Κρατώντας κανείς στα χέρια του το νέο βιβλίο της Φωτεινή Τομαή, με τίτλο «Σκόρπια κι ανάλεκτα» (Εκδόσεις Λιβάνη), βλέπει να ξετυλίγονται μπροστά του γεγονότα του πρόσφατου –ή όχι και τόσο- ελληνικού πολιτικού παρελθόντος.
Έχοντας το συγκριτικό πλεονέκτημα ότι έζησε εκ των έσω κρίσιμες στιγμές για τη χώρα, πλάι σε σημαντικές προσωπικότητες της μεταπολιτευτικής περιόδου, ανάμεσά τους και ο Θόδωρος Πάγκαλος, η κα Τομαή προχωρά σε μια βιωματική αφήγηση «μικρών» γεγονότων που όλα μαζί συνθέτουν τη «μεγάλη» εικόνα της νεότερης πολιτικής ιστορίας στη χώρα.
Αγγίζοντας κάθε μία από τις ιστορίες με διακριτικότητα, η Φωτεινή Τομαή μεταφέρει στον αναγνώστη όλη την πληροφορία που η ίδια αποκόμισε υπηρετώντας επί σειρά ετών σε διάφορες θέσεις ευθύνης στο υπουργείο Εξωτερικών. Έλληνες και ξένοι, εν ζωή ή μη, αποκτούν και πάλι υπόσταση στις σελίδες του βιβλίου, στο οποίο σκιαγραφείται όχι μόνο η προσωπικότητά τους, αλλά και η πολιτική λάμψη την οποία εξέπεμπαν.
Ο λόγος στην ίδια…
-Τι σας ώθησε να γράψετε αυτό το βιβλίο και ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση κατά τη συγγραφή του;
Η συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου προέκυψε ως ανάγκη να συμπληρωθεί ο ιστορικός καμβάς της αμέσως προηγούμενης έκδοσης (Λιβάνης) με τίτλο «Και σένα, τι σε νοιάζει;», μια βιωματική αφήγηση της νεότερης ιστορίας μας από τη χούντα της 21ης Απριλίου μέχρι την εποχή των μνημονίων. Στην έκδοση εκείνη δε συμπεριέλαβα μικρά και αθέατα περιστατικά που βίωσα κατά την επαφή μου με σημαίνοντες ηγέτες εν ώρα εκπλήρωσης υπηρεσιακών μου υποχρεώσεων, γιατί δεν ήθελα να εκληφθεί ως αυτοβιογραφία μου, οπότε προέκυψε η έκδοση που κρατάτε στα χέρια σας…
-Πώς επιλέξατε τις συγκεκριμένες προσωπικότητες που παρουσιάζονται στο βιβλίο; Υπήρξαν κριτήρια που βάλατε από την αρχή;
Μοναδικό μου κριτήριο είχα την άντληση της ιστορικής πληροφορίας, αυτή που θα ήταν χρήσιμη στον ιστορικό του μέλλοντος, γιατί και οι μεγάλοι κρίνονται από τα μικρά. Και ως οπαδός της νέας τάσης που έχει επικρατήσει στην ιστορική βιβλιογραφία τα τελευταία χρόνια, της λεγόμενης «μικρής ιστορίας» (petite histoire), αυτό ακριβώς επιχειρώ εδώ.
-Έχοντας υπηρετήσει σε καίριες θέσεις στο υπουργείο Εξωτερικών, ποια εμπειρία θεωρείτε ότι επηρέασε περισσότερο την οπτική σας για την πολιτική και τους ηγέτες της;
Ότι ακόμα και οι πιο κοντινοί μας άνθρωποι αλλάζουν όταν αποφασίσουν να ασχοληθούν με την πολιτική. Με θλίβει αυτό. Είναι κρίμα που ευφυείς και ικανοί πολιτικοί προτιμούν την ασφάλεια του κελύφους που δημιουργεί ένας στενός πυρήνας δικών τους ανθρώπων και δε βλέπουν πιο έξω στην κοινωνία. Τι φοβούνται; Ο κόσμος θα τους αγαπήσει και για τις αδυναμίες τους, δεν υπάρχουν άγιοι επί γης.
-Υπάρχει κάποια πολιτική προσωπικότητα που σας διέψευσε -είτε θετικά είτε αρνητικά- κατά τη διάρκεια της διπλωματικής σας πορείας;
Αν κατάλαβα καλά με το χαρακτηρισμό «θετικά», εννοείτε να είχα διαφορετική γνώμη πριν. Σε αυτή την περίπτωση, θα σας έλεγα πως ήμουν αρχικά επιφυλακτική απέναντι στον Θόδωρο Πάγκαλο, με τον οποίον είχα τσακωθεί αυτοεξόριστη στο Παρίσι επί χούντας, κάτι που άλλαξε όμως όταν συνεργάστηκα μαζί του. Ήταν πραγματικά καταπληκτικός προϊστάμενος και φίλος. Οξυδερκής, άμεσος, γενναιόδωρος, με εξαιρετική παιδεία, ένας κοσμοπολίτης που τιμούσε τη χώρα στις συναντήσεις του στο εξωτερικό. Για να μην πω πως τον έτρεμαν. Αρνητικά, αν και δεν έχει σημασία πια αφού θέλω να ελπίζω πως πρόκειται για αμετάκλητο παρελθόν, ο Νίκος Κοτζιάς και ο Δημήτρης Αβραμόπουλος.
-Πόσο διαφορετικοί είναι οι τρόποι άσκησης εξωτερικής πολιτικής Ελλάδας και άλλων χωρών που γνωρίσατε από κοντά;
Οι τρόποι δε διαφέρουν, κάθε χώρα φροντίζει να προστατεύει τα δικά της συμφέροντα. Οι μέθοδοι, ναι, διαφέρουν. Θα σας αναφέρω ένα παράδειγμα, την Τουρκία. Η εξωτερική της πολιτική υπαγορεύεται από ανώτατο όργανο για την εθνική ασφάλεια της χώρας. Και φυσικά, δεν αλλάζει ανάλογα με ποιο κόμμα βρίσκεται στην εξουσία. Πόσο μάλλον ποιος είναι ο εκάστοτε υπουργός των Εξωτερικών. Το αποτέλεσμα είναι μια σταθερή εξωτερική πολιτική με ορίζοντα τουλάχιστον πεντηκονταετίας.
-Πόσο σημαντική είναι η προσωπικότητα ενός ηγέτη σε σχέση με το σύστημα στο οποίο λειτουργεί; Μπορεί ένας ηγέτης να ξεπεράσει τα όρια του συστήματός του;
Ασφαλώς και μπορεί. Παράδειγμα ο Τραμπ…
-Ποιες στιγμές της διεθνούς πολιτικής σκηνής θεωρείτε καθοριστικές για την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια που βρεθήκατε σε θέσεις ευθύνης;
Την είσοδο της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, της Ελλάδας ως μη Μόνιμου Μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, τη συνεργασία μας με το Ισραήλ και πρόσφατα την εκλογή της χώρας μας στη Διακυβερνητική Επιτροπή της Σύμβασης της Χάγης για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών στο πλαίσιο της UNESCO.
-Στον πρόλογο του βιβλίου, ο κ. Βενιζέλος σημειώνει ότι αποκαλύπτετε πολλά για πρόσωπα που διαδραμάτισαν ρόλο στην εξωτερική πολιτική, για ηγέτες κρατών και το κλίμα της Διπλωματικής Υπηρεσίας. Συναντήσατε δυσκολίες στην καταγραφή εμπειριών λόγω της φύσης της διπλωματίας, που συχνά απαιτεί πιο ιδιαίτερους χειρισμούς;
Εννοείται. Άλλωστε, δεσμευόμενη δια βίου από τον όρκο μου στην Υπηρεσία, αναφέρθηκα σε μερικά μόνο. Με αυστηρότητα μεν, αλλά ακριβοδίκαια και με κοσμιότητα…
-Πώς πιστεύετε ότι εξελίχθηκε η ελληνική διπλωματία κατά τη διάρκεια που τη ζήσατε εκ των έσω;
Όπως κάθε τομέας του βίου μας, ιδιωτικού ή δημόσιου, αλλάζει, το ίδιο ισχύει και για τον τομέα άσκησης της διπλωματίας. Δεν μπορώ, όμως, να σας κρύψω ότι αυτός ο νέος τρόπος έχει χάσει κάτι από τη μαγεία του παρελθόντος. Ξεκινώντας από το ενδυματολογικό στοιχείο και καταλήγοντας στη συχνότητα ακρόασης των εκπροσώπων μας από την πολιτική ηγεσία, που σπανίζει διαρκώς και περισσότερο.
-Τι θα θέλατε να κρατήσει ο αναγνώστης κλείνοντας το βιβλίο; Ποιο είναι το βασικό μήνυμα που θέλετε να μεταφέρετε;
Να νιώσει την Ιστορία να τον αγγίζει, γιατί αφορά όλους μας ο τρόπος που γράφεται…
Της Χριστίνας Μανδρώνη
Παρουσίαση αύριο του βιβλίου στο Πολεμικό Μουσείο Καλαμάτας
Η παρουσίαση του βιβλίου «Σκόρπια κι ανάλεκτα» θα γίνει αύριο, Σάββατο 13 Δεκεμβρίου, στις 6.00 το απόγευμα, στο Πολεμικό Μουσείο Καλαμάτας (Μητροπολίτου Μελετίου 10).
Κατά την εκδήλωση χαιρετισμό θα απευθύνει ο δήμαρχος Καλαμάτας Θανάσης Βασιλόπουλος, ενώ για το βιβλίο θα μιλήσουν οι: Ανδρέας Λοβέρδος, πρώην υπουργός, Θανάσης Λάλας, εικαστικός – συγγραφέας, και Ανδρέας Θ. Πάγκαλος, Τμήμα Ιστορίας, Ιόνιο Πανεπιστήμιο.
Την εκδήλωση θα συντονίσει ο Παναγιώτης Περδικέας, CEO Repolymers Industry.
