“Από την Κύπρο και τη Γιουγκοσλαβία έως το Ιράκ, τον Λίβανο και το Κουρδικό δράμα”
Ο πόλεμος της Γάζας, που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2023, δεν είναι ένα απομονωμένο γεγονός. Είναι η συνέχεια ενός μοτίβο που διατρέχει δεκαετίες, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιούν πολέμους, επεμβάσεις, δασμούς και κυρώσεις για να εδραιώσουν τη θέση τους ως κυρίαρχη δύναμη.
Από την Κύπρο στην Αδριατική
Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 έδειξε πώς οι ΗΠΑ, αντί να αποτρέψουν μια σύγκρουση μεταξύ δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ, ανέχθηκαν τη διχοτόμηση του νησιού για να εξασφαλίσουν τη διατήρηση της Τουρκίας στο δυτικό στρατόπεδο.
Στη δεκαετία του ’90, η Γιουγκοσλαβία έγινε το νέο πεδίο «πειραματισμού». Οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ στο Βελιγράδι δεν ήταν μόνο στρατιωτική πράξη αλλά και επίδειξη ότι η Δύση μπορούσε να παρακάμπτει το διεθνές δίκαιο και να αναδιαμορφώνει σύνορα κατά το δοκούν. Η Αδριατική ενσωματώθηκε στη δυτική σφαίρα, αλλά με το κόστος της μόνιμης αστάθειας.
Η Αραβική Άνοιξη που δεν άνθισε ποτέ
Το 2011, η «Αραβική Άνοιξη» ξεκίνησε ως ελπίδα για δημοκρατία σε Τυνησία, Αίγυπτο, Λιβύη και Συρία. Γρήγορα μετατράπηκε σε εργαλείο εξωτερικής παρέμβασης:
- Στη Λιβύη, η επέμβαση του ΝΑΤΟ άφησε πίσω χάος και εμφύλιο.
- Στη Συρία, ο εμφύλιος μετατράπηκε σε πεδίο αντιπαράθεσης Ρωσίας, Ιράν και ΗΠΑ, με τον άμαχο πληθυσμό να πληρώνει το τίμημα.
- Στην Αίγυπτο, οι αλλαγές κατέληξαν σε μια νέα αυταρχική σταθερότητα, πλήρως ανεκτή από την Ουάσινγκτον.
Η Αραβική Άνοιξη αποδείχτηκε Άνοιξη μόνο για τους εξοπλιστικούς κολοσσούς και τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις.
Ιράκ: η μεγαλύτερη τομή
Η εισβολή στο Ιράκ το 2003 υπήρξε η πιο χαρακτηριστική στιγμή επιβολής της αμερικανικής ισχύος. Με πρόσχημα τα «όπλα μαζικής καταστροφής», οι ΗΠΑ ανέτρεψαν τον Σαντάμ Χουσεΐν, άφησαν όμως πίσω εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς, κατεστραμμένες υποδομές και μια χώρα βυθισμένη στη βία. Το Ιράκ έγινε σύμβολο κατάρρευσης της διεθνούς νομιμότητας: το Συμβούλιο Ασφαλείας παρακάμφθηκε, οι συνθήκες του Διεθνούς Δικαίου αγνοήθηκαν και το δίκαιο του ισχυρού επικράτησε.
Λίβανος: το πεδίο διαρκούς αποσταθεροποίησης
Ο Λίβανος, από τον εμφύλιο του 1975 έως τον πόλεμο του 2006 με το Ισραήλ και τις συνεχείς παρεμβάσεις μέχρι σήμερα, αποτελεί άλλο ένα παράδειγμα χώρας που πληρώνει το τίμημα της γεωπολιτικής εξίσωσης. Η Ουάσινγκτον διατηρεί τον έλεγχο μέσω της ισραηλινής πίεσης και των οικονομικών κυρώσεων, εγκλωβίζοντας μια κοινωνία σε μόνιμη κρίση, ενώ οι διεθνείς οργανισμοί παραμένουν ανίκανοι να επιβάλουν το ανθρωπιστικό δίκαιο.
Οι Κούρδοι: μόνιμοι «αναλώσιμοι»
Κανένας λαός δεν συμβολίζει καλύτερα την κυνική χρήση συμμαχιών από τις ΗΠΑ όσο οι Κούρδοι. Από το Ιράκ μέχρι τη Συρία, πολέμησαν κατά του ISIS ως σύμμαχοι της Ουάσινγκτον, μόνο για να εγκαταλειφθούν κάθε φορά στις ορέξεις της Τουρκίας.
Ουκρανία: ο νέος δούρειος ίππος
Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι η πιο πρόσφατη εφαρμογή της αμερικανικής στρατηγικής. Η Ρωσία ευθύνεται για την εισβολή, αλλά το ΝΑΤΟ λειτούργησε ως Δούρειος ίππος που ώθησε την αντιπαράθεση στα άκρα. Οι ΗΠΑ παρουσιάζονται ως υπερασπιστές της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, ενώ στην πραγματικότητα χρησιμοποιούν τον πόλεμο για να φθείρουν τη Μόσχα, να δέσουν την Ευρώπη πιο σφιχτά στο ΝΑΤΟ και να επιβάλουν την ενεργειακή τους ηγεμονία.
Η απονεύρωση των διεθνών οργανισμών είναι ξανά εμφανής: ο ΟΗΕ αδυνατεί να επιβάλει λύση, ενώ η διεθνής δικαιοσύνη γίνεται πεδίο επιλεκτικής εφαρμογής — αυστηρή με τους «ανεπιθύμητους», σιωπηλή με τους ισχυρούς. Ρωσία και Κίνα, ακολουθώντας το παράδειγμα του «πρώτου διδάξαντος» (ΗΠΑ), υιοθετούν όλο και πιο κυνικά την ίδια λογική: ότι το διεθνές δίκαιο είναι χρήσιμο μόνο όταν εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους.
Η αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Μέσα σε όλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Ένωση αποδεικνύεται ο «μεγάλος απόντας». Δεν μπόρεσε να συμφωνήσει ούτε στο αυτονόητο: ότι ο παλαιστινιακός λαός έχει δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και στην αναγνώριση του Κράτους του, μέσω του οποίου θα μπορούσε να έρθει η πολυπόθητη ειρήνη.
Αντί να εφαρμόσει αυτόνομη στρατηγική, η Ευρώπη επαναλαμβάνει δουλικά την αμερικανική γραμμή. Η τελευταία συνάντηση των Ευρωπαίων ηγετών με τον «πλανητάρχη» αποτέλεσε θλιβερό θέαμα: χειροκροτήματα, φιλοφρονήσεις και ελπίδα ότι η Ουάσινγκτον «θα τους λυπηθεί». Η εικόνα μιας Ένωσης που θα μπορούσε να είναι ανεξάρτητος πόλος ισχύος, κατέληξε σε εικόνα πολιτικής δουλοπρέπειας.
Η κατάρρευση του διεθνούς δικαίου και η αποδυνάμωση του ΟΗΕ
Από την Κύπρο έως την Ουκρανία, από το Ιράκ έως τη Γάζα, η αποδυνάμωση του ΟΗΕ είναι καταφανής. Γενοκτονίες, λιμοί, εγκλήματα πολέμου, καταστροφή φυσικών πόρων περνούν ατιμώρητα. Ο θεματοφύλακας της διεθνούς νομιμότητας καταντά θεατής, παραδομένος στις ορέξεις των ισχυρών, με το βέτο των μεγάλων να ακυρώνει κάθε έννοια δικαίου.
Το νέο ατόπημα της Ουάσινγκτον
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν ακόμη ένα βήμα που αποκαλύπτει τον κυνισμό τους: ανέστειλαν τη χορήγηση βίζας σχεδόν σε όλους τους κατόχους παλαιστινιακών διαβατηρίων, σύμφωνα με τους New York Times. Το μέτρο αυτό σημαίνει ότι ακόμη και ο Πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής, Μαχμούντ Αμπάς, δεν θα μπορέσει να ταξιδέψει στη Νέα Υόρκη για να συμμετάσχει στη συνάντηση παγκόσμιων ηγετών στον ΟΗΕ — τη στιγμή που αρκετοί σύμμαχοι των ΗΠΑ ετοιμάζονται να αναγνωρίσουν επισήμως την Παλαιστίνη ως κράτος. Η απόφαση αυτή δεν είναι μόνο πράξη πολιτικής προσβολής, αλλά και κατάφωρη παραβίαση της θεσμικής λειτουργίας του ΟΗΕ, που έχει ως αποστολή να φιλοξενεί και να ακούει ισότιμα όλες τις φωνές των λαών.
Από την επίδειξη ισχύος στη διάβρωση του αμερικανικού σχεδίου
Ο πόλεμος στη Γάζα, με όλες τις ανθρωπιστικές τραγωδίες του, μπορεί να σηματοδοτήσει την αρχή της φθοράς του αμερικανικού ιμπεριαλιστικού της σχεδίου. Η ηθική εξουσία της Ουάσινγκτον καταρρέει, η δημόσια οργή εντείνεται και οι διεθνείς αντίπαλοι γίνονται ισχυρότεροι.
Ενώ οι ΗΠΑ επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν τη Γάζα και την Ουκρανία ως χαρτιά ισχύος, τα ίδια τα πεδία μάχης μετατρέπονται σε παγκόσμια σύμβολα αντίστασης οριοθετώντας την αμερικανική κυριαρχία. Μπορεί βραχυπρόθεσμα να κερδίζουν, αλλά μακροπρόθεσμα κάθε πόλεμος αφήνει πίσω του βαθύτερη αστάθεια, περισσότερη δυσπιστία, και έναν κόσμο που στρέφεται ολοένα και περισσότερο σε πολυπολικό μέλλον.
Του Γιώργου Καραμπάτου,
Εκτελεστικού διευθυντή «Δρόμων της Ελιάς», πρώην προέδρου Επιμελητηρίου Μεσσηνίας
*Τα ενυπόγραφα άρθρα απηχούν τις απόψεις του υπογράφοντος και δεν εκφράζουν υποχρεωτικά την εφημερίδα.
