Η δημοκρατία ως αρχαιοελληνικό απελευθερωτικό κοινωνικό εφεύρημα στηρίζεται σε θεσμούς που λειτουργούν σαν εγγυητές της ισονομίας, της διαφάνειας και της κοινωνικής εμπιστοσύνης. Όταν οι θεσμοί αμφισβητούνται ή απαξιώνονται, η ίδια η βάση του πολιτεύματος κλονίζεται. Δε χρειάζεται να καταρρεύσουν θεαματικά. Αρκεί η συστηματική ναρκοθέτηση της αξιοπιστίας τους για να δημιουργηθεί η αίσθηση στην κοινωνία ότι τίποτα δε λειτουργεί όπως πρέπει στη χώρα. Οι πολίτες αρχίζουν να νιώθουν αβεβαιότητα, απογοήτευση και αδιαφορία, και το έδαφος για ακραίες φωνές και δημαγωγούς στρώνεται μια χαρά χωρίς βία ή εξαναγκασμό.
Στη χώρα μας, η απαξίωση αυτή φαίνεται σε πολλά και διάφορα επίπεδα:
-Η Βουλή συχνά εκλαμβάνεται ως χώρος αντιπαραθέσεων χωρίς ουσία, περισσότερο πεδίο επικοινωνιακής μάχης παρά τόπος παραγωγής πολιτικής
-Η Δικαιοσύνη κατηγορείται ότι καθυστερεί, ότι επηρεάζεται ή ότι κλείνει τα μάτια μπροστά σε ισχυρούς, δημιουργώντας την αίσθηση δύο μέτρων και δύο σταθμών
-Τα Μέσα Ενημέρωσης, αντί να ελέγχουν την εξουσία, κατηγορούνται ότι λειτουργούν με εξαρτήσεις και σκοπιμότητες
-Οι ανεξάρτητες Αρχές, που θα έπρεπε να αποτελούν καταφύγιο αντικειμενικότητας, συχνά μπαίνουν στο στόχαστρο υποψιών ή αμφισβητήσεων.
Το αποτέλεσμα είναι μπροστά μας ως μια διάχυτη καχυποψία στο κοινωνικό σώμα. Ο πολίτης που δεν εμπιστεύεται τους θεσμούς χάνει το ενδιαφέρον του για συμμετοχή. Αποσύρεται, ιδιωτεύει και αδιαφορεί, αφήνοντας κενό χώρο που τρέχουν δολίως να εκμεταλλευτούν όσοι θέλουν να υπονομεύσουν τη δημοκρατία. Έτσι, η κρίση εμπιστοσύνης μετατρέπεται σε κρίση θεσμών και, τελικά, σε κρίση δημοκρατίας.
Η απαξίωση των θεσμών δεν είναι αναπόφευκτη. Απαιτείται επαναθεμελίωση της αξιοπιστίας τους με διαφάνεια, συνεχή λογοδοσία και πραγματική ανεξαρτησία από πελατειακά διαπλεκόμενα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, ώστε να ξανακερδίσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών. Μόνο όταν οι πολίτες ξαναδούν τους θεσμούς ως συμμάχους τους, η δημοκρατία μπορεί να παραμείνει ζωντανή, λειτουργική, αξιόπιστη και προστατευτική για όλους.
Του Σταύρου Στραβόλαιμου
