Η ταινία το «Ημερολόγιο ενός Εξόριστου», του Τούρκου σκηνοθέτη Mert Güncüer, θα παρουσιαστεί στο 11ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου και με «όχημα» τη ζωή και το (μουσικό) έργο του Fuat Saka, χτυπάει κέντρο στη φετινή θεματολογία της σπουδαίας κινηματογραφικής γιορτής που θα πραγματοποιηθεί 21-30 Νοεμβρίου με επίκεντρο την Καλαμάτα, με πλήθος προβολών και σε 15 ακόμη πόλεις της ευρύτερης περιφέρειας.
«Το Ημερολόγιο ενός Εξόριστου αναπτύσσεται γύρω από τις αναμνήσεις και την καθημερινότητα του επαναστάτη μουσικού Fuat Saka, ο οποίος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Τουρκία λίγο πριν από το τουρκικό πραξικόπημα του 1980, λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων και μιας φασιστικής επίθεσης εναντίον του την παραμονή του 1979. Μετά τη διαφυγή του, ο Σακά έζησε στην εξορία για σχεδόν 20 χρόνια, από τη δεκαετία του 1980 έως και τη δεκαετία του ‘90. Η μουσική του διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια της εξορίας του και έγινε πιο πολυποίκιλη. Πήρε τις παραδόσεις της ανατολικής μουσικής και τις συνδύασε με τη μουσική από διαφορετικούς πολιτισμούς. Η οπτική και η στάση του απέναντι στη μουσική τον καθιέρωσαν ως έναν καλλιτέχνη ικανό να δημιουργεί μουσική σε διαφορετικά είδη και να αποτελέσει έναν από τους πρωτοπόρους στην ανάδυση αυτού που αργότερα θα ονομαζόταν World Music. Καθώς η ταινία ταξιδεύει το κοινό μπρος-πίσω στον χρόνο, αφηγείται επίσης τις Höhen und Tiefen της ζωής και της μουσικής του».
Ο Μερτ Γκουντζουέρ μέσα από την παρακάτω συνέντευξη, μας λέει περισσότερα…
-Πώς προέκυψε αρχικά η ιδέα να αφηγηθείτε την ιστορία του Fuat Saka;
Στην πραγματικότητα γνωριζόμαστε πολύ πριν από την ταινία. Από το 2012 συνεργαζόμαστε στα μουσικά του βίντεο κ.λπ. Όμως, ποτέ δεν είχα σκεφτεί να κάνω μια ταινία γι’ αυτόν μέχρι το 2021. Με τα χρόνια, όμως, γίναμε εξαιρετικά κοντινοί, μοιραζόμενοι τις ζωές και τις καλλιτεχνικές μας διαδρομές. Νομίζω πως αυτό οδήγησε σε ένα σημείο όπου ο κινηματογραφικός μου εαυτός δεν μπορούσε πλέον να το αρνηθεί. Το καθοριστικό σημείο ήρθε ένα βράδυ του Φεβρουαρίου 2021. Ήμασταν μαζί στην αυλή του, πίνοντας ρακή. Κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας, ανέφερε ξαφνικά ότι πλησίαζε η 50ή του επέτειος στη μουσική. Την επόμενη μέρα άρχισα αμέσως τα γυρίσματα.
-Τι σας συγκίνησε περισσότερο στη ζωή και τη μουσική του;
Είναι ένας αυθεντικός άνθρωπος· ο τρόπος που βλέπει τα πράγματα, το πώς αστειεύεται, το πώς συνδέεται με την τέχνη… Επιπλέον, συνειδητοποιήσαμε ότι οι αντιλήψεις μας ταιριάζουν μεταξύ τους. Έτσι, όσο περισσότερο χρόνο περνούσα μαζί του, τόσο περισσότερο με ενδιέφερε η φιλοσοφία του και ο τρόπος που προσεγγίζει τη μουσική του. Συνολικά, αυτό που με επηρέασε περισσότερο ήταν η μοναδική του ικανότητα να συνδυάζει στοιχεία για την τέχνη του και η ιδιαίτερη του οπτική.
-Πώς ισορροπήσατε τα πολιτικά και τα προσωπικά στοιχεία της ιστορίας του μέσα στην ταινία;
Η έννοια της «μετακίνησης» είναι κεντρικό θέμα στην ταινία. Όταν σκεφτόμαστε τον Fuat Saka, αυτή η «μετακίνηση» είναι τόσο σωματική όσο και εσωτερική. Η ρίζα και των δύο σχετίζεται με την πολιτική κατάσταση της Τουρκίας. Ωστόσο, αυτή η «μετακίνηση» δεν τελειώνει ποτέ μετά την εξορία του. Ζει σε διαφορετικές χώρες, σε διάφορες πόλεις. Δίνει συναυλίες σε πλήθος εκδηλώσεων. Όμως υπάρχει και μια άλλη εσωτερική «μετακίνηση»: η αναζήτηση της μουσικής του. Εργάζεται ασταμάτητα πάνω σε διαφορετικές μελωδίες, σαν χημικός, προσπαθώντας να δημιουργήσει κάτι πρωτότυπο. Έτσι, προσπάθησα να εστιάσω στο θέμα της «μετακίνησης» και από τις δύο πλευρές και να το διαπεράσω σε όλη την ταινία.
-Με ποιους τρόπους η μουσική του Saka λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών;
Πρώτα απ’ όλα, ο Fuat Saka είναι βαθιά συνδεδεμένος με τη λαϊκή μουσική — είτε είναι τουρκική είτε όχι. Η λαϊκή μουσική περιλαμβάνει ιστορίες, αστεία και μελωδίες που είναι ριζωμένες στον πολιτισμό τους. Έτσι, συνδυάζει διαφορετικά λαϊκά στυλ και μελωδίες με τη δική του καλλιτεχνική ματιά. Από αυτή την άποψη, είναι πραγματικά πολίτης του κόσμου.
-Πιστεύετε ότι η εξορία διαμόρφωσε όχι μόνο το μουσικό του ύφος αλλά και την πολιτική του ταυτότητα;
Φυσικά! Ακόμα και ένα απλό τουριστικό ταξίδι επηρεάζει τους ανθρώπους. Η εικοσαετής του εξορία περιλαμβάνει σχέσεις αλληλεγγύης με ανθρώπους διαφορετικών πολιτισμών και καταβολών. Επιπλέον, υπήρξε μάρτυρας τόσο τρομακτικών όσο και εξαιρετικά όμορφων και αθώων στιγμών. Από την άλλη, έζησε αυτά τα χρόνια μεταξύ 27 και 47 ετών — μια περίοδο διαμόρφωσης για κάθε άνθρωπο.
-Υπήρξαν στιγμές όπου η ίδια η μουσική καθόρισε την πορεία της ταινίας;
Η μουσική έχει δύο ρόλους σε όλη την ταινία. Ο πρώτος είναι η διάκριση των ενοτήτων: «Σχετικά με εμάς», «Η Εξορία» και «Τα Νέα από το Μέλλον» -όλα τίτλοι τραγουδιών από δίσκους του. Ο δεύτερος ρόλος είναι να καθορίζει τον τόνο των σκηνών, λειτουργώντας ως φορέας συναισθημάτων. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η μουσική δεν είναι απλώς ένα ηχητικό στοιχείο της ταινίας, αλλά κάτι πολύ περισσότερο.
-Τι ελπίζετε να αποκομίσει το κοινό από την ταινία;
Ο κύριος στόχος μου ήταν να δημιουργήσω μια ταινία που να προκαλεί συγκεκριμένα συναισθήματα, τα οποία να αντηχούν με τη ζωή του Fuat Saka όπως την αντιλήφθηκα εγώ. Ελπίζω αυτό να φτάσει στο κοινό, και ελπίζω η ταινία να θυμίσει στους ανθρώπους ότι είναι δυνατή μια άλλη ζωή -μια ζωή με ρομαντισμό, αντίσταση και αλληλεγγύη.
-Βλέπετε την ιστορία του Saka ως μέρος μιας ευρύτερης, συλλογικής μνήμης εξορίας και αντίστασης;
Υπήρξαν τέτοιες ζωές πριν από αυτόν, και θα υπάρξουν και μετά. Γι’ αυτό πιστεύω πως ο αγώνας δεν θα τελειώσει ποτέ. Είναι παρήγορο να γνωρίζουμε ότι δεν είμαστε μόνοι. Έτσι, ναι -θεωρώ πως αποτελεί μέρος αυτής της συλλογικής μνήμης.
-Αν ο ίδιος ο Fuat Saka έβλεπε σήμερα την ταινία, τι θα θέλατε να νιώσει;
Θα ήθελα να νιώσει το ίδιο όπως την πρώτη φορά που την είδε. Ήταν μια πολύ έντονη συναισθηματική στιγμή και για τους δυο μας. Είπε: «Εντάξει, τώρα ανακουφίστηκα…».
Mert Güncüer-Βιογραφικό
Ο Μερτ Γκουντζουέρ ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο Μπιλκέντ, στο Τμήμα Επικοινωνίας-Σχεδιασμού. Το 2015, συνέχισε το έργο του στη «Luksuz Produkcija», μια οργάνωση που υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Εκεί, εργάστηκε με καλλιτέχνες από διάφορα μέρη του κόσμου στα είδη της ταινίας μικρού μήκους, των βίντεο κλιπ και των ντοκιμαντέρ. Το 2019 ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του στο Πανεπιστήμιο Μπασκέντ στο τμήμα Ραδιοφώνου, Τηλεόρασης και Κινηματογράφου.
Το 2021, με την υποστήριξη που έλαβε από το Τουρκικό Υπουργείο Πολιτισμού, ξεκίνησε να εργάζεται στην πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία με τίτλο «Çİkizinin İki Tarafı (Together Apart)». Την ίδια χρονιά, ξεκίνησε τα γυρίσματα της άλλης μεγάλου μήκους ταινίας του, του «Bir Sürgünün Not Defteri: Misina» (Notebook of an Exile), ενός ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Φουάτ Σακά. Από το 2013, συμμετείχε σε κινηματογραφικά φεστιβάλ στην Τουρκία και στο εξωτερικό με τις ταινίες του. Η ταινία του «Yarın & Yarın» (Tomorrow & Tomorrow) του 2020 συμπεριλήφθηκε στο European Film Market, στο 43ο
Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους του Κλερμόν-Φεράν, στο Film Market, στον Κατάλογο της Τουρκίας και στο 77ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών, στο Film Market, στον Κατάλογο Τουρκικού Κινηματογράφου. Το 2020, του απονεμήθηκε το βραβείο «Jury Special – Best Cinematography» από το Europe Film Festival U.K. με την ταινία του «Zamansız Zamanlar» (Time-less).
