Σύμφωνα με την ερευνήτρια Αντιγόνη Βάσσου, οι Έλληνες άρχισαν να μεταναστεύουν μαζικά στην Αυστραλία από τις αρχές του περασμένου αιώνα, αλλά ρωτώντας σε διάφορες πόλεις της Αυστραλίας, φαίνεται ότι οι πρώτοι Μεσσήνιοι άρχισαν να φτάνουν εκεί τη δεκαετία του ’50. Έλληνες, από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 έως το 1974, αποχαιρέτησαν τις πόλεις και τα χωριά τους με πρώτο σταθμό τον Πειραιά. Με βάση τις μαρτυρίες παλαιότερων μεταναστών, συμπεραίνουμε πως οι πρώτοι Μεσσήνιοι έφτασαν στη Νότια Αυστραλία και ειδικότερα στην Αδελαΐδα το 1953.
Όταν άνοιξε ο δρόμος και τα καράβια άδειαζαν με τη σέσουλα Έλληνες μετανάστες σε αυτή την αχανή ήπειρο, ασφαλώς και ήλθαν δεκάδες χιλιάδες Μεσσήνιοι σε όλη την Αυστραλία. Συνολικά, υπολογίζεται ότι στην Αδελαΐδα ζουν σήμερα πάνω από δύο χιλιάδες Μεσσήνιοι, αλλά φυσικά με τις οικογένειές τους ο αριθμός αυτός αυξάνει κατακόρυφα.
Οι Μεσσήνιοι της Αδελαΐδας, με σκοπό την αλληλεγγύη, την επικοινωνία, τη διατήρηση της κουλτούρας του τόπου καταγωγής και τη γνωριμία των παιδιών μεταξύ τους, αποφάσισαν να ιδρύσουν Σύλλογο.
Η ίδρυση της Μεσσηνιακής Αδελφότητος Νοτίου Αυστραλίας
Η πρώτη συνεδρίαση των εκ Μεσσηνίας καταγομένων κατοίκων Αδελαΐδας και Νότιας Αυστραλίας έλαβε χώρα την 4 Οκτωβρίου. Τα μέλη που είχαν αναλάβει στην προσωρινή επιτροπή ήταν τα κάτωθι (σε παρένθεση ο τόπος καταγωγής τους):
Αριστομένης Αγγελόπουλος (Σπιτάλι), Ιωάννης Αγγελόπουλος (Χρυσοκελλαριά), Παναγιώτης Κωστόπουλος του Γεωργίου (Γαργαλιάνοι), Άγγελος Μπουζαλάς του Κωνσταντίνου (Κλεισούρα), Παναγιώτης Πλεματιάς (Αεροχώρι).
Η πρώτη συνεδρίαση της προσωρινής επιτροπής έγινε την 8η Οκτωβρίου 1959, ώστε να αρχίσει η σύνταξις του καταστατικού, η χάραξις της σφραγίδος της Αδελφότητος και η αγορά 10 έτοιμων διπλοτύπων για αποδείξεις (50 αποδείξεων έκαστον). Η σφραγίδα του Συλλόγου κόστισε 18 σελήνια και 9 πέννες. Για να καταλάβουμε τον τιμάριθμο, ένας εργάτης το 1959 έπαιρνε 8 σελίνια την ώρα.
Η επιτροπή κρατούσε επίσης το πρόχειρο βιβλίο των πρακτικών και το μητρώον της Αδελφότητος. Αυτή ήταν στην αρχή και όλη η περιουσία της Αδελφότητος. Την 18η Οκτωβρίου 1959 η προσωρινή επιτροπή εκάλεσε τα μέλη της Αδελφότητος για την έγκριση του καταστατικού και την εκλογή Εφορευτικής Επιτροπής. Η Γενική Συνέλευσις ενέκρινε το 40 άρθρων καταστατικό στα άρθρα και στο σύνολο. Επίσης η Γενική Συνέλευσις εξέλεξε δια μυστικής ψηφοφορίας την Εφορευτική-Εξελεκτική Επιτροπή, απαρτιζόμενη από 5 μέλη και τρεις 3 επιλαχόντες, οι οποίοι ήσαν οι κάτωθι:
Εφορευτική-Εξελεγκτική Επιτροπή: Παναγιώτης Ανδρεόπουλος, Γεώργιος Κοντόπουλος του Αθανασίου (Πλατύ), Κωνσταντίνος Βάσσος (Βασιλογιαννακόπουλος) του Δημητρίου {Χρυσοκελλαριά], Γεώργιος Μάντης (Νερόμυλος), Δημήτριος Σαρδέλης (Ιάμεια). Επιλαχόντες: Χαράλαμπος Νικητόπουλος, Βασίλειος Βασιλόπουλος του Φωτίου (Χαροκοπιό), Περικλής Χριστόπουλος.
Κατά την Έκτακτη αυτή Γενική Συνέλευση, με εισήγηση της προσωρινής επιτροπής, εξελέγη ένα μέλος για να προεδρεύσει της Συνέλευσης και να κάνει και έλεγχο του Καταστατικού. Το μέλος που προήδρευσε σε αυτή την Γενική Συνέλευση ήταν ο Νίκος Τζαβάρας.
Την 24η Οκτωβρίου 1959 η προσωρινή επιτροπή παρέδωσε τα περιουσιακά στοιχεία της Αδελφότητας και η Εφορευτική-Εξελεκτική Επιτροπή ανέλαβε να προκηρύξει εκλογές εντός ενός μηνός.
Ερευνητικό σεμινάριο
Την πολυσχιδή δραστηριότητα των Ελλήνων μεταναστών στην Αυστραλία ανέδειξαν για άλλη μια φορά μέσω του σεμιναρίου «Enterprise and Diversity: Greek-Australian Occupational Pursuits, 1810s to Present», που έλαβε χώρα στην ελληνική κοινότητα Μελβούρνης, ο ιστορικός Leonard Janiszewski και η Ελληνοαυστραλέζα φωτογράφος Effy Alexakis, που μελετούν την ελληνική διασπορά στη μακρινή ήπειρο από το 1982. «Μεγάλωσα με το αφήγημα ότι κάποτε θα επιστρέφαμε στην Ελλάδα», λέει σε ρεπορτάζ της Ιωάννας Φωτιάδη στην «Καθημερινή» η κα Alexakis. «Ο πατέρας μου είχε φτάσει στην Αυστραλία το 1954 και λίγα χρόνια αργότερα κατόπιν συνεννοήσεως έφτασε η μητέρα μου με ένα από τα “bride ships” της εποχής».
Όταν τη δεκαετία του ’80 ο πατέρας της πεθαίνει αιφνιδιαστικά, εκείνη συνειδητοποιεί ότι η παλιννόστηση δε θα συνέβαινε ποτέ. Με αφορμή την εν λόγω απώλεια, η Alexakis αρχίζει να απαθανατίζει μέλη της ελληνικής κοινότητας. Μέχρι τότε, άλλωστε, η ιστορία της Αυστραλίας, παρά την πολυπολιτισμική πληθυσμιακή της σύνθεση, είχε καταγραφεί αποκλειστικά υπό το βρετανικό πρίσμα και η ιστορική παρουσία των υπόλοιπων εθνοτικών ομάδων είχε αποσιωπηθεί.
«Η εικόνα που είχε επικρατήσει για τους Έλληνες ήταν ότι ήταν ιδιοκτήτες καφενείων και των λεγόμενων milk bars», σημειώνει ο κ. Janiszewski, «οι δε γυναίκες είχαν συνδυαστεί συνειρμικά με μαυροφορεμένες φιγούρες ή γυναίκες ντυμένες με παραδοσιακές στολές».
Το πρώτο κύμα μετανάστευσης Ελλήνων έλαβε χώρα από 1850 έως 1890, όταν διαπιστώθηκε ότι η Αυστραλία διέθετε στο υπέδαφός της κοιτάσματα χρυσού (Gold Rush Era). «Τα επίσημα στοιχεία μιλούν για 1.000-1.500 Έλληνες, ωστόσο πρέπει να κυμαίνονταν από 3.000- 5.000 άτομα, που προέρχονταν από περιοχές εκτός της τότε ελληνικής επικράτειας».
Αν και δεν είναι ευρέως γνωστό, υπήρξαν «ιστορίες επιτυχίας» ακόμα και μεταξύ των πρώτων μεταναστών. «Ο πρώτος, βέβαια, καταγεγραμμένος Έλληνας ήρθε το 1814, ως μέλος πληρώματος βρετανικού πλοίου, ο οποίος διατηρούσε ερωτική σχέση με γηγενή, καρπός της οποίας ήταν ο γιος του, George Pappas».
Χαρακτηριστικό, πάντως, των πρώτων Ελλήνων εποίκων ήταν η ίδια τους η κινητικότητα, καθώς έφτασαν στη μακρινή ήπειρο από τις ΗΠΑ, τη Ν. Αφρική, την Αίγυπτο, τη Μ. Ασία και τη Μαύρη Θάλασσα, άπαξ και αντιλήφθηκαν ότι η ζωή στην Αυστραλία είχε καλύτερες προοπτικές.
«Έφεραν σημαντική τεχνογνωσία, ειδικά στον τομέα του εμπορίου, καθώς ήξεραν πώς να πουλάνε», προσθέτει ο ιστορικός, «δραστηριοποιήθηκαν σε όλους τους τομείς της οικονομίας». Ασχολήθηκαν με τη ναυτιλία, την αλιεία, στην οποία εισήγαγαν άγνωστες στους Αυστραλούς μεθόδους, τα μαργαριτάρια, το σινεμά, με παρουσία Ελλήνων ηθοποιών, το εμπόριο, ένα από τα πρώτα εργοστάσια τσιγάρων ήταν ελληνικό κ.ά.
Τις επόμενες δεκαετίες οι αριθμοί των Ελλήνων που φτάνουν κυρίως από τα νησιά (Κύθηρα, Ιθάκη, Καστελλόριζο) αυξάνονται σημαντικά. «Ήρθαν εξ αρχής πολλοί μορφωμένοι Έλληνες, από το ’50 είχαμε Έλληνες γιατρούς εδώ», τονίζει ο ιστορικός. «Ειδοποιός διαφορά από άλλες εθνοτικές ομάδες είναι ότι οι Έλληνες εντάχθηκαν στην αυστραλιανή κοινωνία, ενώ διατήρησαν πολύ έντονα την εθνική τους ταυτότητα», υπογραμμίζει ο ίδιος.
Η «στροφή» στην καταγραφή της ιστορίας των μειονοτήτων είναι διεθνής και συμβάλλει στον αυτοπροσδιορισμό των απογόνων των μεταναστών, αλλά και της ένταξης των σύγχρονων μεταναστών. «Υπάρχουν πολλές αφίξεις από Ελλάδα, αλλά το μόνο αριθμητικό στοιχείο που διαθέτουμε είναι οι 2.200 αιτήσεις για βίζα το 2016», απαντά ο κ. Janiszewski, «σήμερα περπατάς στη συνοικία Oakleigh της Μελβούρνης και νιώθεις λες και είσαι στο Κολωνάκι».
Από 11 έως 100 ετών
Ο Janiszewski και η Alexakis έχουν πάρει συνεντεύξεις από 5.000 άτομα ελληνικής καταγωγής από 11 έως 100 ετών. Για τις ανάγκες της έρευνας ο ιστορικός, που διδάσκει στο Macquarie University, έχει φτάσει μέχρι και το Άγιον Όρος. «Η έρευνά μας συνεχίζεται αέναα», σημειώνει ο Αυστραλός ιστορικός, «έχουμε ήδη προγραμματίσει συνεντεύξεις για το καλοκαίρι».
