίξει κατά διαστήματα κάποιες παραστάσεις. Θέλω να ξαναπαίξω, γιατί θέλω να έρχομαι.
-Πώς προέκυψε η επιλογή του Καρίμ;
Τον ξεχώρισα από την πρώτη στιγμή στο πανεπιστήμιο. Αν έχεις μάθει -γιατί δίδασκα κιόλας θέατρο, οπότε είχα μια ευκολία να κάνω και με κόσμο που δε μιλάει ελληνικά-, μπορείς να ξεχωρίσεις αυτόν που έχει το ταλέντο. Μπορεί να είναι στο 1ο έτος των σπουδών του, αλλά ο Καρίμ είχε την απόλυτη διάθεση, ήταν πάντα πρόθυμος, διαβασμένος και προσεκτικός, πάντα εκεί, αλλά και πάντα με ροπή προς το κωμικό. Τον είχα ξεχωρίσει από μια παράσταση που είχαν κάνει όταν πρωτοπήγα και σιγά σιγά είδα πώς διαμορφωνόταν. Μετά είχε μεγάλη επιτυχία, εκατομμύρια προβολές, τον έπαιρναν συνεντεύξεις. Το BBC World του αφιέρωσε μια συνέντευξη 6 λεπτά!
Ήταν καλή ιδέα και ο ρόλος του Τσάρλι Τσάπλιν για το Αφγανιστάν, για να μπορεί να κάνει παραστάσεις παντού χωρίς προβλήματα, κι εκπαίδευσε ο ίδιος τους άλλους ηθοποιούς να παίζουν μαζί του.
-Πώς έγινε αρχικά η επαφή σας με τις ασιατικές χώρες;
Μετά την πρώτη ταινία που έκανα για άτομα με κινητικά προβλήματα βρέθηκα σε μια κατάθλιψη και απογοήτευση να μην έχω δουλειά και τότε σκέφτηκα ότι ήθελα να πάω στους Γιατρούς του Κόσμου, για να με πάρουν μαζί τους σε κάποια αποστολή στην Αφρική. Δε με έπαιρναν όμως, καθώς έπρεπε να είμαι γιατρός, μαία ή νοσοκόμα, οπότε τους είπα ότι στην πραγματικότητα ήθελα να κάνω ένα ντοκιμαντέρ για αυτούς κι έτσι ξεκίνησε… Το 2004 έγινε το τσουνάμι στον Ινδικό Ωκεανό και πήγα μαζί τους στην Ινδονησία και στη Σρι Λάνκα. Έπεσα ξαφνικά στα βαθιά και εντυπωσιάστηκα!
Γιατί εμένα αυτό μου άρεσε και στο πρώτο μου ντοκιμαντέρ. Ανοίγονται κόσμοι που δεν τους ξέρω. Ακόμα κι αυτό που έκανα με την κινητική αναπηρία ήταν ένας κόσμος ολόκληρος που δεν ήξερα. Πώς ζουν, τι κάνουν; Πώς περνάνε; Πώς χαίρονται; Και πάλι είχε ανοίξει ένας κόσμος άλλος, ο μουσουλμανικός. Στην Ινδονησία οι αντάρτες ήταν αποκλεισμένοι, δεν ήξεραν τίποτε άλλο έξω από αυτούς, είχαν τα προβλήματα μεταξύ τους, συζητούσαμε αν θα παίρνουν το αντισυλληπτικό χάπι οι γυναίκες που δεν επιτρεπόταν και γενικά άρχισα να μαθαίνω πράγματα που ούτε τα φανταζόμουν.
Έτσι μπήκα σε αυτό κι άρχισε να με ενδιαφέρει. Νομίζω είναι επειδή είμαι ηθοποιός κι εμείς οι ηθοποιοί έχουμε μάθει να μπαίνουμε μέσα και να μαθαίνουμε το βιογραφικό του κάθε ήρωα, εξερευνάς πολύ βαθιά στον ήρωα όταν κάνεις θέατρο. Ίσως είναι, λοιπόν, αυτή η διάθεση της έρευνας η περιέργεια και η περιπέτεια…
-Εν τέλει το αποτέλεσμα στο «Γελώντας στο Αφγανιστάν» είναι μια πολιτική ταινία…
Προσπαθώ μέσα από τις ανθρώπινες ιστορίες να βγαίνει, δεν είναι καταγγελτικό ένα ντοκιμαντέρ μου, ούτε καν δημοσιογραφικό. Ακολουθώ τον ήρωα, το χαρακτήρα που έχω και αυτά που εμένα μου κινούν την περιέργεια, αυτά που εγώ θέλω να μάθω και θα ήθελα να ξέρει και ο άλλος κόσμος, τα ρωτάω, τα μαθαίνω και τα μοιράζομαι.
Ναι, είναι πολιτικά, γιατί είναι θέμα δικαιωμάτων. Ανακάλυψα κι εγώ κάποια στιγμή μετά τη σειρά των ταινιών που έχω κάνει, ότι κάνω ταινίες για ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά δεν το σκέφτηκα να το κάνω, ξεκίνησε από μόνο του, από τη δικιά μου διάθεση να μάθω περισσότερα. Ιδιαίτερα με ενδιέφερε να πηγαίνω σε μέρη που ήταν δύσκολο να πάει μια γυναίκα.
-Η σκηνοθεσία και τα ντοκιμαντέρ πώς προέκυψαν;
Το ντοκιμαντέρ το κάνω κέφι, γιατί είναι παιχνίδι. Και το μοντάζ είναι παιχνίδι, ένα παζλ με το οποίο δεν ξέρεις ακριβώς τι θα σου συμβεί. Έχεις την κεντρική ιδέα και φτιάχνοντας το μοντάζ, συνθέτεις την ιστορία από κομματάκια που είναι στην αρχή λίγο ανακατωμένα. Στο τέλος βγαίνει η ιστορία. Εμένα μου αρέσει πολύ αυτό, είναι σαν να φτιάχνω ένα παραμύθι από την αρχή.
Τη σκηνοθεσία δε φανταζόμουν ποτέ ότι θα την κάνω, και δε φανταζόμουν ποτέ ότι θα μου αρέσει. Κυρίως δε φανταζόμουν ότι θα κάνω ντοκιμαντέρ, γιατί δεν είχα φανταστεί ότι γίνονται και έτσι τα ντοκιμαντέρ.
Γίνεται μια στροφή κάποια στιγμή στη ζωή σου… Έτσι, κι εγώ είχα γνωρίσει αυτά τα παιδιά με κινητικά προβλήματα. Είχα εντυπωσιαστεί τόσο πολύ με το κέφι που είχαν και λέω «αυτό θέλω να το δείξω». Κάναμε μια ταινία μαζί, το «Θα βγάλω φτερά», κι αυτό ήταν η αρχή. Μετά πάντα κάποιος είναι να σου πει κάτι… Έτσι ήρθε η ταινία που έκανα το 2007 για το Αφγανιστάν, «Qadir, ένας Αφγανός Οδυσσέας». Δεν είχα σκεφτεί ποτέ ότι θα πήγαινα στο Αφγανιστάν. Διηγιόμουν τη ζωή αυτού του ανθρώπου ως πρόσφυγα στην Ελλάδα και ήρθε ένας πολύ διάσημος σκηνοθέτης και μου είπε κάποια στιγμή: «Γιατί δεν πας στο Αφγανιστάν;». Και λέω: «Ε, ναι, γιατί δεν πάω; Θα πάω…». Και μετά έγινε μια ολόκληρη επιχείρηση. Κάθε ταινία τέτοια έχει τεράστιες δυσκολίες, καμία δεν έγινε εύκολα. Σε αυτή με σταμάτησαν μόλις τα είχε ετοιμάσει όλα, συνεργείο έτοιμο μεγάλο. Με σταμάτησαν από το υπουργείο Εξωτερικών που το χρηματοδοτούσαν και δε με άφησαν να πάω, γιατί γίνονταν απαγωγές και δολοφονίες. Δεν πήγα τότε, πήγα όμως μετά δύο μήνες, κατάφερα να τους πείσω όλους και πήγαμε…
-Η Τέχνη και το γέλιο μπορούν να σώσουν τον κόσμο τελικά;
Και η τέχνη και το γέλιο είναι η ελπίδα μας, γιατί με άλλους τρόπους, όπως με τα όπλα, βλέπουμε πού καταλήγουμε… Και η παιδεία είναι πολύ σημαντικό. Το θέατρο, που ξέρω εγώ περισσότερο, και τα ντοκιμαντέρ, είναι θέμα εκπαίδευσης των ανθρώπων και ίσως μπορέσουμε και με το γέλιο, δηλαδή ανάλαφρα, κάτι να αλλάξουμε, γιατί μας βαραίνουν όσα ζούμε και όσα τρομαχτικά βλέπουμε καθημερινά στις ειδήσεις. Στην ταινία ο Καρίμ περιγράφει πώς κινδύνεψαν να τον σκοτώσουν, αλλά δεν το λέει με τρόπο που θα σε «ρίξει» ψυχολογικά. Το σατιρίζει. Έχω κι εγώ αυτή την αισιοδοξία ότι μπορεί να εμπνεύσει και τους άλλους και τον κόσμο να συμπεριφέρεται καλύτερα σε όλους αυτούς τους Αφγανούς πρόσφυγες που έχουμε, αλλά και να ενώσει καλλιτέχνες να βρουν μια λύση γι’ αυτή τη χώρα. Δε γίνεται να κρατήσει έτσι, δε γίνεται να μην έχουν πολιτισμό, να έχουν κοπεί όλες οι τέχνες ή να βάζουν μέτρο στο γέλιο. Όταν γελάει ο κόσμος, αποκλείεται να είναι κακός….
-Τι άλλο ετοιμάζετε για τη συνέχεια;
Πολύ σύντομα θα βγει «Η τέχνη της μνήμης». Είναι με μια καλλιτέχνιδα εβραϊκής καταγωγής που έχει κάνει μια πολύ εντυπωσιακή καταγραφή, με 67 επιζώντες του ολοκαυτώματος Έλληνες που προέρχονται από διάφορες χώρες και τώρα έχουν πια πεθάνει. Θέλουμε να δείξουμε πώς η τέχνη μπορεί να διατηρήσει τη μνήμη.
Η περιπέτεια πίσω από το «Γελώντας στο Αφγανιστάν»
Εκτός από την ταινία πολύ ενδιαφέρουσα ήταν και η συζήτηση που ακολούθησε στον όμορφο κήπο του Vista Marina, κάτω από την πανσέληνο, με την Αννέτα Παπαθανασίου να απαντά σε ερωτήσεις του κοινού, δίνοντας περισσότερες λεπτομέρειες για το «παρασκήνιο». Η ίδια εξήγησε ότι βρέθηκε στο Αφγανιστάν με αφορμή την ταινία της «Παίζοντας με τη φωτιά», που ήταν για τις γυναίκες ηθοποιούς του Αφγανιστάν και προσέγγισε το θέμα της πηγαίνοντας να διδάξει στο πανεπιστήμιο, «το βασικό χώρο, απ’ όπου είχαν βγει και οι γυναίκες ηθοποιοί, οπότε ξεκίνησα μια διαδικασία να συνεργαστούμε κι έχω να πω ότι με δέχθηκαν με πάρα πολλή χαρά, να κάνω αυτά τα μαθήματα, Αντιγόνη και Όρνιθες. Δεν είχαν βιβλία και τα έφερα από το Ιράν, καθώς τα Νταρί που μιλούν στο Αφγανιστάν μοιάζουν με τα περσικά Φαρσί. Είμαι πολύ περήφανη που στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου έχουν αρχαία Τραγωδία και Κωμωδία. Έτσι ξεκίνησα εγώ στο πανεπιστήμιο και γνώρισα και τον Καρίμ, που είναι στο 1ο έτος» ανέφερε η κα Παπαθανασίου.
Για τη ζωή σε μια μουσουλμανική χώρα πριν από την εγκαθίδρυση του καθεστώτος των Ταλιμπάν η ίδια είπε: «Δεν υπάρχουν πολλές διαφορές σε σχέση με μας, γελάνε, χαίρονται, τους αρέσει το θέατρο και η μουσική. Έχουν, όμως, πρόβλημα σε σχέση με τις γυναίκες, είναι ένα κόσμημα, όχι για να τις βλέπει ο άλλος κόσμος, μην ξεχνάμε ότι και στην Ελλάδα υπήρχαν παλιότερα αυτές οι αντιλήψεις.
Αρχικά εγώ ήθελα να δείξω στους ανθρώπους της Ευρώπης ότι στο Αφγανιστάν δεν είναι μόνο η τρομοκρατία και αυτά που βλέπαμε στις ειδήσεις. Ήθελα να δείξω αυτά που είχα ζήσει και αυτό που είχα γνωρίσει. Και οι άνθρωποι οι καλλιτέχνες είχαν πολύ μεγάλη διάθεση να κάνουν πάρα πολλά πράγματα, αυτά τα 20 χρόνια απ’ όταν είχαν μπει τελευταία φορά Ταλιμπάν στη χώρα και πριν από την επιστροφή τους. Σε αυτό το διάστημα είχε αναπτυχθεί τρομερά η τέχνη, είχα παρακολουθήσει μέχρι και ροκ μουσική… Το ίντερνετ είχε βοηθήσει πάρα πολύ.
Ειδικά στους νέους ανθρώπους που δεν είχαν ζήσει το καθεστώς, είναι πολύ τραγικό».
Όσο για την τύχη του Καρίμ -που τα κατάφερε έπειτα από 5 αποτυχημένες προσπάθειες «απόδρασης» και παρά τη συγκλονιστική στιχομυθία στην πρώτη επικοινωνία με την Αννέτα Παπαθανασίου αφότου μπήκαν οι Ταλιμπάν στην Καμπούλ ότι αυτό θα ήταν και το τελευταίο του μήνυμα, η Ελληνίδα σκηνοθέτιδα εξήγησε: «Ένας Αφγανός ηθοποιός στην Ελλάδα δεν έχει μέλλον, οπότε ήταν ένας δεύτερος αγώνας να πάει στη Γερμανία. Έπρεπε να πείσω τους Έλληνες να μην του δώσουν άσυλο εδώ και να πάρει άσυλο στη Γερμανία. Έτσι, φιλοξενήθηκε στο σπίτι μου με 3μηνη βίζα. Ήταν ένα ευτυχές γεγονός, καθώς εκεί υπάρχουν πολλοί ξένοι καλλιτέχνες και μπορούν να προχωρήσουν καλύτερα. Σε όλες τις χώρες φτιάχνουν μικρές καλλιτεχνικές ομάδες και δίνουν τον αγώνα τους για να αλλάξει κάτι στο Αφγανιστάν».
Η ταυτότητα της ταινίας
Ένας μικρόσωμος νεαρός Αφγανός θέλει να αλλάξει τον κόσμο με την παντομίμα και το χιούμορ. Ο Καρίμ Ασίρ, ο Αφγανός Τσάρλι Τσάπλιν, ανάμεσα από βόμβες και καταστροφές, δίνει παραστάσεις με μοναδικό όπλο το γέλιο. Στις 15 Αυγούστου 2021 οι Ταλιμπάν εισβάλουν στην Καμπούλ και απειλούν με θάνατο τον Καρίμ. Μια δύσκολη απόφαση φαίνεται αναπόφευκτη. Μπορεί το γέλιο να αλλάξει τον κόσμο; Η απίστευτη ιστορία ενός κωμικού ηθοποιού από το Αφγανιστάν.
Η περιπέτεια της ταινίας
Ο Καρίμ Ασίρ προσπαθώντας να σωθεί, έπειτα από πολλές δυσκολίες και με τη συνεχή προσπάθεια της σκηνοθέτιδος Αννέτας Παπαθανασίου και της παραγωγού Φωτεινής Οικονομοπούλου, κατάφερε να έρθει στην Ελλάδα. Ήταν μια περιπέτεια με φοβερή αγωνία και ανατροπές που κράτησε 70 μέρες, με αίσιο τέλος ευτυχώς. Ο Καρίμ συνεχίζει να αγωνίζεται για την τέχνη του. Δημιουργεί ασπρόμαυρα βουβά βίντεο όπου χρησιμοποιώντας σαν πρότυπο την μορφή του Τσάρλι Τσάπλιν, με το δικό του κωμικό τρόπο μάς διηγείται τη ζωή του και μας παρουσιάζει τη γενικότερη κατάσταση που επικρατεί στο Αφγανιστάν και στον κόσμο. Πολύ συχνά το γέλιο, ανά τους αιώνες και σε διάφορες θρησκείες, έχει κατακριθεί, θεωρείται απειλή και πρέπει να κατατροπωθεί.
Ο Καρίμ αγωνίζεται για την αλλαγή και προσπαθεί μέσω της τέχνης του να δώσει μήνυμα στήριξης στους συμπατριώτες του. «Μόνο το κωμικό μπορεί να μας δώσει τη δύναμη να αντέξουμε την τραγωδία της ύπαρξης», Ευγένιος Ιονέσκο…
Την εκδήλωση προλογίζει ο σκηνοθέτης, ηθοποιός και εικαστικός Γιάννης Δρίτσας.
Συντελεστές
Σενάριο – Σκηνοθεσία: Αννέτα Παπαθανασίου
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Δημήτρης Κορδελάς
Μοντάζ: Χρόνης Θεοχάρης
Μουσική: Μαρία Χριστίνα Κριθαρά
Ήχος: Αλέξανδρος Σακελλαρίου
Μιξάζ: Κώστα Βαρυμποπιώτης
Color: Μάνος Χαμηλάκης
Έρευνα / σύμβουλος Σεναρίου: Ιωάννα Μπρατσιάκου
Φιλική συμμετοχή οι ηθοποιοί με σειρά εμφάνισης: Κώστας Ζέκος, Κυριακή Γάσπαρη, Σάββας Πασχαλίδης, Γιώργος Φρατζεσκάκης, Στάθης Λαγκάδας, Χριστίνα Κωνσταντινίδου, Taher Ghafor, Hossain Amiri, Sakina Hashimi.
Σκηνικά – Κοστούμια: Σάββας Πασχαλίδης
Μακιγιάζ: Κατερίνα Καβαδάτου
Οργάνωση Παραγωγής: Λίλη Τριανταφυλλάκου
Παραγωγοί: Μίκης Μοδιάνο, Φωτεινή Οικονομοπούλου
Παραγωγή: TopCut-Modiano
Συμπαραγωγή: Aljazeera Documentary Channel, ΕΡΤ ΑΕ
Με την υποστήριξη του ΕΚΚ
-Οι υπόλοιπες ταινίες της Αννέτας Παπαθανασίου είναι: Θα βγάλω φτερά (2003), Qadir, ένας Αφγανός Οδυσσέας (2008), Οι Νύμφες του Hindu Kush (2011), Παίζοντας με τη φωτιά (2014), Ευρώπη, το όνειρο ( 2018).
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
