Πλησιάζοντας το πεντηκοστό έτος της καλλιτεχνικής του διαδρομής, και λίγο πριν από τη συναυλία του στην Καλαμάτα, ο Σταμάτης Κραουνάκης μιλά στο «Θ» για πράγματα που τον αφορούν και τον εμπεριέχουν
Ξεκινώντας κανείς να μιλήσει για την πολυσχιδή προσωπικότητα του Σταμάτη Κραουνάκη, είναι σίγουρο ότι κάτι θα μείνει «εκτός», όσες λέξεις κι αν χρησιμοποιηθούν.
«Κυκλοφορώ κι οπλοφορώ», «Ανθρώπων έργα», «Η σωτηρία της ψυχής» και «Τα πιο ωραία λαϊκά» είναι μόλις μερικά από τα πιο αγαπημένα κομμάτια του που έχουν σφραγίσει μια ολόκληρη εποχή και τον εμπεριέχουν.
Παρότι παραδέχεται ότι η ερμηνεία δεν ήταν στα πλάνα του ξεκινώντας την καλλιτεχνική του διαδρομή, σήμερα είναι από τους καλλιτέχνες που όχι μόνο τραγουδούν, αλλά πολύ περισσότερο, όταν βρεθούν επί σκηνής κάνουν κατάθεση ψυχής.
Μια τέτοια, άλλωστε, ετοιμάζει και για το φετινό καλοκαίρι με «Τ’ αηδόνια του θέρους», τα οποία υπόσχονται να μας μεταφέρουν τα πιο αγαπητά κομμάτια της προσωπικής του δουλειάς μέχρι και την παριζιάνικη μπελ εποκ ή αργότερα την Εντίθ Πιαφ.
Με αφορμή αυτή τη μουσική βραδιά που θα φιλοξενηθεί στο Ανοιχτό Θέατρο Καλαμάτας στις 11 Αυγούστου, είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε μαζί του για όλα όσα τον εμπνέουν, τον απασχολούν και τον κινητοποιούν, ακόμη και σήμερα, για να συνεχίζει την καλλιτεχνική του δημιουργία.
Μια συνέντευξη γεμάτη ψυχή, πάθος και… Κραουνάκη.
Του δίνουμε, λοιπόν, τη σκυτάλη:
-Επιστρέφετε ξανά στην Καλαμάτα, σε ένα γνώριμο πλέον χώρο για εσάς, το Ανοιχτό Θέατρο. Τι ιστορίες έχετε να διηγηθείτε μέσα από «Τ’ αηδόνια του θέρους»;
Πρέπει να σας πω ότι προσωπικά την Καλαμάτα την είχα συνδυάσει με το κάστρο. Δεν είχα αντίληψη του θεάτρου αυτού, το οποίο δοκιμάσαμε πέρσι. Για μένα η Καλαμάτα είναι η «αγκαλιά» των φίλων μου. Το μέρος που με περιμένουν πάντα άνθρωποι που είναι πολλά χρόνια αγαπημένοι στη ζωή μου. Είναι το μέρος που πάω να βρω τους φίλους μου ακόμα και εάν δεν έχω συναυλία.
Είναι πάντα πάρα πολύ δύσκολο να περιγράψει κανείς ένα μουσικό γεγονός, γιατί πρέπει να πεις με λόγια ένα πράγμα το οποίο στην ουσία είναι συναίσθημα. Επειδή την ώρα αυτή είναι η καλύτερη στιγμή στη συνεννόηση που έχουμε οι καλλιτέχνες και οι μουσικοί επάνω στη σκηνή, τολμήσαμε να κάνουμε συνδυασμούς, οι οποίοι σε πρώτο επίπεδο φαίνονται κάπως ανήσυχοι.
Στην ουσία, αυτό που έχει πραγματικά σημασία είναι το πώς κανείς ετοιμάζεται να παίξει ένα πολυρυθμικό κομμάτι του Μοντεβέρντι και αυτό να μοιάζει με ελληνικό δημοτικό τραγούδι, όταν ο στίχος είναι ελληνικός, ας πούμε. Αντίστοιχα, ένα τραγούδι της Πιάφ, που είναι ένα αλήτικο τραγούδι, το οποίο αν ειπωθεί με ελληνικά λόγια μετατρέπεται σε ένα λαϊκό τραγούδι, που θα μπορούσε να πει οποιοσδήποτε Έλληνας λαϊκός ερμηνευτής ή ένα υπέροχο τραγούδι του Ρεϊνάλντο Αν, που είναι ένας εξαιρετικός Αργεντίνος συνθέτης της μπελ εποκ στο Παρίσι, που έχει γράψει αριστουργήματα. Ξαφνικά ένα τέτοιο κομμάτι παιγμένο μόνο με πιάνο και με ελληνικό στίχο, μας φέρνει όλο το αίσθημα του Χατζιδάκι στην επιφάνεια. Αυτό, λοιπόν, συνδυασμένο με τα πολύ αγαπημένα του Κραουνάκη, είναι τραγούδια που ξαφνικά έρχονται από το παρελθόν να βγάλουν όλο αυτό το κλίμα. Κάποια στιγμή, δε, παίζουμε την «Κατσιβέλα». Αυτό το τραγούδι δεν έχει παιχτεί ζωντανά τα τελευταία χρόνια, ενώ παλιά παιζόταν στα μαγαζιά ή στις διασκεδάσεις.
Δε λέω ότι κάνουμε κάτι έξυπνο. Απλώς ο τρόπος που συνεννοούμαστε μεταξύ μας, μας επιτρέπει πια να δοκιμάζουμε πράγματα που καταλαβαίνουμε και εμείς στην πράξη εάν δουλεύουν. Όταν δουλέψουν και με το κοινό, τότε είμαστε εντάξει. Αυτό το «κάτι» έχει η βραδιά αυτή. Έχει την ελευθερία που είχαν τα παλιά μπουλούκια και οι παλιές μπάντες, που έπαιζαν παντού και τα πάντα, και αυτό μπορούσε να δημιουργήσει την απόλυτη γιορτή!
-Άρα αυτή η ελευθερία που θα έχει η συναυλία θα είναι μια περιδιάβαση ανάμεσα στις εποχές και τα διαφορετικά μουσικά είδη…
Ναι, όμως αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο κόσμος έρχεται μέσα σε αυτή την παρέα με πολύ μεγαλύτερη άνεση αντί να είναι στεκόμενος απέναντι από έναν καλλιτέχνη. Έρχεται μαζί μας πολύ γρήγορα.
-Παράλληλα με το σχεδιασμό τέτοιων συναυλιών, εξακολουθείτε να παραμένετε ενεργός στο δημιουργικό σας κομμάτι…
Δόξα τω Θεώ! (γέλια). Και θα πω ευτυχώς, γιατί είναι δύσκολο κανείς να ξανακρατήσει την ανεξαρτησία του και την επιθυμία του. Μέσα στο πλαίσιο που δουλεύουν τα πράγματα, αυτή τη στιγμή, στη χώρα, η ανεξαρτησία είναι πράγμα πάρα πολύ επικίνδυνο και οικονομικά ασύμφορο. Το πώς τα έχω καταφέρει είναι πραγματικά ένα πράγμα…
Φέτος, κάναμε επτά εκδόσεις στις μουσικές πλατφόρμες και έχω μείνει κι εγώ «ξερός», δεν ξέρω πώς γίνεται. Γίνεται, τελικά. Το ακόμα πιο ευχάριστο είναι ότι ο κόσμος είναι «εκεί». Αυτό είναι ένα δώρο που μου το έκανε η ζωή. Πιστεύω, ναι, κάτι έδωσα κι εγώ στην κοινωνία, αλλά όταν είσαι πια στην ηλικία αυτή, που είμαι από τα 69 στα 70, αισθάνεσαι ότι είσαι 25 και ο κόσμος τριών γενεών είναι εκεί μαζί σου, τότε αυτό είναι μαγικό.
Ένα συστατικό, δε, της προσέλευσης των ανθρώπων στις παραστάσεις μας είναι η μεγάλη ανταπόκριση γυναικών, οι οποίες ξεσηκώνουν και τους άντρες να έρθουν μαζί, γιατί αυτές με αγαπούν πρώτες. Στους άνδρες δεν είμαι πρώτη επιλογή. Βέβαια, πρέπει να σας πω ότι και τους άντρες, όταν τους κερδίσω, είναι για πάντα.
-Πώς γεννιέται ένα τραγούδι στο μυαλό σας –προηγούνται οι λέξεις ή πρώτα έρχεται η μουσική;
Είχα την τύχη τη μισή μου ζωή να συνεργαστώ με τη Λίνα Νικολακοπούλου. Δηλαδή, στο «εν αρχή ην ο λόγος» είχα έναν άνθρωπο τον οποίο –όταν ξεκινούσαμε δεν το καταλαβαίναμε, αλλά από την αγάπη μας για το τραγούδι και από το απόλυτο «δόσιμο» και την εξαιρετική μας σχέση, καθώς και από το γεγονός ότι δεν ησυχάσαμε και ποτέ να κάτσουμε στα δεδομένα μας, αφού ήμασταν πάντα με το ένα πόδι στον αέρα να πάμε στο επόμενο το οποίο να μην είναι «ασφαλές». Κι αυτό, γιατί πηγαίναμε πάντα για να βρούμε αυτό που λέγαμε μεταξύ μας: «τι τους λέμε τώρα». Αυτό το «τι τους λέμε τώρα», μέσα στα χρόνια έγινε μια υποχρέωση, η οποία γέμισε πράγματα. Ας πούμε, μου έστειλαν προχθές ένα βίντεο με δύο παιδιά που έπαιζαν στο δρόμο το «Ανθρώπων έργα». Ε, αυτό είναι μια νίκη. Μια τρυφερή νίκη μέσα στην κοινωνία που γεννιόμαστε. Αυτό είναι μια ευλογία.
Έχω ακόμα ανοιχτή την καρδιά μου, και όσο ακόμα μπορώ και περπατάω και είμαι όρθιος, γιατί κι εγώ να σας πω την αλήθεια δεν υπολόγιζα ποτέ να τραγουδάω τα τραγούδια μου ο ίδιος. Δεν το είχα ποτέ στο πρόγραμμα. Ήρθε κι αυτό, μόνο του σχεδόν. Το ότι έχω αυτή τη δυνατότητα, να έχω αυτή την επικοινωνία με τους ανθρώπους στην κάθε πόλη που δοκιμαζόμαστε, είναι μια μικρή ευλογία.
-Υπάρχει κάποιο κομμάτι το οποίο αγαπά ο κόσμος έντονα μέχρι και σήμερα, αλλά εσείς το έχετε «ξεπεράσει»;
Δεν υπάρχει τραγούδι μου το οποίο να λέω στη σκηνή και το οποίο να μη μου αρέσει ή να το έχω ξεπεράσει. Δεν τα κάνω αυτά τα χατίρια -στον εαυτό μου κατ’ αρχάς. Δε θα βάλω ένα κομμάτι στην παράσταση απλώς επειδή είναι αγαπητό. Θα το αγαπάμε για να το βάλουμε. Και μάλιστα, εδώ δεν ισχύει μόνο το δικό μου «θέλω», ισχύει και το «θέλω» των συνεργατών. Δηλαδή, ο άνθρωπος που παίζει μπουζούκι μπορεί να με πάει αλλού. Ή ο φίλος μου ο Κοσμάς Κοκόλης, που παίζει κιθάρα και τραγουδάει, μπορεί να φέρει μια ιδέα που να μην την έχω βάλει στα υπ’ όψιν. Όμως, το ότι τελειώνω ένα κομμάτι σαν το «Μαμά γερνάω» επάνω στη σκηνή σε άνω τελεία, χωρίς φασαριόζικο φινάλε και μου αποδίδει ο κόσμος από κάτω αυτή την αποδοχή, για μένα αυτό είναι ένα αληθινό παράσημο εκείνη την ώρα.
-Με ποιον από τους καλλιτέχνες που έχετε συνεργαστεί μέσα στα χρόνια νιώσατε την πιο ουσιαστική καλλιτεχνική «συνομιλία»;
Χωρίς καθόλου να θέλω να βάλω σε δεύτερη μοίρα την πολυετή αγάπη με την Πρωτοψάλτη, η οποία μέσα από την τριπλέτα μας: Σταμάτης, Λίνα, Άλκηστη (Κραουνάκης, Νικολακοπούλου, Πρωτοψάλτη), έδωσε στην κοινωνία πράγματα τα οποία έμειναν στα σπίτια των ανθρώπων συντροφιά. Την τεράστια αγάπη που έχω για τη Βιτάλη, γιατί είναι μια πάρα πολύ μεγάλη Ελληνίδα τραγουδίστρια. Παράλληλα, την αγάπη που έχω στον Μητσιά, ο οποίος κι αυτός ρηξικέλευθα είπε κομμάτια μας σε ανύποπτο χρόνο και τα πήγε στην κοινωνία δυνατά. Την Τάνια (Τσανακλίδου), φυσικά, δεν μπορώ να την αφήσω απ’ έξω. Ο άνθρωπος, όμως, με τον οποίο μπορώ να συνεννοηθώ καλλιτεχνικά εφ’ όλης της ύλης είναι η Δήμητρα Γαλάνη. Δηλαδή, η Δήμητρα είναι η καθημερινή μου συνομιλία, είναι ο άνθρωπος που θα μιλήσω κάθε μέρα για λίγο, να δούμε πώς πάνε τα πράγματα, πώς σκεφτόμαστε, και για κάτι το οποίο ετοιμάζουμε τώρα… Θα της δώσω της Δήμητρας της πιο συχνής συντροφιάς την «καραμέλα»…
-Είστε από τους λίγους που έχουν εκφραστεί δημόσια με τόλμη. Σε συνέντευξή σας έχετε δηλώσει σχετικά ότι «φάγαμε προδοσία». Μετανιώνετε για τη συγκεκριμένη στάση ζωής σας;
Είμαστε πολιτικά όντα όλοι. Είναι γνωστό ότι λόγω οικογένειας, και λόγω ιδεών, δεν ήμουν ποτέ με τη Δεξιά. Παρόλο που έχω πάρα πολλούς ανθρώπους στην καθημερινή μου κουβέντα και στη φιλία μου που ανήκουν σε αυτές τις παρατάξεις, και με τους οποίους σε προσωπικό επίπεδο έχω σχέση συγκρουσιακή, αλλά και τρομερής αγάπης.
Εγώ ήμουν 40 χρόνια ψηφοφόρος του ΚΚΕ –παρότι μπορεί να ανατριχιάσουν οι φίλοι του ΣΥΡΙΖΑ. Συνειδητά, ξέροντας τα λάθη και από εκεί. Όμως, είχα αποφασίσει ότι εκεί θα είμαι. Με τον Τσίπρα, μας φανερώθηκε μια δυναμική την οποία νιώσαμε –τουλάχιστον εγώ έτσι ένιωσα- ότι οφείλουμε να στηρίξουμε. Εκείνο τον καιρό με πήγε ο Αρβανίτης στο «Κόκκινο», από το οποίο άρχισα να έχω δημόσιο λόγο μέσα από το ραδιόφωνο. Πρέπει να σας πω ότι και το διάστημα εκείνο δεν το έπαιξα «κομματόσκυλο», ήμουν σκληρός με τον ΣΥΡΙΖΑ. Παρ’ όλα αυτά, και από εκεί μου έμειναν φίλοι. Αντίστοιχα, τώρα βλέπω ενδιαφέρον από νέες προσωπικότητες του ΠΑΣΟΚ.
Θέλω να πω ότι είμαι πάρα πολύ ανοιχτός, εάν έρθει ένα νέο πρόσωπο να το στηρίξουμε. Τώρα, οφείλω να πω ότι πολλά από αυτά τα παιδιά που πέρασαν, φάνηκαν κατώτερα των περιστάσεων και της εμπιστοσύνης της κοινωνίας γενικότερα. Αυτή τη στιγμή πάρα πολλοί από εμάς –ανήκω σ’ αυτή την κατηγορία- είμαστε πολιτικά «ορφανοί» από στέγη. Προτείνω, για να μη μένουμε μόνο στην γκρίνια, όσοι νιώθουμε έτσι, είναι καλό να ασχοληθούμε με τις δουλειές μας, εγώ αυτό κάνω. Να δούμε ταυτόχρονα πώς δε θα πέσουν οι τοίχοι των σπιτιών μας προς τα μέσα, μιας και προς τα μέσα πέφτουν πλέον οι τοίχοι με αυτό που ζει ο κόσμος πολιτικά. Είναι βαρύ αυτό που έγινε στη ζωή μας. Λοιπόν, θέλει ψυχραιμία και αγάπη μεταξύ μας, αλληλεγγύη και συνεννόηση, πιστεύω. Θα έρθει αν είναι το καινούργιο και θα μας μιλήσει όπου να ‘ναι.
Αυτό, δε, που πιστεύω και είμαι κάθετος, είναι ότι δε θέλω τίποτα παλιό που έχουμε δει τις δυνάμεις του. Δε θα αλλάξει κανείς από αυτούς που ξέρουμε. Να μην ελπίζουμε ότι κάποιος θα αλλάξει από αυτούς που ξέρουμε.
Δε μετανιώνω. Έκανα αυτό που ένιωθα ότι πρέπει να κάνω την ώρα που ήταν να το κάνω. Δεν μπορώ να κάθομαι να κλαίω πάνω στα ερείπια. Πάμε για καινούργια πατρίδα.
“Ακόμα και ένα ερωτικό τραγούδι μπορεί να εμπεριέχει το κύτταρο της πολιτικής”
-Η τέχνη έχει την υποχρέωση να είναι πάντοτε πολιτική πράξη;
Αυτός είναι ο ρόλος της τέχνης από την τραγωδία μέχρι τώρα. Πάντα. Ακόμα και ένα ερωτικό τραγούδι μπορεί να εμπεριέχει αυτό το κύτταρο. Δεν είναι ανάγκη να είναι στρατευμένο κάτι, αλλά μπορεί να δίνει έναν τόνο για μια ζωή που να ζητάει ελευθερία, αέρα.
-«Είπα δε θέλω άλλον μπελά στον κόσμο αυτόν, ό,τι στο τέλος κατακτώ μ’ έχει διαλύσει…» γράφετε στο «Έπεσε έρωτας», που είναι ένα από τα κομμάτια σας που έχουν εξαιρετική απήχηση στον κόσμο. Τι ρόλο παίζει ο έρωτας στη δημιουργία σας; Είναι κινητήριος δύναμη ή πηγή μελαγχολίας η οποία μπορεί εξίσου να παράγει, με έναν άλλο τρόπο, όμως;
Το τραγούδι είχε πάντα τον έρωτα κεντρικό πρόσωπο. Το 80% των τραγουδιών που έχουν γραφτεί είναι για τον έρωτα. Τι τα θέλετε, τι τα λέμε… Μα λυπητερά, μα χαρούμενα, μα δοξαστικά, μα αιτήματος σημαντικά: τραγούδι, και πάλι.
Μεγάλο επιχείρημα για τον έρωτα το τραγούδι, να τα λέμε κι αυτά!
-Υπάρχει για εσάς «ιερό» στην τέχνη, κάτι που δεν αγγίζεται;
Όχι. Το «ιερό» είναι η ώρα που μένεις μόνος σου με τον εαυτό σου.
-Αν έπρεπε να μείνει μόνο μία πρόταση για να σας συνοψίσει ως καλλιτέχνη, ποια θα ήταν αυτή;
Η ζωή είναι μικρή, δεν έχουμε χρόνο να τη χάνουμε σε πράγματα που μας λιγοστεύουν την επιθυμία.
Της Χριστίνας Μανδρώνη
