Ο Γέρος της Δημοκρατίας είχε πει κάποια στιγμή στη Βουλή των Ελλήνων ότι «όταν οι αριθμοί ευημερούν, υποφέρουν οι άνθρωποι». Στις μέρες μας, ακούμε συνεχώς για «τεχνοκρατικές λύσεις», «στοιχεία», «μελέτες» και «δείκτες ανάπτυξης». Όλα αυτά είναι χρήσιμα. Αλλά όταν η γνώση και η εξειδίκευση αποκόβονται από έναν ηθικό πυρήνα με κέντρο τον άνθρωπο και την κοινωνία, τότε το αποτέλεσμα είναι αδιέξοδο. Η τεχνοκρατία χωρίς αξίες, χωρίς κοινωνική ευαισθησία, γίνεται απάνθρωπη.
Αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Ολόκληρες ιδεολογίες βασίστηκαν σε θεωρητικά σωστά μοντέλα και απέτυχαν παταγωδώς όταν εφαρμόστηκαν. Ο μαρξισμός, για παράδειγμα, ξεκίνησε με ανάλυση της κοινωνικής ανισότητας και πρότεινε ριζικές λύσεις υπέρ των εργαζομένων. Όμως, όταν εφαρμόστηκε σε κράτη και συστήματα, συχνά μετατράπηκε σε μια σκληρή, απρόσωπη μηχανή που αγνόησε τον ίδιο τον άνθρωπο. Δεν απέτυχε επειδή ήταν ανόητη θεωρία. Απέτυχε επειδή μέσα στους υπολογισμούς και τις εξισώσεις τού έλειπε κάτι ουσιαστικό και θεμελιώδες. Ο άνθρωπος ως πνευματική, συναισθηματική και ελεύθερη ύπαρξη.
Κάθε σύστημα, όμως, που βλέπει τον άνθρωπο μόνο ως «μονάδα παραγωγής» ή «καταναλωτή» είναι καταδικασμένο να δημιουργήσει δυστυχία. Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο σώμα που χρειάζεται τροφή και στέγη. Είναι και πνεύμα που χρειάζεται νόημα, σχέσεις, όνειρα, ελπίδα.
Κι όταν ένα κράτος, μια οικονομία ή μια ιδεολογία βασίζει την επιτυχία της μόνο στους αριθμούς – ΑΕΠ, πλεονάσματα, εξαγωγές, δείκτες, μπορεί να καμαρώνει για την «ανάπτυξη», αλλά την ίδια στιγμή οι πολίτες της μπορεί να νιώθουν αποξενωμένοι, πιεσμένοι, μόνοι.
Το έχουμε δει. Το ζούμε. Η τεχνογνωσία δεν είναι εχθρός. Αλλά χρειάζεται πυξίδα. Και η πυξίδα δεν μπορεί να είναι άλλη από την κοινωνική ευημερία, την αξιοπρέπεια του κάθε ανθρώπου ως πρόσωπο, την αναγνώριση της μοναδικότητάς του.
Γιατί, στο τέλος της ημέρας, οι αριθμοί μπορεί να ευημερούν. Αλλά αν οι άνθρωποι υποφέρουν, τότε έχουμε αποτύχει. Και όχι απλώς ως κράτος ή σύστημα, έχουμε αποτύχει ως κοινωνία.
Του Σταύρου Στραβόλαιμου
