Η καθηγήτρια Βιολογίας – Νανοϊατρικής της Ιατρικής Σχολής Αθηνών μιλά στο “Θάρρος” για τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού
«Η τεχνολογία και η τεχνογνωσία που έχουμε σήμερα επέτρεψαν τη γρήγορη ανάπτυξη των εμβολίων για τον κορωνοϊό»
Διανύοντας τις τελευταίες μέρες του 2020, μιας χρονιάς που θα μνημονεύεται ιστορικά, η «αχτίδα φωτός» και η ευχή όλων για τη νέα ακούει στη «μαγική» λέξη: «εμβόλιο».
Το εμβόλιο ή τα εμβόλια τα οποία η ανθρωπότητα προσμένει με ελπίδα ξεκίνησαν ήδη το δικό τους «ταξίδι» στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και σε άλλες χώρες, όπως η Ρωσία και η Κίνα που εφαρμόζουν δικά τους. Στην Ε.Ε. αναμένεται να πάρουν άδεια κυκλοφορίας τις τελευταίες μέρες του έτους και μέσα στον Ιανουάριο να αρχίσουν οι εμβολιασμοί.
Η συζήτηση που έχει ξεκινήσει πλέον αφορά στο πόσο ασφαλή είναι αυτά τα εμβόλια. Κινδυνεύουν από κάτι όσοι το κάνουν; Οι θεωρίες συνωμοσίας που κυκλοφορούν έχουν βάση; Πόσοι χρειάζεται να εμβολιαστούν για να φτάσουμε σε ένα καλό επίπεδο ανοσίας στη χώρα;
Αυτά είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα στα οποία απαντά σήμερα, στο «Θάρρος», η καθηγήτρια Βιολογίας – Νανοϊατρικής της Ιατρικής Σχολής Αθηνών του ΕΚΠΑ, Μαρία Γαζούλη.
–
Πώς λειτουργούν τα εμβόλια που έχουν βρεθεί μέχρι στιγμής για τον κορωνοϊό; Πρέπει να μας ανησυχεί το γεγονός ότι πρόκειται για νέα τεχνολογία των mRNA εμβολίων;
Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά εμβόλια κατά του νέου κορωνοϊού υπό ανάπτυξη. Αν εξαιρέσουμε το ρωσικό και το κινέζικο που δεν έχουμε τα δεδομένα ανάπτυξής τους για να εκφέρουμε άποψη, μέχρι στιγμής τρία είναι τα βασικά εμβόλια που βρίσκονται στην τελική ευθεία. Τα εμβόλια των Pfizer και BioNTech και της Modena αναπτύχθηκαν με περίπου την ίδια τεχνολογία, ενώ χρησιμοποιούν στοιχεία της γενετικής πληροφορίας του ιού, προκειμένου να προκαλέσουν ανοσολογική απόκριση. Αυτά ανήκουν στην κατηγορία των εμβολίων που χρησιμοποιούν τη μέθοδο mRNA («αγγελιαφόρο RNA»).
Το εμβόλιο της Οξφόρδης και της AstraZeneca χρησιμοποιεί έναν ακίνδυνο ιό, τον αδενοϊό του χιμπατζή, τροποποιημένο έτσι ώστε να μοιάζει με τον ιό Sars-CoV-2, τον ιό δηλαδή που προκαλεί τη νόσο COVID-19.
Να τονίσω ότι κανένα από αυτά τα εμβόλια ΔΕΝ παρεμβαίνει στο ανθρώπινο DNA, ΔΕΝ προκαλεί αλλαγές στα ανθρώπινα κύτταρα. Απλά παρέχουν οδηγίες στον οργανισμό μας να χτίσει ανοσία απέναντι στην COVID-19. Ειδικά για τη νέα τεχνολογία των mRNA εμβολίων, που προκαλεί και τις περισσότερες αντιδράσεις, αξίζει να γνωρίζουμε ότι η πληροφορία (mRNA) θα μπει στα κύτταρα και θα δοθούν οι οδηγίες παραγωγής της πρωτεΐνης της ακίδας (της πρωτεΐνης μέσω της οποίας ο ιός προσβάλλει τα κύτταρά μας). Το mRNA καταστρέφεται γρήγορα, αφού συναρμολογηθεί μέσα στο κύτταρο η πρωτεϊνική δομή που ορίζει η πληροφορία, ενώ ο οργανισμός μας επίσης έχει μηχανισμούς για να καταστρέψει το ελεύθερο-ξένο mRNA.
Αφού, λοιπόν, φτιαχτούν οι πρωτεΐνες της ακίδας, μέσω συγκεκριμένων κυτταρικών μηχανισμών, κάποια κύτταρα θα φέρουν τις πρωτεΐνες της ακίδας στην επιφάνειά τους, και μέσω της συνεργασίας πολλών συστημάτων (όπως του λεμφικού και του κυκλοφορικού) αυτές οι δομές θα παρουσιαστούν προς αναγνώριση στο ανοσοποιητικό σύστημα.
Το ανοσοποιητικό σύστημα δεν τις έχει ξαναδεί και θα ξεκινήσει τη διαδικασία λεπτομερούς απομνημόνευσης της πρωτεΐνης -π.χ. της ακίδας- και θα μπορεί να επιτεθεί ταχύτατα και να εξουδετερώσει το νέο κορωνοϊό, όταν τον συναντήσει.
Οπότε μιλάμε για ασφαλή εμβόλια, για την ανάπτυξη των οποίων έχουν ακολουθηθεί όλοι οι προβλεπόμενοι έλεγχοι και οι κανόνες ασφαλείας. Σήμερα έχουμε την τεχνολογία και την τεχνογνωσία που επέτρεψαν τη γρήγορη ανάπτυξή τους.
-Πώς έχει συμβάλει η νανοτεχνολογία με την οποία ασχολείστε στην ανάπτυξη αυτών των νέων εμβολίων;
Προσπάθειες για την ανάπτυξη mRNA εμβολίων γίνονται πολλά χρόνια. Ένα πρόβλημα που υπήρχε ήταν ότι το mRNA μπορεί να καταστραφεί πριν προλάβει να δώσει την οδηγία για τη σύνθεση του «στόχου» και, κατ’ επέκταση, εξουδετερωτικών αντισωμάτων έναντι αυτού. Επίσης, ότι τα κύτταρά μας δεν προσλαμβάνουν εύκολα το mRNA κι έτσι αυτό χανόταν πριν φτάσει στο στόχο του.
Εδώ, λοιπόν, η νανοτεχνολογία έδωσε τη λύση. Κι όπως έχει εφαρμοστεί ήδη για τη χορήγηση αντικαρκινικών φαρμάκων, δημιουργήθηκαν βιοσυμβατά λιπιδικά νανοσωματίδια (λιποσώματα), εντός των οποίων ενσωματώθηκε το mRNA. Έτσι, μπορεί να χορηγηθεί με ασφάλεια, για να φτάσει στο στόχο του και να συντεθεί αποτελεσματικά η πρωτεΐνη της ακίδας και αντισώματα έναντι αυτής και του ιού κατ’ επέκταση.
«Να δείξουμε την εμπιστοσύνη μας στη λογική, την επιστήμη και την έγκυρη γνώση»
–Μπορεί ένα εμβόλιο να μας κάνει να νοσήσουμε; Έχει παρενέργειες;
Δεν υπάρχουν αποδείξεις για κάτι τέτοιο. Τα εμβόλια δε μας κάνουν να νοσούμε. Αντιθέτως, εκπαιδεύουν τον οργανισμό μας να αναγνωρίζει και να εξουδετερώνει τη μόλυνση. Έχουν αναφερθεί ήπιες και αντιμετωπίσιμες παρενέργειες, όπως υπάρχουν και σε όλα τα εμβόλια.
Οι αμφιβολίες που υπάρχουν είναι λογικές. Ωστόσο, πρέπει να γνωρίζουμε ότι στο γενετικό μας υλικό υπάρχει ποικιλομορφία, δεν είμαστε 100% ίδιοι όλοι, και είναι πιθανό σε κάποιους να προκαλέσει ανεπιθύμητες αντιδράσεις, όπως και τα ήδη υπάρχοντα εμβόλια.
Τέτοιες αντιδράσεις είναι πολύ σπάνιες και δεν πρέπει να στεκόμαστε σε αυτό και να χάνουμε την ουσία. Πρέπει να ζυγίζουμε τα υπέρ και τα κατά. Ο ιός αυτός μας έχει δείξει «τα δόντια του», είναι σοβαρός αντίπαλος και πρέπει να θωρακιστούμε.
Τα εμβόλια είναι το μέσο που έχουμε αυτή τη στιγμή για να μπορούμε να βλέπουμε ένα «φως στο τούνελ». Έτσι κι αλλιώς, στα εμβόλια χρωστάμε την αποτελεσματική αντιμετώπιση και εξαφάνιση σε πολλές περιπτώσεις χιλιάδων νόσων που στοίχισαν εκατομμύρια ζωές στην ανθρώπινη ιστορία (π.χ. πολιομυελίτιδα, ιλαρά κ.λπ.).
-Ακούμε για μεταλλάξεις του ιού. Επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα των εμβολίων;
Ναι, υπάρχουν γνωστές μεταλλάξεις, όμως δεν είναι ένας ιός που μεταλλάσσεται πολύ γρήγορα, όπως π.χ. ο ιός της γρίπης. Οι μέχρι τώρα γνωστές μεταλλάξεις δεν είναι σε θέσεις που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα των εν λόγω εμβολίων και η συχνότητά τους είναι μικρή στον πληθυσμό.
Τώρα, εάν στο μέλλον και κάτω από την πίεση της φυσικής επιλογής (καθώς και ο ιός θέλει να επιβιώσει), προκύψουν νέες μεταλλάξεις, οι γνώσεις μας και οι τεχνολογίες ανάπτυξης των εμβολίων μπορούν άμεσα να προσαρμοστούν ανάλογα.
«Κανένα από αυτά τα εμβόλια ΔΕΝ παρεμβαίνει στο ανθρώπινο DNA, ΔΕΝ προκαλεί αλλαγές στα ανθρώπινα κύτταρα»
-Τι θα απαντούσατε στις θεωρίες συνωμοσίας που κυκλοφορούν;
Είναι γεγονός ότι οι θεωρίες συνωμοσίας, και η παραπληροφόρηση κυρίως, τροφοδοτούν την έλλειψη εμπιστοσύνης στα εμβόλια. Ωστόσο, πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν. Οι μελέτες δείχνουν ότι όσο λιγότερο πληροφορημένοι και ανασφαλείς αισθάνονται οι άνθρωποι, τόσο πιο πιθανό είναι να πιστέψουν αβάσιμες θεωρίες και αστικούς μύθους.
Πιστεύω ότι όλα αυτά είναι ανάγκη ψυχολογικής αποσυμπίεσης αυτών των ανθρώπων από την πίεση που σε όλους μας έχει προκαλέσει τούτη η κατάσταση. Δυστυχώς, όμως, διοχετεύουν την ενέργειά τους στην καχυποψία ή δυσπιστία για τους επιστήμονες και τα επιστημονικά ευρήματα, αρνούνται να δουν και να δεχθούν την πραγματικότητα. Πρέπει, έστω και μεμονωμένα, να αντισταθούμε στην παραπληροφόρηση. Είναι πιο ψυχωφελές να δείξουμε την εμπιστοσύνη μας πρώτα στη λογική και μετά στην επιστήμη και την έγκυρη γνώση.
-Πιστεύετε ότι το 2021 θα είναι πιο ομαλή η κατάσταση και θα μπορέσουμε να επανέλθουμε στους ρυθμούς της ζωής μας όπως ήταν πριν από την περασμένη άνοιξη;
Πιστεύω ότι 2021 θα μια χρονιά-κλειδί, θα έχει τα πάνω και τα κάτω. Όλα θα κριθούν από το πόσοι θα εμβολιαστούν. Μην ξεχνάμε ότι οι εμβολιασμένοι μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί φορείς για όσους δεν έχουν εμβολιαστεί και ο ιός θα είναι ακόμα ανάμεσά μας.
Μέχρι να εμβολιαστεί ένας κρίσιμος αριθμός πληθυσμού δεν μπορούμε να μιλάμε για μεγάλη χαλάρωση των μέτρων δημόσιας υγείας.
Με κάθε άτομο που θα εμβολιάζεται, θα πλησιάζουμε προς την «έξοδο του τούνελ».
Ας συμβάλουμε όλοι σε αυτό, για να μπορούμε να χαρούμε πιο ανέμελα το καλοκαίρι με τις οικογένειές μας και τους φίλους μας.
