Πρόσφατα, ο Γιώργος Παπανδρέου, πρώην πρωθυπουργός και γενικός εισηγητής για τη Δημοκρατία στο Συμβούλιο της Ευρώπης, έφερε ξανά στο προσκήνιο το διάλογο για την αντοχή των δημοκρατικών θεσμών.
Στην έκθεσή του, που παρουσίασε στις 9 Σεπτεμβρίου 2025 στην Επιτροπή Παρακολούθησης του Συμβουλίου στο Παρίσι, αναφέρθηκε στην ανησυχητική κατάσταση της Ουγγαρίας, όπου θεμελιώδεις αξίες όπως η ελευθερία του Τύπου, η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και η δράση της κοινωνίας των πολιτών περιορίζονται συστηματικά.
Στην 13/9/2025 επίσης, σε παρέμβασή του στη Μάλτα για την Παραπληροφόρηση και τη Δημοκρατία, θύμισε τα διδάγματα της αρχαίας Ελλάδας: «Ο Σωκράτης μάς δίδαξε να αμφισβητούμε και να διαλεγόμαστε. Ο Γοργίας μάς έδειξε πώς η ρητορική μπορεί να χειραγωγεί, να πολώνει, να κυριαρχεί, όπως κάνουν σήμερα οι spin doctors* και τα τρολ**. Και ο Αριστοτέλης προειδοποίησε ότι η δημοκρατία δεν μπορεί να επιβιώσει, αν οι ανισότητες πλούτου και ισχύος γίνουν υπερβολικά μεγάλες».
Οι παρεμβάσεις αυτές μας θυμίζουν ότι η Δημοκρατία δεν είναι μια δεδομένη κατάκτηση. Γεννήθηκε στην Αθήνα, στην Εκκλησία του Δήμου, όταν οι πολίτες έκαναν πράξη την πιο τολμηρή ιδέα της Ιστορίας, ότι η εξουσία δεν ανήκει σε θεούς, βασιλιάδες ή ολιγάρχες, αλλά σε όλους. Οι αρχαίοι Έλληνες, με θάρρος και διορατικότητα, έθεσαν τα θεμέλια ενός πολιτεύματος που, παρά τις σκοτεινές περιόδους και αμέτρητες δοκιμασίες του, παραμένει ο πιο φωτεινός δρόμος που περπάτησε η ανθρωπότητα.
Η Δημοκρατία είναι στάση ζωής. Είναι η δύναμη που δημιουργεί ελεύθερους πολίτες και όχι υπηκόους. Είναι, επίσης, η δυνατότητα να μιλάς ελεύθερα, να αμφισβητείς, να διεκδικείς, να ονειρεύεσαι συλλογικά. Χωρίς δημοκρατία, η κοινωνία βουλιάζει στην αυθαιρεσία και την καταπίεση. Με αυτήν, ακόμα και μέσα από λάθη, ολιγωρίες και απογοητεύσεις, υπάρχει πάντα η δυνατότητα διόρθωσης και αναγέννησης.
Η κληρονομιά της Αθήνας έγινε πανανθρώπινο κεκτημένο. Το χρέος μας είναι να το διαφυλάσσουμε, να το βαθαίνουμε και να το επεκτείνουμε. Γιατί η Δημοκρατία είναι η αδιάκοπη υπόσχεση ότι κάθε άνθρωπος έχει φωνή, δικαιώματα και αξιοπρέπεια. Είναι η απελευθερωτική παρακαταθήκη που χάρισε η Ελλάδα στην ανθρωπότητα.
Ας μην κλείνουμε, λοιπόν, τα μάτια στα φαινόμενα παρακμής που βιώνουμε και στην Ελλάδα. Σκιές στο χώρο της Δικαιοσύνης, απαξίωση των θεσμών και της πολιτικής, αποτελούν εξίσου σοβαρές απειλές για τη Δημοκρατία. Όταν η διαφάνεια υποχωρεί και η λογοδοσία γίνεται ζητούμενο, τότε η ίδια η δημοκρατική υπόσχεση αδειάζει από περιεχόμενο. Γι’ αυτό η μάχη για τη Δημοκρατία δεν είναι μόνο διεθνής, είναι και βαθιά δική μας.
Του Σταύρου Στραβόλαιμου
*Spin doctor: ένας εκπρόσωπος που απασχολείται για να δώσει μια ευνοϊκή ερμηνεία των γεγονότων στα Μέσα Ενημέρωσης, ειδικά για λογαριασμό ενός πολιτικού κόμματος
**Τρολ: χρήστης του ίντερνετ με πονηρά προκλητικές, σκόπιμα ανόητες ή επιτηδευμένα εκτός θέματος θέσεις και απόψεις.
