Δηλώνω από την αρχή ότι, αναφερόμενος σε επίκαιρο θέμα εκπαίδευσης όπως αυτό που αναφέρεται στον τίτλο, δεν επιδιώκω διεξοδική ανάλυση των εκπαιδευτικών θεμάτων που σχετίζονται μ` αυτό. Αυτό θα ήταν αδύνατο να γίνει απ` αυτή τη στήλη και με τις δυνατότητες χώρου που προσφέρει μια εφημερίδα. Ωθούμαι από την επικαιρότητα του θέματος, όπως έχει διαμορφωθεί με τις τελευταίες νομοθετικές ρυθμίσεις που καθόρισαν και την εξεταστική διαδικασία για την εισαγωγή μαθητών στα πειραματικά – πρότυπα σχολεία ιδιαίτερα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, για να παραθέσω ένα μικρό ιστορικό της εξέλιξης αυτών των σχολείων. Και αυτό για να συσχετίσω την εξέλιξη αυτού του τύπου σχολείων με τις ανάγκες της χώρας μας που βρίσκεται στη δίνη πολύπλευρης κρίσης.
Στο εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι νομοθετημένη η δωρεάν δημόσια εκπαίδευση, αλλά ταυτόχρονα και η «επί πληρωμή» ιδιωτική. Στους γονείς εναπόκεινται οι επιλογές. Είναι επίσης θεσπισμένα και τα πειραματικά σχολεία των πανεπιστημίων για την άσκηση των φοιτώντων σ` αυτά, κυρίως των φοιτώντων σε σχολές από τις οποίες προέρχονται οι διδάσκοντες στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά και για την εφαρμογή στην πράξη νέων διδακτικών μεθόδων που εισάγουν οι πανεπιστημιακοί καθηγητές στις διδασκαλίες τους. Εξ` άλλου, τα πρότυπα σχολεία δημιουργήθηκαν αρχικά για ειδικούς σκοπούς, όπως η Βαρβάκειος Σχολή σύμφωνα με τη βούληση του ομώνυμου δωρητή, η Σχολή Αναβρύτων σύμφωνα με την υπό ευρεία ερμηνεία βούληση του Ανδρέα Συγγρού. Στην εξέλιξη του χρόνου ιδρύθηκαν και πρότυπα σχολεία για την εφαρμογή νέων εκπαιδευτικών προγραμμάτων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, κυρίως στις έδρες ανώτερων εκπαιδευτικών περιφερειών. Επειδή η λέξη «πρότυπο» παρέπεμπε σε ελιτίστικη δομή, πριν από 30 χρόνια, άλλαξε και στους τίτλους σχολείων που συναντιόταν και αντικαταστάθηκε με τη λέξη «πειραματικό». Καταργήθηκαν επίσης και οι εξετάσεις εισαγωγής μαθητών, αλλά δεν καταργήθηκε η σημαντική μείωση του ωραρίου των διδασκόντων σ` αυτά. Χρόνο με το χρόνο άνοιγαν και διάφορα παραθυράκια για την κατά παρέκκλιση εισαγωγή μαθητών.
Όμως, τα σχολεία αυτά είχαν μεγάλη ζήτηση, ιδιαίτερα στις πόλεις που δεν λειτουργούσαν αξιόπιστα ιδιωτικά σχολεία, ή για οικογένειες που έβαζαν σε υψηλή προτεραιότητα τις σπουδές των παιδιών τους αλλά δεν είχαν το οικονομικό που απαιτούσαν τα υψηλών προδιαγραφών ιδιωτικά σχολεία. Γι` αυτούς τους λόγους οι τοπικές κοινωνίες επιζητούσαν τη λειτουργία αυτού του είδους σχολείων στις περιοχές τους. Σε ανταπόκριση αυτής της ζήτησης και με την νομοθετική πρόβλεψη, που σύμφωνα μ` αυτήν υπήρχαν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, ιδρύθηκαν το 2007 για την εκπαίδευση των φοιτητών σχολών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, τρία πειραματικά Γυμνάσια στις πόλεις Καλαμάτα, Σπάρτη και Κόρινθος. Η ζήτηση για εγγραφή μαθητών σ` αυτά επιβεβαίωσε θετικά την ενέργεια αυτή.
Το 2009 τροποποιήθηκε και πάλι το νομοθετικό πλαίσιο, με δειλά εμφανιζόμενη την πολιτική πρόθεση για εφαρμογή σ` αυτά μεθόδων αυτοαξιολόγησης για να τεθούν στη συνέχεια τα αποτελέσματά αυτής της διαδικασίας σε γενικευμένη εφαρμογή. Ανάμεσα στα κριτήρια για τη διατήρηση των πειραματικών σχολείων που λειτουργούσαν μέχρι τότε ήταν και η σύμφωνη γνώμη του διδασκόντων σ` αυτά. Το στοιχείο αυτό, σε συνδυασμό με την κατάργηση του μειωμένου ωραρίου διδασκαλίας του εκπαιδευτικού τους προσωπικού, είχε ως αποτέλεσμα την κατάργηση πολλών πειραματικών σχολείων, μεταξύ των οποίων και εκείνο της Καλαμάτας.
Η μακροχρόνια οικονομική και κοινωνική κρίση που βιώνομε επανατοποθετεί σε κριτική το θέμα των πειραματικών σχολείων, δεδομένου ότι το κύριο ζητούμενο της χώρας, δηλαδή η βελτίωση της παραγωγικότητας, είναι άμεσα συνυφασμένη με την προσφορά ουσιαστικής εκπαίδευσης στους νέους μας. Ουσιαστική εκπαίδευση που μπορεί να προκύψει μόνο μετά από ριζική μεταβολή του τρόπου λειτουργίας των σχολείων. Αυτό οδηγεί στην αναζήτηση απαντήσεων σε κρίσιμα ιδεολογικά αλλά και ουσιαστικά ερωτήματα από τους πολίτες, άμεσα ενδιαφερόμενους για τη λειτουργία των πειραματικών σχολείων ή μη. Κλείνω αυτό το κείμενο με την απλή παράθεση κάποιων από τα ερωτήματα αυτά: α) Όταν το επίπεδο της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι χαμηλό, οι κοινωνίες έχουν ανάγκη από τη λειτουργία πειραματικών σχολείων που κατά κανόνα έχουν υψηλότερου επιπέδου αποδόσεις; β) πόσο εύκολα και γρήγορα μπορεί η αποδοτική λειτουργία των πειραματικών σχολείων να γενικευτεί; γ) εντάσσεται στα χαρακτηριστικά εκπαίδευσης προοδευτικού χαρακτήρα η λειτουργία αυτών των σχολείων;
