Σε μια απόφαση που αναμένεται να αναζωπυρώσει τη συζήτηση για το ενεργειακό μέλλον της χώρας, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας άναψε το «πράσινο φως» για το πρόγραμμα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στη θαλάσσια περιοχή «Νότια Πελοπόννησος».
Η έγκριση, βασισμένη στη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και τα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης, αφορά στην κοινοπραξία Chevron – Helleniq Energy και καλύπτει μια τεράστια θαλάσσια έκταση σχεδόν 8.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Η κυβέρνηση μιλά για «στρατηγική επιλογή» που ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια και την οικονομική ανάπτυξη, ενώ οι περιβαλλοντικές οργανώσεις προειδοποιούν για σοβαρούς κινδύνους σε ένα από τα σημαντικότερα οικοσυστήματα της Μεσογείου.
Ανάμεσα στα επιχειρήματα των υποστηρικτών: η παρουσία της αμερικανικής Chevron ως operator, η οποία θεωρείται «ψήφος εμπιστοσύνης» για την προοπτική ύπαρξης εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων. Ανάμεσα στις αντιρρήσεις: ο φόβος ότι η εξόρυξη υδρογονανθράκων στα βαθιά νερά της περιοχής θα ανοίξει μια νέα, σκοτεινή σελίδα για το περιβάλλον.
Οι τρεις πράξεις του προγράμματος
Η περιβαλλοντική έγκριση αφορά ένα πολύπλοκο και μακρόπνοο σχέδιο που χωρίζεται σε τρεις φάσεις:
1. Έρευνα
Ακουστικές (σεισμικές) διασκοπήσεις του βυθού, εντοπισμός στόχων και ερευνητικές γεωτρήσεις. Αν δε βρεθούν εκμεταλλεύσιμα αποθέματα, η διαδικασία σταματά εδώ· αν βρεθούν, ανοίγει ο δρόμος για το επόμενο στάδιο.
2. Ανάπτυξη – παραγωγή
Εξόρυξη, αποθήκευση και μεταφορά υδρογονανθράκων, εγκατάσταση υποδομών, αγωγών και συστημάτων φόρτωσης. Αν και δεν περιλαμβάνεται διύλιση, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα εκτιμάται ως σημαντικό.
3. Αποξήλωση – αποκατάσταση
Η φάση που, όπως συνήθως στην Ελλάδα, προβλέπεται στα χαρτιά με υψηλές προσδοκίες: σφράγιση φρεάτων, απομάκρυνση εγκαταστάσεων και αποκατάσταση του θαλάσσιου χώρου.
Μονάδα Περιβάλλοντος: ασπίδα ή φύλλο συκής;
Η απόφαση προβλέπει τη δημιουργία Μονάδας Περιβάλλοντος, η οποία θα λειτουργεί υπό το φορέα εκμετάλλευσης και θα επιβλέπεται από την ΕΔΕΥΕΠ. Ο ρόλος της θα είναι κομβικός: παρακολούθηση ευαίσθητων ειδών (κητώδη, χελώνες), ενεργοποίηση συστήματος ταχείας περιβαλλοντικής ανταπόκρισης, ενημέρωση τοπικών κοινωνιών.
Παράλληλα, θεσπίζεται μηχανισμός αναστολής δραστηριοτήτων σε περίπτωση νέων επιστημονικών ενδείξεων για την ύπαρξη ευαίσθητων οικοτόπων. Ένα μέτρο που, σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, αποτελεί μεν θετικό βήμα, αλλά παραμένει ανεπαρκές μπροστά στο μέγεθος του ρίσκου.
Ανησυχίες και πιέσεις από την κοινωνία των πολιτών
Greenpeace, WWF και το Ινστιτούτο «Πέλαγος» συμμετείχαν ενεργά στη διαβούλευση θέτοντας σειρά ζητημάτων: από τον κίνδυνο πρόκλησης ακουστικής ρύπανσης στα κητώδη μέχρι τις σωρευτικές επιπτώσεις από παράλληλες δραστηριότητες σε έναν ήδη επιβαρυμένο θαλάσσιο χώρο. Οι παρατηρήσεις τους ενσωματώθηκαν εν μέρει, όμως διατυπώνονται φόβοι πως η «στρατηγική σημασία» του έργου –όπως την περιγράφει το ΥΠΕΝ– λειτούργησε ως καταλύτης για μια τελική απόφαση με πολιτικό χαρακτήρα.
Παρά ταύτα, η ΣΜΠΕ δεν εντοπίζει διασυνοριακές επιπτώσεις ούτε προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 εντός της ζώνης. Η περιοχή όμως φιλοξενεί σχηματισμούς κρίσιμους για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, γεγονός που καθιστά το σχεδιασμό των επόμενων σταδίων εξαιρετικά απαιτητικό.
Οι όροι: αυστηροί ή απλά… ευχολόγιο;
Το ΥΠΕΝ θέτει αυστηρούς όρους για το μέλλον: από πολυκριτηριακή ανάλυση για την επιλογή εγκαταστάσεων μέχρι εφαρμογή των πιο πρόσφατων τεχνολογιών ασφαλείας. Το ζητούμενο, ωστόσο, παραμένει η πραγματική εποπτεία και η διαφάνεια των διαδικασιών – δύο παράγοντες που ιστορικά στη χώρα μας δεν αποτελούν το δυνατό μας σημείο.
Μια απόφαση με σαφή πολιτικό φορτίο
Το εγχείρημα εντάσσεται στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ, ως συμπληρωματική δράση στην ενεργειακή μετάβαση και στο στόχο για ΑΠΕ στο 80% της ηλεκτροπαραγωγής μέχρι το 2030. Η κυβέρνηση το παρουσιάζει ως μοχλό οικονομικής ενίσχυσης, ενώ οι επικριτές ως κίνηση που «κοιτά προς τα πίσω» στην εποχή των ορυκτών καυσίμων.
Η ουσία είναι ότι η Ελλάδα μπαίνει ξανά στο παιχνίδι των υδρογονανθράκων, αυτή τη φορά με τις ευλογίες του ΥΠΕΝ και της Chevron. Το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι αν η ανάπτυξη αυτή θα συμβαδίσει με την προστασία του θαλάσσιου πλούτου, ή αν θα αποδειχθεί ένα ακόμη βήμα σε μια επικίνδυνη ενεργειακή ατραπό.
Σε κάθε περίπτωση, η «Νότια Πελοπόννησος» θα αποτελέσει το νέο πεδίο αντιπαράθεσης ανάμεσα σε εκείνους που βλέπουν ευκαιρία και σε εκείνους που βλέπουν απειλή.
Α.Π.
