Ένας «αντικαθεστωτικός» και ανεξάρτητος πνευματικά άνθρωπος είναι ο συνομιλητής μου σε αυτή την κουβέντα. Εξισορροπώντας την πολιτική με τον πολιτισμό, προσπαθεί να αναδείξει τον τόπο του, το χωριό του. Μια προσπάθεια καθόλου εύκολη, όμως αυτός επιμένει, γιατί πάνω από όλα δε χάνει ποτέ το χαμόγελό του, όπως λέει.
-Θα ήθελα να ξεκινήσουμε την κουβέντα μας με τα πολιτιστικά και ιδιαίτερα στους Δολούς, καθώς είσαι πρόεδρος του εκεί συλλόγου…
Οι Δολοί είναι στη μέση της Δημοτικής Ενότητας Αβίας. Είναι το ίδιο προσβάσιμοι και από την πάνω ζώνη, Κάμπο και Σταυροπήγιο, και από την κάτω ζώνη, Αρχοντικό και Κιτριές. Οπότε λειτουργούμε σαν μια μεγάλη αγκαλιά. Μια μεγάλη φτερούγα που αγκαλιάζει όλες τις περιοχές του Δήμου. Προσπαθούμε εδώ και τέσσερα χρόνια να είμαστε ένας «μητροπολιτικός» σύλλογος και χωριό.
-Πάντα έτσι ήταν ή άλλαξε κάτι;
Εδώ και τέσσερα χρόνια που κάνουμε μια προσπάθεια επανεκκίνησης στον Πολιτιστικό Σύλλογο, έχουμε διοργανώσει κάποιες εκδηλώσεις. Έχουμε προγραμματίσει και κάποιες ακόμα, με έναν ορίζοντα να πάμε τα πράγματα λίγο πιο μπροστά. Όχι ότι οι προηγούμενοι δεν τα πήγαν, αλλά να μπορέσουμε να τα φέρουμε στο σήμερα, στη σύγχρονη εποχή, χωρίς βέβαια να έχουμε εκπτώσεις σε άλλα πράγματα, γιατί, δυστυχώς, έχουμε γύρω μας πολλές εκπτώσεις και στο θέμα του πολιτισμού.
-Ο κόσμος το καταλαβαίνει, βοηθάει;
Όταν αναλάβαμε το σύλλογο, είπαμε πως τις όποιες εκδηλώσεις κάνουμε, θα τις κάνουμε παρέα με έναν άλλο σύλλογο, από άποψη, ότι δε θα κάνουμε ούτε μία μόνοι μας. Σκεφτήκαμε όλες οι εκδηλώσεις να έχουν θεματικό άξονα. Δηλαδή, κάναμε για τη Μικρασιατική Καταστροφή μαζί με την Εστία Μικρασιατών. Για τη μάχη της Κρήτης με τον «Πενταδάχτυλο». Κάναμε τα κούλουμα μια γιορτή για τα παιδιά με την Πειραματική Σκηνή και τη Λέττα Πετρουλάκη. Κάναμε παρουσίαση βιβλίων. Κάναμε με τη «Γαία» της Μάνης για τη Σπηλαιολογία και το περιβάλλον της Μάνης.
Όλες οι εκδηλώσεις έχουν κάτι να πουν στον κόσμο, έχουν κι ένα θέμα.
-Επιμένω, ο κόσμος άκουγε, συμμετείχε;
Ναι, Κώστα. Όταν ο κόσμος έρχεται να κάνει κούλουμα και ξαφνικά του λες για Σπηλαιολογία, όταν λέει η «Γαία» «πόσοι θέλουν να μπουν στο σπήλαιο» και βλέπεις 20 με 30 σηκωμένα χέρια, από εκεί που έχουν έρθει να φάνε μόνο φασολάδα, λες ότι κάτι γίνεται εδώ. Ή, όταν έρχεται η κυρία Φωτεινή από την Ένωση Ποντίων και Μικρασιατών και δίνει 20 με 30 τεύχη με μικρασιατικές συνταγές και ξαφνικά οι γυναίκες την αγκαλιάζουν, την πλαισιώνουν και αρχίζουν να τη ρωτούν πράγματα για τη μικρασιατική κουζίνα, τότε λες, ναι, αξίζει τον κόπο τελικά.
-Θεωρείς ότι όλο αυτό βοηθά στο να γίνουν γνωστοί και επισκέψιμοι οι Δολοί, αλλά και η γύρω περιοχή;
Ναι και γι’ αυτό ακολουθούμε τους όρους αγοράς. Αυτός είναι ένας λόγος που κάνουμε τις εκδηλώσεις με άλλους συλλόγους. Οι σύλλογοι αυτοί λειτουργούν ως πρεσβευτές μας στην υπόλοιπη περιοχή. Όταν, λοιπόν, έρθει ένας σύλλογος εδώ, έρχονται 30 άνθρωποι με τις οικογένειές τους. Μαθαίνουν την περιοχή και γίνονται επισκέπτες, στην παραλιακή, στην επάνω ζώνη, στις Κιτριές, στους πύργους μας, στα Καλιανέικα κ.λπ. Λειτουργούμε με αυτό το σκεπτικό, «ανοίγουμε», εξωστρέφεια και σε άλλους ανθρώπους.
-Πες μου την άποψή σου για τα πανηγύρια, έχει αλλάξει κάτι;
Στα πανηγύρια γίνεται μια στοχευμένη, θεωρώ, προσπάθεια να τα εξαφανίσουμε, ενώ είναι πολιτισμός. Το πανηγύρι, αν εμείς θέλουμε να το δούμε σοβαρά, μπορούμε να το κάνουμε ένα πραγματικό αντάμωμα των ανθρώπων της περιοχής μαζί με τους φίλους τους. Αν θέλουμε να το ευτελίσουμε και να το κάνουμε μια αρπαχτή, στο χέρι μας είναι.
Να σου πω πώς το κάναμε το πανηγύρι μας; Φέραμε όλους τους πρώην προέδρους του συλλόγου μας, κάναμε δηλαδή μια ιστορική συνάντηση, όλος ο σύλλογος από το 1999 μέχρι σήμερα. Κάναμε ομιλίες, ενώ φέραμε τρεις χορευτικές ομάδες, το Μορφωτικό Σύλλογο, τον Λεύκιππο και τους Κρητικούς, και χόρεψαν με παραδοσιακές στολές στο πανηγύρι. Όση ώρα έτρωγε ο κόσμος και ψώνιζε γουρνοπούλα, έβλεπε παραδοσιακούς χορούς. Μόλις έφαγε, σηκώθηκε και χόρεψε.
Επίσης, πουλούσαμε διάφορα αντικείμενα που είχαν κατασκευάσει μέλη του συλλόγου για οικονομική ενίσχυση. Ήταν ένα παραδοσιακό αντάμωμα, σαν να ήμαστε μια μεγάλη βεράντα, επειδή και ο χώρος είναι καταπληκτικός.
Σε όλους τους χώρους υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν καλό και άλλοι που κάνουν κακό. Βλέπω σημάδια, ακόμα και τώρα, ευτελισμού των πανηγυριών.
-Έτυχε να πάω τελευταία, λόγω δουλειάς, σε διάφορα πανηγύρια. Έπεσε πολύ λουλούδι και τα πρώτα τραπέζια ήταν πιο ακριβά. Ποια είναι η άποψή σου. Αυτό μας πάει αλλού;
Τέτοια σημάδια είδα κι εγώ, όχι πολλά ευτυχώς, στα δικά μας μέρη. Εγώ τρελάθηκα με το ρεζερβέ. Δε θα πω πού και ποιος, αλλά εδώ, λέει, είναι ρεζερβέ. Τι είναι αυτά, ρε παιδιά; Το ρεζερβέ και τα λουλούδια είναι μια φτηνή απομίμηση νυχτερινών κέντρων. Εδώ φέτος, σε κάποιο μέρος στην περιοχή μας, είδα σε προαύλιο σχολείου μπουζούκια, με ώρα έναρξης προγράμματος στις 12 η ώρα, και να έχουν καντίνες και μπαρ. Πολιτισμός, σου λέει ο άλλος.
Στο όνομα του πολιτισμού βαφτίζουμε τα πάντα. Είναι σαν να θέλουμε να νηστέψουμε και να βαφτίζουμε την μπριζόλα καλαμάρι. Ευτυχώς σε εμάς, όχι μόνο στους Δολούς, αλλά και σε πολλούς πολιτιστικούς συλλόγους, βλέπω να κρατιέται το επίπεδο.
Να πω και κάτι που πιστεύω χρόνια. Υπάρχει η έννοια της προσωπικής ευθύνης. Δηλαδή, αν το κοινό, ο κόσμος, επικροτεί την ευτέλεια, τότε να αποσυρθούμε εμείς που θέλουμε κάτι άλλο κι ας μείνουν τα ευτελή.
Αλλά όταν πηγαίνω σε πανηγύρια και βλέπω βότκες, λουλούδια, ρεζερβέ, λέω «παιδιά, μάλλον λείπει ένα “σκυλάδικο” από την περιοχή». Έχει κι αυτό το κοινό του, δε θέλω να φανώ ψηλομύτης, αλλά το πανηγύρι γίνεται για τελείως διαφορετικό σκοπό.
-Τώρα να σε πάω στο Δήμο. Είσαι ανεξάρτητος. Ξέρω ότι ήσουν πολύ ενεργό μέλος στη σημερινή διοίκηση του Δήμου και, μάλιστα, πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου. Τι συνέβη και τα «σπάσατε»;
Ναι, προέκυψε αυτό, είχαμε παλέψει μαζί. Είναι σαν να μπήκαμε σε ένα αυτοκίνητο πέντε άνθρωποι να πάμε κάπου, κι όταν φτάσαμε στον προορισμό μας, ο καθένας είχε διαφορετική άποψη για το τι θα κάνουμε. Έτυχαν, λοιπόν, διάφορα θέματα διαφορετικής οπτικής στην καθημερινότητα, στο πώς μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε κάποια πράγματα. Κατηγορήθηκα για αντιπαραταξιακή συμπεριφορά, ενώ εγώ τους μιλούσα για ορθολογική συμπεριφορά.
-Τι σημαίνει αντιπαραταξιακή συμπεριφορά. Δηλαδή, έβαζες εμπόδια σε αποφάσεις;
Κατ’ αρχάς ήμουν πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου. Οπότε εκ των πραγμάτων ο ρόλος μου ήταν υπερκομματικός. Το να απαιτείς σεβασμό στον εκλεγμένο πρόεδρο μιας Τοπικής Κοινότητας που δεν έχει εκλεγεί με το δικό σου συνδυασμό, το θεωρώ αυτονόητο. Φυσικά, λοιπόν, αντιδρούσα σε κλειστές συσκέψεις στο Δήμο, στην ομάδα μου δηλαδή. Μέρος του «αντικαθεστωτικού» ήταν κι αυτό. Δεν μπορούσα να ανεχτώ ένας πολιτευτής μας σε μια κοινότητα να προαναγγέλλει τα έργα. Δεν μπορώ να βλέπω συνεργείο να βάζει σωλήνες και να λέει «έρχονται μεγάλα έργα, θα γίνουν μεγάλα πράγματα». Ποιος είναι ο κύριος; Ήταν υποψήφιος μαζί μας, ναι. Ο κόσμος δεν τον ψήφισε. Αυτός, όμως, θα χαράζει την πολιτική στο χωριό; Γιατί αυτό γινόταν. Δεν μπορούσα να ανεχτώ μια κατάσταση με κοινοποιήσεις για το αυτονόητο, δηλαδή στρώσαμε 200 μέτρα δρόμου κ.λπ.
Εντάξει, όποιος θέλει να κοινοποιεί στο προσωπικό του προφίλ, ας το κάνει. Όμως, σκεφτείτε να κοινοποιεί υποψήφιός μας «ευχαριστώ τον αντιδήμαρχο που μου προσέφερε αυτή την υπηρεσία», και δε θα πω ρουσφέτι, ήταν για το κοινό καλό. Και ρωτάω: πώς γίνεται υποψήφιός μας να ευχαριστεί τον αντιδήμαρχο και να παραμένει ενεργό μέλος της ομάδας μας;
Θα μπορούσαν να υπάρχουν σε όλα τα επίπεδα άνθρωποι ικανοί, χωρίς να υπονοώ ότι υπάρχουν αδιαφανή πράγματα. Εννοώ στην καθημερινότητα. Δεν είναι απαραίτητο, δηλαδή, να χρησιμοποιηθούν όλοι όσοι ήταν υποψήφιοι με το συνδυασμό. Τους έχουμε τάξει κάτι; Αν είναι έτσι, οκ. Όμως, δεν μπορώ να δεχτώ ότι προτεραιότητα θα έχει κάποιος που μας ψήφισε ή ήταν υποψήφιος με μας, τη στιγμή που τη δουλειά θα μπορούσε να την κάνει καλύτερα κάποιος άλλος. Ναι, λοιπόν, έχω αντιπαραταξιακή συμπεριφορά.
-Φαντάζομαι ότι θα υπάρχει στο μυαλό σου ότι αυτή η περιοχή είναι πλασμένη με αυτούς τους κανόνες. Αντιδράς. Δεν το ήξερες;
Κώστα μου, το ήξερα, αλλά δες τα κείμενα του συνδυασμού «Επόμενη μέρα», τα οποία έγραφα εγώ. Αν τα βρεις, λοιπόν, στο διαδίκτυο, από τον πρώτο στο δεύτερο γύρο γράφαμε ότι δε θα υπάρχει διάκριση…
-Λέγατε ψέματα, μου λες τώρα, δηλαδή;
Δε μου αρέσει ο όρος ψέματα. Άλλη οπτική. Τι έκανα, λοιπόν, από την επόμενη μέρα το πρωί; Σεβόμουν τον πρόεδρο της κάθε Κοινότητας, δεν τον παρέκαμπτα. Δεν ήταν δυνατόν να έχει πληροφόρηση ένας εξωθεσμικός επειδή είναι κολλητός ενός αντιδημάρχου και πίνουν κάθε πρωί καφέ και να μην έχω εγώ.
Σε πληροφορώ, έξι μήνες πριν από τη διαγραφή μου ήρθε ο αδελφός μου και μου είπε ότι στο «τάδε μέρος προαναγγέλλουν τη διαγραφή σου». Η διαγραφή μου έγινε τον Ιανουάριο, η αποπομπή μου είχε προαναγγελθεί από τον Ιούλιο. Το ξέραμε. Αλλά να σου πω κάτι; Ίσως είναι καλύτερα για όλους μας, γιατί δε λειτουργούσε από την αρχή το πράγμα. Απλώς, σεβόμενος την ψήφο του κόσμου και το θεσμικό μου ρόλο, δεν μπορούσα να σηκωθώ και να φύγω.
Ο θεσμικός μου ρόλος ήταν για 2,5 χρόνια. Όποιες διαφωνίες και να είχα, τη δουλειά μου την έκανα σωστά. Επειδή έχουν ειπωθεί διάφορα περί αντιπαραταξιακής συμπεριφοράς. Η πρόταση που μου υποβλήθηκε τότε ήταν να φύγω με τη συναίνεσή μου από πρόεδρος του Δ.Σ. και να μείνω τελετάρχης. Ως ένα είδος εντεταλμένου συμβούλου που θα κάνω τις τελετές.
-Αυτό το θεώρησες υποβιβασμό, φαντάζομαι;
Ε, ναι, αυτό είναι άμεσος υποβιβασμός. Ρωτάω, λοιπόν, ρητορικά: όταν έχεις ένα παλιόπαιδο στην ομάδα σου, όταν έχεις έναν άνθρωπο που λέει πολλά και που πρέπει να τον διώξεις γιατί είναι αντιπαραταξιακός, τον διώχνεις, δεν κάνεις εκπτώσεις δίνοντάς του άλλο ρόλο. Δεν υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά. Αν έχω κάτι που μου χαλάει τη συνοχή, λέω «περάστε, κύριε, και να είστε καλά», δε σε κρατάω με έκπτωση. Όταν αρχίζουν εκπτώσεις, τότε πουλάμε πολλά ρετάλια.
-Πες μου, λοιπόν, τι βλέπεις; Πώς πάει ο Δήμος; Παρακολουθείς, φαντάζομαι…
Παρακολουθώ. Πρόσφατα, μάλιστα, εκδώσαμε μια κοινή διαμαρτυρία με όλη την αντιπολίτευση, εκτός από έναν δημοτικό σύμβουλο, που αφορά στην απαγόρευση των ερωτήσεων στο Δημοτικό Συμβούλιο. Βλέπω, δυστυχώς, πως η κυβέρνηση δε συμπεριφέρεται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση όπως θα της έπρεπε. Εφαρμόζεται ο πρότυπος κανονισμός λειτουργίας στο Δημοτικό Συμβούλιο εδώ και καιρό σε πολλούς Δήμους, όχι μόνο στο δικό μας, που στην ουσία δεν επιτρέπει ερώτηση κατά τη διάρκεια του Δημοτικού Συμβουλίου. Ο ρόλος μας, λοιπόν, ως δημοτικοί σύμβουλοι ποιος είναι; Να λέμε ναι ή όχι; Εμείς, λοιπόν, όπως στην Καλαμάτα, τη Μεσσήνη, την Τριφυλία και φαντάζομαι στην Πύλο, αντιδράσαμε και βγάλαμε ένα κείμενο διαμαρτυρίας, ενώ απείχαμε από δύο συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου. Σε πληροφορώ ότι και σε αυτές τις δύο συνεδριάσεις που απείχαμε, βρέθηκαν άνθρωποι που είπαν ότι πρέπει να μας διαγράψουν γιατί δεν πάμε.
Μα η αντιπολίτευση δεν έχει άλλον τρόπο διαμαρτυρίας. Μας λένε «υποβάλλετε προτάσεις». Δεν είναι αυτός ο ρόλος μας. Ο ρόλος μας είναι να ελέγχουμε την εξουσία. Αν μου κόψεις την ερώτηση, δεν έχω κάτι άλλο.
Μην ακούσω, βέβαια, αυτό το αστείο με τη συνεδρίαση της λογοδοσίας. Σε αυτήν δε χρειάζεται απαρτία, δεν έχει πρακτικά επί της ουσίας, δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα η όποια απόφαση. Δεν ελέγχεται από πουθενά.
Και πρόσεξε. Η ερώτηση στη λογοδοσία υποβάλλεται μία εβδομάδα πριν, προλαβαίνεις δηλαδή «να μαγειρέψεις» την απάντηση, να τη στολίσεις με γαρνιτούρα και να σερβίρεις όπως θέλεις το πιάτο. Δεν είναι έτσι. Το στοιχείο του αιφνιδιασμού, αλλά και του ελέγχου από την αντιπολίτευση, χάθηκε.
-Παναγιώτη, στις επόμενες εκλογές θα θέσεις πάλι υποψηφιότητα;
Τρία χρόνια πριν και με αυτά που συμβαίνουν γύρω μας, είναι πολύ δύσκολο να δεσμευτείς για οτιδήποτε. Η τάση που έχω, και από την αγάπη που εισπράττω από τον κόσμο, γιατί από όποια ιδιότητα και από όποιο μετερίζι κι αν βρέθηκα, εκείνο που ποτέ δεν έπαψα να κάνω είναι η παρουσία και η επαφή με τον κόσμο στις εκδηλώσεις, είναι θετική. Θα διαβάσουν οι Μανιάτες και θα περιμένουν έναν Μεσσία. Η Ελλάδα ψάχνει έναν Μεσσία. Δεν τον θέλω αυτόν το ρόλο, δε μου αρέσει. Θέλω να υπηρετώ κάθε μέρα με τις φτωχές, ταπεινές μου δυνάμεις τον τόπο μου όπως μπορώ. Εάν συγκροτηθεί κάτι που με ενδιαφέρει, θα είμαι παρών.
Η τάση που έχω σήμερα είναι ότι θέλω να είμαι παρών, στο Δήμο, την Περιφέρεια, θα δούμε. Αν δημιουργηθεί κάτι νέο, και δε θέλω να εννοηθεί ως μομφή στους πρώην συνοδοιπόρους μου, αλλά το νέο πρέπει να είναι ουσιαστικά νέο. Δεν πρέπει να είναι νέο μόνο στα χαρτιά ή στην ημερομηνία γέννησης στην ταυτότητα. Πρέπει να είναι νέο στη νοοτροπία. Εάν πραγματικά δημιουργηθεί κάτι, εάν βρεθούμε δέκα άνθρωποι που μπορούμε να έχουμε απόψεις και να μπορούμε να τα βρούμε και στην καθημερινότητα, ναι, γιατί όχι;
-Να σε ρωτήσω και κάτι προσωπικό, ο Παναγιώτης κατά τα άλλα τι κάνει;
Ο Παναγιώτης είναι καλά. Είναι σε δημιουργική φάση. Είναι πολλές ώρες εκτός σπιτιού για να συναντάει και να μιλάει με τον κόσμο. Θεωρώ ότι αυτό είναι το ελιξίριο της νεότητας. Η επαφή με τον κόσμο. Τα άλλα έρχονται μετά. Όταν μιλάς καθημερινά με κόσμο, είσαι καθημερινά μέσα στον κόσμο, δε σκουριάζεις ποτέ. Το καλύτερο αντιοξειδωτικό πέρα από δίαιτες και γιατρούς.
-Βλέπεις τον κόσμο ως ανεξάρτητος σύμβουλος;
Ναι, ως ανεξάρτητος σύμβουλος και κοινωνιολογικά – γιατί συνδέεται με τον πολιτισμό – βλέπεις και συμπεριφορές και νοοτροπίες που σου είναι χρήσιμες και εσένα για να διορθώνεσαι και να βελτιώνεσαι. Είναι σαν μια άσκηση που κάναμε στο θέατρο, τον καθρέφτη. Μιλάς με τον κόσμο κάθε μέρα και γίνεσαι καλύτερος.
-Και χαμογελάς;
Ναι, το χαμόγελο δεν το χάνω ποτέ.
-Πιστεύεις ότι ο Έλληνας ψηφίζει αξιοκρατικά;
Όχι. Έχω δει να ψηφίζουν με την κουμπαριά, με το γνωστό, με το κομματικό κυρίως. Θα σου δώσω ένα παράδειγμα. Στην προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση υπήρχε σύμβουλος από μία παράταξη, ο οποίος δεν ερχόταν ποτέ στο Δημοτικό Συμβούλιο, ήταν από την αντιπολίτευση και είχε πάρει μεγάλο αριθμό σταυρών. Εάν θεωρητικά ανταμείβαμε με σταυρό αυτούς που παρήγαγαν έργο, αυτός ο άνθρωπος δε θα έπρεπε να πάρει πολλούς σταυρούς. Σε πληροφορώ, ήταν πάλι στις πρώτες θέσεις. Γιατί έχει κουμπαριές, γνωριμίες, μικροκαθημερινότητα, εξυπηρετήσεις, το κόμμα.
Άρα, θεωρώ ότι ο κόσμος δεν ψηφίζει αντικειμενικά. Εγώ δεν έχω δώσει σταυρωμένο ψηφοδέλτιο με το όνομά μου ποτέ. Το θεωρώ αδιανόητο. Αλλά τι να κάνουμε, να τους μαλώσουμε; Όχι, απλά θα είμαστε εδώ, χωρίς όμως να τους κανακεύουμε. Πιστεύω ότι ο Έλληνας το φιλότιμό του δεν το έχασε. Εάν δει κάτι σταθερό και διαρκές από εσένα, θα πειστεί. Υπάρχουν και κάποιοι άνθρωποι που απλά θέλουν να προσφέρουν, χωρίς ιδιοτέλεια.
-Τελευταία ερώτηση. Αισιοδοξείς για την πολιτική κατάσταση, που ξεκινάει και από τους Δήμους;
Αισιοδοξώ, γιατί είμαι Έλληνας και οι πρόγονοί μας στις αρχαίες τραγωδίες είχαν βρει τον «από μηχανής Θεό». Εάν δω ρεαλιστικά τα γεγονότα, θα πρέπει να είμαι απαισιόδοξος. Είμαι αισιόδοξος, παρ’ όλα αυτά, γιατί πάντα στο τέλος και η περιοχή και η χώρα σώζονται ως δια μαγείας, με τη βοήθειά μας βέβαια.
Πιστεύω, έχουμε από έναν «από μηχανής Θεό» ο καθένας μας, και η περιοχή και η Ελλάδα μας, οπότε, όπως επιβίωσε τόσα χρόνια, έτσι θα επιβιώσει και τώρα.
Ανάμεσα στα Καλιανέικα και τους Δολούς, πάνω στο παλαιό καλντερίμι που συνέδεε τα δυο χωριά, προβάλλει ο μικρός γραφικός ναός του Αγίου Νικολάου. Ανήκει στον τύπο του σταυρεπίστεγου, ενώ αποτελεί μάλιστα ένα από τα πρωιμότερα παραδείγματα αυτού στη Μεσσηνιακή Μάνη και ανάγεται στην Παλαιολόγεια Περίοδο. Φέρει ιδιαίτερα ενδιαφέροντα κεραμοπλαστικό διάκοσμο στις όψεις, καθώς και στα κεραμικά πινάκια, από τα οποία σήμερα διακρίνουμε μόνο το αποτύπωμα.
Στο εσωτερικό του σώζει αποσπασματικά τοιχογραφίες της Όψιμης Μεταβυζαντινής Περιόδου. Λείψανα παλαιότερης φάσης τοιχογράφησης είναι επίσης εμφανή.
ΔΟΛΟΙ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
Συμπεριλαμβάνει δύο οικισμούς, τους Άνω και Κάτω Δολούς. Στο παρελθόν αποτελούσαν την Κοινότητα Δολών μαζί με τα χωριά Καλιανέικα και Κιτριές, ενώ στη συνέχεια αποτέλεσε Δημοτικό Διαμέρισμα της Αβίας. Τώρα πλέον, μετά το νομοσχέδιο «Καλλικράτης», αποτελεί μέλος του νεοσύστατου Δήμου Δυτικής Μάνης. Έχει σημαντική καλλιεργήσιμη έκταση, ενώ διαθέτει το πλεονέκτημα να εποπτεύει τη θάλασσα χωρίς να φαίνεται από αυτή.
Κατά το Μεσαίωνα, το χωριό συγκέντρωνε μεγάλο πληθυσμό. Ο Εβλιγιά Τσελεμπή, ένας Τούρκος ταξιδιώτης που βρισκόταν στην περιοχή γύρω στο 1670 μ.Χ., σημειώνει ότι το χωριό έχει 300 σπίτια και στεγάζει 1800 πολεμιστές, ενώ στις αρχές του 1800 μ.Χ. ο Πουκεβίλ αναφέρει ότι οι Δολοί ήταν πολύ δημοφιλές χωριό με πάνω από 500 σπίτια.
Η περιοχή παρουσιάζει, επίσης, προϊστορική κατοίκηση, ενώ στη θέση «Κότουλας» έχουν βρεθεί νεολιθικά και πρωτοελλαδικά όστρακα.
Το χωριό αναφέρεται για πρώτη φορά γραπτώς το 1618.
Στην περιοχή των Άνω Δολών σώζεται και ο πύργος του Σαράβα, κλασσικό δείγμα μανιάτικης αρχιτεκτονικής.
Το χωριό των Κάτω Δολών είναι και η γενέτειρα του ακαδημαϊκού και καθηγητή Σωκράτη Κουγέα (1877-1966), με πλούσιο συγγραφικό έργο που αναφέρεται στην Επιγραφική, στην Παλαιογραφία, στη Νεοελληνική Ιστορία και Φιλολογία, όπως και στην Ιστορία της Μάνης.
Του Κώστα Δεληγιάννη
