Οι υποδομές για τις μεταφορές δεν είναι απλώς οι δρόμοι, τα λιμάνια ή τα αεροδρόμια. Είναι οι «αρτηρίες» που τροφοδοτούν την οικονομία, στηρίζουν τον τουρισμό, εξυπηρετούν τη γεωργία και την εφοδιαστική αλυσίδα, εξασφαλίζουν ίση πρόσβαση για όλους και συμβάλλουν στη βιώσιμη κινητικότητα και την προστασία του περιβάλλοντος. Οι μεταφορές επηρεάζουν άμεσα την καθημερινότητά μας, από την κυκλοφοριακή συμφόρηση και την έλλειψη στάθμευσης, μέχρι την οδική ασφάλεια, την εξυπηρέτηση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς και την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε.
Στην Πελοπόννησο οι οδικές υποδομές παρουσιάζουν σημαντικά προβλήματα. Το 60-70% του επαρχιακού οδικού δικτύου βρίσκεται σε μέτρια ή κακή κατάσταση, κυρίως λόγω γήρανσης των υποδομών και ελλιπούς συντήρησης, ενώ και εντός κατοικημένων περιοχών οι υποδομές δεν προστατεύουν τους πιο ευάλωτους χρήστες, πεζούς και ποδηλάτες, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συχνά οδικά ατυχήματα. Αυτά έχουν ως αποτέλεσμα η Περιφέρεια Πελοποννήσου να καταγράφει τον υψηλότερο δείκτη τροχαίων δυστυχημάτων στην Ελλάδα σε ατυχήματα εκτός κατοικημένης περιοχής, σε ατυχήματα με ποδήλατα και σε ατυχήματα με εμπλοκή ενός μόνο οχήματος.
Επιπρόσθετα, προβλήματα κυκλοφοριακής συμφόρησης και στάθμευσης παρουσιάζονται ιδιαίτερα τους θερινούς μήνες σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Περιφέρειας, το σιδηροδρομικό δίκτυο της Πελοποννήσου παραμένει ανενεργό, στερώντας εναλλακτικούς τρόπους μετακίνησης, ενώ παρά τη στρατηγική θέση της Περιφέρειας, τα λιμάνια υπολείπονται σε τεχνικές δυνατότητες και εξυπηρέτηση, περιορίζοντας την αναπτυξιακή τους δυναμική.
Η συνδυασμένη παρουσία αυτών των προβλημάτων καταδεικνύει την ανάγκη για έναν ολοκληρωμένο στρατηγικό σχεδιασμό, που θα στοχεύει τόσο στην αποκατάσταση και αναβάθμιση των υφιστάμενων υποδομών όσο και στη δημιουργία ασφαλών, βιώσιμων και λειτουργικών λύσεων μετακίνησης.
Στη συνέχεια παρουσιάζονται 10 προτάσεις που καλύπτουν τους παρακάτω βασικούς άξονες: Υποδομές και Ασφάλεια, Αστική Κινητικότητα, Σιδηροδρομικές Μεταφορές, Αεροπορικές & Θαλάσσιες Μεταφορές, Εμπορευματικές Μεταφορές και Logistics, Οριζόντιες Δράσεις:
1. Επεμβάσεις βελτίωσης Οδικού Δικτύου – Σε σημεία εκτός κατοικημένων περιοχών που παρουσιάζουν μεγάλο δείκτη ατυχημάτων (μελανά σημεία) και αυξημένη κυκλοφορία. Υπάρχει, μάλιστα, σχετική μελέτη από την Εγνατία (2015) για το Εθνικό και Επαρχιακό Δίκτυο, η οποία δε χρησιμοποιήθηκε και χρήζει πλέον αναθεώρησης.
2. Σχέδια Οδικής Ασφάλειας στις πόλεις – Εντοπισμός προβλημάτων και ανάπτυξη προτάσεων με έμφαση στην αναβάθμιση υποδομών για πεζούς και ποδηλάτες, βελτίωση φωτισμού, σήμανσης, ασφαλείς διαβάσεις κ.ά.
3. Ωρίμανση νέων οδικών έργων που θα προκύψουν από στρατηγικό σχεδιασμό και ρεαλιστικές μελέτες σκοπιμότητας / κόστους – οφέλους.
4. Μετασχηματισμός των πόλεων με έμφαση στην Πόλη των 15 λεπτών [οι κάτοικοι να μπορούν να καλύπτουν τις βασικές καθημερινές τους ανάγκες (εργασία, εκπαίδευση, αγορές, υγεία, αναψυχή) μέσα σε 15 λεπτά με τα πόδια ή με ποδήλατο από το σπίτι τους] – Έμφαση σε Ήπιες μορφές μετακίνησης, πολεοδομικός/ αρχιτεκτονικός/ συγκοινωνιακός σχεδιασμός, έξυπνες και πράσινες παρεμβάσεις.
5. Δημιουργία Παρατηρητηρίου Κινητικότητας και Οδικής Ασφάλειας – Ενιαία ψηφιακή πλατφόρμα με ανοιχτά δεδομένα για οδική ασφάλεια, κυκλοφορία, στάθμευση, Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.
6. Εκπόνηση Ολοκληρωμένων Μελετών Βιωσιμότητας για την Αναβίωση του Σιδηροδρόμου στην Πελοπόννησο με ανάλυση υποδομών και κόστους ανακατασκευής / αναβάθμισης, Εκτίμηση ζήτησης (τουριστικής, αστικής ή εμπορευματικής) και Επιλογή κατάλληλου μοντέλου λειτουργίας (Δημόσιο, ΣΔΙΤ, παραχώρηση)
7. Αναβάθμιση Αεροδρομίου Καλαμάτας – Συνεχής εποπτεία και παρακολούθηση, Ολοκληρωμένο πρόγραμμα οργάνωσης, λειτουργίας, διαχείρισης και συντήρησης, Αξιολόγηση κινδύνων, Στελέχωση με επαρκές κατάλληλο προσωπικό.
8. Ένταξη υποδομών στο ευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών TEN-T, δηλαδή το βασικό δίκτυο δρόμων, λιμανιών και σιδηροδρόμων που συνδέει όλες τις χώρες της Ευρώπης. Μέσα από αυτό μπορούν να προχωρήσουν σημαντικά έργα που θα βελτιώσουν την καθημερινότητα των πολιτών, θα διευκολύνουν τον τουρισμό και θα δώσουν νέα ώθηση στην τοπική οικονομία.
9. Εκπόνηση και εφαρμογή Σχεδίων Βιώσιμων Αστικών Εμπορευματικών Μεταφορών με ποσοτικοποίηση ροών εμπορευμάτων σε αστικό επίπεδο και συνεργασία Δήμων με τον κλάδο για τη συνεχή παροχή δεδομένων, καθώς και με διαρκή ποσοτικοποίηση ζήτησης αστικών εμπορευματικών μεταφορών και τη λήψη μέτρων.
10. Δράσεις εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης με στόχο τη βελτίωση της παιδείας τόσο σχετικά με την οδική ασφάλεια και οδηγική συμπεριφορά όσο και με τη βιώσιμη κινητικότητα και την εφοδιαστική αλυσίδα.
Συμπερασματικά, χωρίς ένα ενιαίο και συνεκτικό σχέδιο, η Πελοπόννησος κινδυνεύει άμεσα να παραμείνει μια Περιφέρεια «δύο ταχυτήτων». Τα προβλήματα στις υποδομές που έχουν δημιουργηθεί, κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας, αλλά και της απουσίας ολοκληρωμένου σχεδιασμού που να συνδυάζει τις μεταφορές, τη χωροταξία και την περιβαλλοντική στρατηγική, έχουν δημιουργήσει ένα ευάλωτο σύστημα μεταφορών που χρήζει άμεσων ενεργειών για να γίνει ανθεκτικό και βιώσιμο, όχι μόνο για τις σημερινές ανάγκες, αλλά και τις ανάγκες των επόμενων γενιών.
Του Παναγιώτη Παπαντωνίου
Αναπληρωτή καθηγητή Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, αναπληρωτή γραμματέα Τομέα Μεταφορών ΠΑΣΟΚ
