H Maria Mavati και ο Ehsan Farokhi Fard συνδύασαν «ντοκιμαντερίστικο ρεαλισμό και καλλιτεχνική animation προσέγγιση» για να παρουσιάσουν τη συγκλονιστική οικολογική καταστροφή στη λίμνη Χαμούν του Ιράν, έχοντας στο επίκεντρο των πλάνων τη μοναδική ηλικιωμένη κάτοικο της περιοχής που αντιστέκεται στη μοναξιά και το ζοφερό τοπίο.
«Η Γιαγιά και τα Ψάρια/The Granny & Fishes» (2024, διάρκ. 27’) είναι από τις επιλεγμένες ταινίες του 11ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου (21-30/11/2025 στην Καλαμάτα και άλλες πόλεις) και στην περίληψη διαβάζουμε: «Η λιμνοθάλασσα Χαμούν αποξηράθηκε κι όλο το νερό εξετράπη.
Εκατομμύρια ψάρια έχουν πεθάνει στον πυθμένα της λιμνοθάλασσας, ενώ τα πουλιά έχουν πεθάνει από την έλλειψη νερού. Τριακόσια χωριά έχουν εκκενωθεί και η θύελλα σκόνης έχει εξαπλωθεί παντού. Σε ένα από τα χωριά υπάρχει μόνο μία γιαγιά που δεν έχει φύγει από το σπίτι της και ζει μόνη της για πολλά χρόνια. Κάθε μέρα πηγαίνει στη λιμνοθάλασσα και συλλέγει νεκρά ψάρια».
Η βραβευμένη δημιουργός Maria Mavati μας βάζει περισσότερο στο «κλίμα» της δουλειάς της «Η Γιαγιά και τα Ψάρια», τις δυσκολίες και τα μηνύματά της, μέσα από την παρακάτω συνέντευξη:
-Η ταινία εστιάζει σε μια μοναχική φιγούρα εν μέσω μιας οικολογικής καταστροφής. Πώς επιλέξατε να αποδώσετε την ψυχολογική κατάσταση της γιαγιάς;
Σε αυτό το animated ντοκιμαντέρ, η γιαγιά αντιπροσωπεύει τη μοναξιά και την αντοχή. Ζει σε ένα εγκαταλελειμμένο χωριό κοντά στη λιμνοθάλασσα Χαμούν, όπου το οικοσύστημα έχει καταρρεύσει. Για να αποδώσουμε την εσωτερική της κατάσταση – το αίσθημα της μοναξιάς, της αναμονής, της απώλειας και της μεταμόρφωσης -χρησιμοποιήσαμε μια υβριδική μορφή που συνδυάζει το animation με πραγματικά πλάνα. Αυτή η προσέγγιση μας επέτρεψε να εξερευνήσουμε το ψυχικό της τοπίο με ποιητικό και συμβολικό τρόπο.
-Ποιες κινηματογραφικές τεχνικές χρησιμοποιήσατε για να αναδείξετε την ερήμωση και την καταστροφή της λιμνοθάλασσας Χαμούν;
Εργαστήκαμε με μια υβριδική οπτική μορφή, συνδυάζοντας ρεαλιστικά πλάνα με συμβολικά στοιχεία animation, ώστε να αποδώσουμε την περιβαλλοντική καταστροφή -την ξήρανση της λιμνοθάλασσας και το θάνατο των ψαριών. Ο συμβολισμός στις εικόνες ήταν καθοριστικός: τα έρημα τοπία, τα εγκαταλελειμμένα σπίτια και τα νεκρά ψάρια λειτούργησαν ως οπτικές μεταφορές που έκαναν την κρίση απτή και συναισθηματικά δυνατή.
-Αντιμετωπίσατε δυσκολίες κατά την καταγραφή της καθημερινής ρουτίνας της γιαγιάς, και πώς τις ξεπεράσατε;
Ναι, η πρόσβαση και το γύρισμα σε μια απομονωμένη και αραιοκατοικημένη περιοχή κοντά στη λιμνοθάλασσα ήταν από μόνα τους μια πρόκληση. Η αποτύπωση της καθημερινής της ζωής μέσα σε τόσο σκληρές περιβαλλοντικές συνθήκες -και η ισορροπία ανάμεσα στον ντοκιμαντερίστικο ρεαλισμό και την καλλιτεχνική animation προσέγγιση – δεν ήταν εύκολη υπόθεση.
Η μετατροπή της πραγματικής της ζωής σε μια συμβολική αφήγηση χωρίς να χαθεί η αυθεντικότητά της υπήρξε μια λεπτή διαδικασία, που κατέστη εφικτή χάρη στην υπομονή και την ευαισθησία.
-Πώς συνδέει η ταινία την προσωπική ιστορία της γιαγιάς με τις ευρύτερες συνέπειες της περιβαλλοντικής κρίσης;
Η γιαγιά αποτελεί την ανθρώπινη ενσάρκωση της κρίσης του Χαμούν. Μέσα από την απομόνωσή της σε ένα ερημωμένο χωριό, η ταινία μεταφέρει την εκτεταμένη οικολογική καταστροφή σε ανθρώπινο επίπεδο. Ο θάνατος εκατομμυρίων ψαριών και η κατάρρευση του οικοσυστήματος της λιμνοθάλασσας αντικατοπτρίζονται στην καθημερινότητά της και στις αναμνήσεις της. Τόσο ο τίτλος όσο και η οπτική μορφή της ταινίας αντικατοπτρίζουν τη λεπτή, εύθραυστη σχέση του ανθρώπου με τη φύση σε συνθήκες κρίσης.
-Ποια συναισθήματα επιδιώξατε να προκαλέσει η ταινία στο κοινό: θλίψη, θαυμασμό, προβληματισμό;
Και τα τρία συναισθήματα ήταν ουσιαστικά για εμάς. Η ταινία επιδιώκει να προκαλέσει θλίψη, θαυμασμό και προβληματισμό. Θλίψη για την κατάσταση της γιαγιάς, για τη χαμένη λιμνοθάλασσα, για τα νεκρά ψάρια και τα πουλιά. Θαυμασμό για την αντοχή, την υπομονή και την ανθρωπιά της μέσα στην ερήμωση. Και προβληματισμό, ώστε οι θεατές να σκεφτούν την περιβαλλοντική κρίση, την κοινή μας ευθύνη και την εύθραυστη ισορροπία ανάμεσα στην ανθρώπινη ζωή και τη φύση.
-Πώς επιλέξατε να διαχειριστείτε το οπτικοακουστικό υλικό με τα νεκρά ψάρια και τα πουλιά, ώστε να είναι συγκλονιστικό αλλά και με σεβασμό;
Επιλέξαμε συνειδητά το animation αντί για ακατέργαστες ντοκιμαντερίστικες εικόνες θανάτου, προκειμένου να διατηρηθεί ο σεβασμός και η φαντασία, να μετατραπεί ο πόνος σε μια συμβολική εμπειρία και όχι σε σοκ. Χρησιμοποιήσαμε ήχο και εικόνα με προσοχή, επιδιώκοντας συναισθηματική ένταση χωρίς υπερβολή ή εντυπωσιοθηρία. Εστιάζοντας στην ανθρώπινη ιστορία της γιαγιάς και στη σύνδεσή της με το περιβάλλον, η ταινία διατηρεί την αξιοπρέπεια, τόσο του προσώπου όσο και του πληγωμένου τοπίου.
Βιογραφικό
Η Maria Mavati γεννήθηκε σε ένα ακριτικό χωριό και σπούδασε κινηματογράφο στην Τεχεράνη. Κάνει ντοκιμαντέρ για σχεδόν 15 χρόνια. Έχει επίσης κάνει ταινίες για θύματα πολέμου. Έχει κάνει ταινίες για γυναίκες στο Ιράν, την Τουρκία, το Πακιστάν, το Ιράκ, το Ιράκ και τη Συρία.
Ο Ehsan Farrokhi Fard έχει σπουδάσει animation και κινηματογράφο και η κύρια δραστηριότητά του είναι τα κινούμενα σχέδια μικρού μήκους.
