Συχνά ακούμε για το Bitcoin, το οποίο είναι το πρώτο κρυπτονόμισμα που δημιουργήθηκε και παραμένει μέχρι και σήμερα το πιο δημοφιλές, καθώς κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς (περίπου 49%).
Πέραν αυτού, όμως, υπάρχουν και άλλα, ενώ πλέον η κρυπτοοικονομία έχει μπει για τα καλά στον ευρύτερο χώρο της οικονομίας, όπως και των συναλλαγών.
Το «Θάρρος» μίλησε με τον Παναγιώτη Γεωργιτσέα, έναν Καλαματιανό που εργάζεται ως αναλυτής σε θέματα Οικονομικών Κυρώσεων και ΞΧ/ΧΤ στον τραπεζικό τομέα.
Παράλληλα, είναι υποψήφιος διδάκτωρ Κρυπτοοικονομίας του Παντείου Πανεπιστημίου και εισηγητής στο πρώτο ακαδημαϊκό πρόγραμμα στην Ελλάδα πάνω στην Κρυπτοοικονομία «Οικονομικά του Blockchain: Εισαγωγή στα Κρυπτονομίσματα», για τα οφέλη και τους κινδύνους των κρυπτονομισμάτων.
-Αρχικά πείτε μας τι είναι τα κρυπτονομίσματα…
Αν θέλαμε να δώσουμε ένα σύντομο ορισμό για τα κρυπτονομίσματα, θα λέγαμε ότι στην ουσία είναι ψηφιακά νομίσματα, τα οποία όμως χρησιμοποιούν κρυπτογραφικές μεθόδους για την ασφάλεια των δεδομένων τους και την επικύρωση των συναλλαγών. Σε έναν πιο περιεκτικό ορισμό θα προσθέταμε ότι τα κρυπτονομίσματα έχουν όλα τα χαρακτηριστικά του χρήματος (δηλαδή μέσο ανταλλαγής, μέσο αποθήκευσης αξίας κ.λπ.), αλλά δεν έχουν υλική υπόσταση, δεν εκδίδονται ούτε ελέγχονται από κάποια Κεντρική Αρχή ή κυβέρνηση και η ισοτιμία τους δεν υπόκειται στις νομισματικές πολιτικές των κρατών. Αντιθέτως, είναι αποκεντρωμένα ψηφιακά περιουσιακά στοιχεία τα οποία εκδίδονται, μεταφέρονται και αποθηκεύονται ηλεκτρονικά μέσω μιας τεχνολογίας κατανεμημένου καθολικού, γνωστής ως blockchain (σκεφτείτε το blockchain ως ένα δημόσιο λογιστικό βιβλίο που διαμοιράζεται μεταξύ όλων των χρηστών του δικτύου, με στόχο την επίτευξη της ασφάλειας και της διαφάνειας).
-Πότε εμφανίζονται τα κρυπτονομίσματα και σε τι επίπεδο βρίσκονται στη χώρα μας
Οι πρώτες προσπάθειες ξεκίνησαν το 1998, όταν ο Wei Dai με το “B-Money” και ο Nick Szabo με το “Bit Gold” περιέγραψαν ένα αποκεντρωμένο σύστημα ανώνυμων ηλεκτρονικών πληρωμών με τη χρήση της κρυπτογραφίας. Ωστόσο, οι παραπάνω προσπάθειες δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της διπλής δαπάνης (δηλαδή, το να αποφευχθεί να ξοδευτεί δύο φορές το ίδιο ποσό). Έντεκα χρόνια αργότερα κάποιος/κάποιοι με το ψευδώνυμο Satoshi Nakamoto (η αληθινή του ταυτότητα παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστη) δημοσίευσε/αν το paper ‘’Bitcoin: a peer-to-peer electronic cash system” Το δίκτυο του Bitcoin ήταν αυτό που έφερε την επανάσταση, καθώς έλυσε το πρόβλημα της διπλής δαπάνης και έδωσε τη δυνατότητα σε δύο μέρη να συναλλάσσονται απευθείας μεταξύ τους, χωρίς την ανάγκη παρέμβασης ενδιάμεσου. Έτσι, λοιπόν, τον Ιανουάριο του 2009 έγινε η πρώτη συναλλαγή με κρυπτονόμισμα.
Όσον αφορά στη χώρα μας, θα έλεγα ότι τα τελευταία 1 με 2 χρόνια φαίνεται να υπάρχει ένα γενικότερο ενδιαφέρον για τον τομέα της κρυπτοοικονομίας. Αυτό το διαπιστώνω κι από τη θέση μου ως εισηγητής του πρώτου ακαδημαϊκού προγράμματος κρυπτοοικονομίας στη χώρα, που διεξάγεται από το Πάντειο Πανεπιστήμιο. Είμαστε στον τρίτο κύκλο του προγράμματος και ο αριθμός των συμμετεχόντων από κύκλο σε κύκλο αυξάνεται σημαντικά. Αυτό δείχνει ότι σιγά σιγά και στη χώρα μας το κοινό έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται πως τα κρυπτονομίσματα δεν είναι απλώς επενδυτικά προϊόντα, αλλά μια τεχνολογία με τέτοια ευρύτητα, που επιτρέπει πολλές περισσότερες εφαρμογές.
-Οι περισσότεροι όταν ακούμε για αυτά το μυαλό μας πάει στα bitcoin, υπάρχουν και άλλα;
Το bitcoin είναι το πρώτο κρυπτονόμισμα που δημιουργήθηκε και παραμένει μέχρι σήμερα το πιο δημοφιλές, καθώς κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς (περίπου 49%). Για όλα τα υπόλοιπα κρυπτονομίσματα (πέραν του Bitcoin) έχει επικρατήσει ο όρος “Altcoins”, δηλαδή «Εναλλακτικά Κρυπτονομίσματα». Αυτή τη στιγμή που μιλάμε διαπραγματεύονται δημόσια σε ανταλλακτήρια κρυπτονομισμάτων περισσότερα από 11.000 διαφορετικά κρυπτονομίσματα, ενώ εμφανίζονται ολοένα και περισσότερα. Για να αντιληφθούμε λίγο το μέγεθος της αγοράς, αρκεί να αναφέρουμε ότι η συνολική αξία όλων των κρυπτονομισμάτων στο τέλος του προηγούμενου μήνα ξεπέρασε τα 1,5 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ η συνολική αξία όλων των bitcoins τα 758,6 δισεκατομμύρια δολάρια.
-Σε σχέση με τα κοινά νομίσματα ποια τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα;
Το κυριότερο πλεονεκτήματα των κρυπτονομισμάτων, σε σχέση με τα συμβατικά νομίσματα, είναι το στοιχείο της αποκέντρωσης. Αυτό σημαίνει ότι οι συναλλαγές πραγματοποιούνται peer-to-peer (χρήστη με χρήστη) χωρίς να υπάρχει η ανάγκη παρέμβασης τρίτου έμπιστου μέρους (π.χ. πιστωτικού ιδρύματος). Η αποκέντρωση, κατά συνέπεια, εκτός του ότι αυξάνει την ταχύτητα εκτέλεσης των συναλλαγών επιφέρει και μείωση του κόστους συναλλαγών, καθώς τα έξοδα μεταφοράς σε κρυπτονομίσματα είναι χαμηλότερα σε σχέση με τα έξοδα εμβασμάτων στα παραδοσιακά συστήματα πληρωμών. Επιπλέον πλεονεκτήματα είναι η ασφάλεια και η διαφάνεια των συναλλαγών. Η ασφάλεια επιτυγχάνεται λόγω της κρυπτογράφησης, ενώ η διαφάνεια προκύπτει από το γεγονός ότι όλες οι συναλλαγές κρυπτονομισμάτων καταγράφονται δημόσια στο blockchain, στο οποίο ο καθένας μπορεί να έχει πρόσβαση ανά πάσα στιγμή, χωρίς όμως να μπορεί να παραποιήσει τις συναλλαγές ή να δει τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών, τα οποία είναι κρυπτογραφημένα. Πολύ σημαντικό πλεονέκτημα αποτελεί το ότι τα περισσότερα κρυπτονομίσματα δε χρησιμοποιούνται μόνο ως ανταλλακτικά μέσα, αλλά φέρουν παράλληλα και κάποια τεχνολογική καινοτομία, η οποία προσφέρει στους χρήστες «χρησιμότητα» σε κάποια πλατφόρμα.
Με άλλα λόγια, τα κρυπτονομίσματα, πέρα από μέσο ανταλλαγής, θα λέγαμε ότι αποτελούν και ψηφιακά περιουσιακά στοιχεία, που δίνουν πρόσβαση σε τρομερά προηγμένες τεχνολογίες υπηρεσιών στο διαδίκτυο.
Αξίζει, επίσης, να αναφέρουμε ότι ο αριθμός έκδοσης των περισσότερων κρυπτονομισμάτων είναι προκαθορισμένος, όπερ σημαίνει ότι αποφεύγονται τα φαινόμενα πληθωριστικών τάσεων που συναντάμε στα συμβατικά νομίσματα.
Όσον αφορά στα μειονεκτήματα, το κυριότερο είναι η έλλειψη μέχρι στιγμής ρυθμιστικού και εποπτικού πλαισίου, η οποία συνεπάγεται πολλούς και διάφορους κινδύνους. Πρόσφατα, βέβαια, έγιναν κάποια βήματα ως προς αυτό με την πρόταση κανονισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Αγορές Κρυπτοστοιχείων (Markets in Crypto Assets – MiCA).
Ένα, επίσης, σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα κρυπτονομίσματα είναι οι υψηλές και απότομες διακυμάνσεις των τιμών τους, καθώς οι τιμές τους στην αγορά καθορίζονται μόνο από τους νόμους προσφοράς και ζήτησης, και επιπλέον η αδυναμία αποτίμησης της «εύλογης αξίας τους», αφού είναι αδύνατον να εφαρμοστούν τα κλασσικά οικονομικά μοντέλα αποτίμησης στα κρυπτονομίσματα λόγω της ευρείας φύσης των τελευταίων.
-Άρα δε μιλάμε για απλά νομίσματα, αλλά πίσω από αυτό βρίσκεται μια νέα οικονομία;
Ακριβώς! Τα κρυπτονομίισματα από μόνα τους καλύπτουν κάποιες συγκεκριμένες ανάγκες αποκεντρωμένης χρηματοοικονομικής, όπως είναι αυτές της μεταφοράς κεφαλαίων και της αποθήκευσης αξιών. Για να θεωρηθεί ένα χρηματοοικονομικό σύστημα πλήρως αποκεντρωμένο, δεν αρκεί μόνο ένα αποκεντρωμένο σύστημα πληρωμών, αλλά πρέπει να μπορεί να καλύπτει περισσότερες ανάγκες, όπως, για παράδειγμα, η άντληση κεφαλαίων, η δυνατότητα δανεισμού, η δυνατότητα επένδυσης κεφαλαίων, και όλα τα παραπάνω χωρίς την παρέμβαση ενδιαμέσων. Χάρη στην τεχνολογία του Blockchain και των «έξυπνων συμβολαίων» (smart contracts), όλες οι παραπάνω ιδέες έχουν πια εξελιχθεί σε συγκεκριμένες εφαρμογές στο οικοσύστημα της κρυπτοοικονομίας, ανοίγοντας το δρόμο για αυτό που σήμερα ονομάζουμε Αποκεντρωμένη Χρηματοοικονομική (decentralized finance – DeFi). Έτσι αυτή τη στιγμή υπάρχουν μηχανισμοί για αποκεντρωμένο δανεισμό, μηχανισμοί άντλησης κεφαλαίων, μηχανισμοί αποκεντρωμένων ανταλλαγών κρυπτοστοιχείων, αλλά και υπολογιστικά πρωτόκολλα για αποκεντρωμένες αγορές προβλέψεων ή για αποκεντρωμένες αγορές παραγώγων.
-Ελλοχεύουν κίνδυνοι για αυτούς που τα χρησιμοποιούν; Συχνά βλέπουμε απάτες μέσω διαδικτύου… Τελικά, πόσο ασφαλές είναι το διαδίκτυο για συναλλαγές;
Προφανώς, όπως κάθε νέα τεχνολογία, έτσι και τα κρυπτονομίσματα, εκτός από την καινοτομία που φέρνουν, κρύβουν και αρκετούς κινδύνους. Να σημειώσουμε, όμως, ότι οι κίνδυνοι δεν αφορούν στην τεχνολογία του blockchain. Το blockchain είναι ασφαλές και αδιάβλητο και είναι σχεδόν αδύνατο για κάποιον hacker να παρέμβει σε αυτό. Κατά συνέπεια, οι περισσότεροι κίνδυνοι οφείλονται κυρίως σε άγνοια ή απροσεξία των χρηστών που διατηρούν ηλεκτρονικά πορτοφόλια. Συγκεκριμένα, οι περισσότερες απάτες μέχρι στιγμής αφορούν υποκλοπές του ιδιωτικού κλειδιού του ιδιοκτήτη του πορτοφολιού είτε με phising είτε με ψεύτικες ιστοσελίδες κ.ά., όπως ακριβώς γίνεται και με τις πιστωτικές κάρτες ή τους τραπεζικούς μας λογαριασμούς.
Για αυτό το λόγο αυτό, ο κάτοχος κρυπτονομισμάτων δεν πρέπει ποτέ να κοινοποιεί και για κανέναν λόγο το ιδιωτικό του κλειδί. Άλλοι κίνδυνοι εστιάζονται στα ανταλλακτήρια κρυπτονομισμάτων. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην επιλογή ανταλλακτηρίου, καθώς υπήρξαν στο παρελθόν περιπτώσεις ανταλλακτηρίων που κατέρρευσαν έπειτα από hacking, διότι δεν είχαν λάβει τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας. Οπότε, όπως καταλαβαίνετε, δεν αρκεί μόνο κάποιος να έχει τις βασικές γνώσεις του Bitcoin ή του Ethereum, αλλά χρειάζεται μια γενικότερη γνώση του αντικειμένου (για παράδειγμα, πώς λειτουργούν τα ηλεκτρονικά πορτοφόλια, πόσα είδη e-wallets υπάρχουν, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του κάθε είδους, πώς λειτουργούν τα ανταλλακτήρια, πώς επιλέγουμε ανταλλακτήρια, τι πρέπει να προσέχουμε και πολλά άλλα), για να ελαχιστοποιούνται όλοι οι κίνδυνοι που μπορεί να προκύψουν.
-Εκδώσατε και ένα βιβλίο, μιλήστε μας για αυτό…
Ναι, έχουμε γράψει μαζί με τον καθηγητή κ. Ν. Δασκαλάκη, που είναι και ο επιβλέπων της διδακτορικού μου, το βιβλίο με τίτλο «An Introduction to Cryptocurrencies: The Crypto Market Ecosystem», το οποίο εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Routledge. Όπως φαίνεται και από τον τίτλο, προσεγγίζουμε τα κρυπτονομίσματα ως μέρος ενός νέου οικοσυστήματος που πάει να δημιουργηθεί. Αυτός είναι και ο λόγος που το βιβλίο μας δε στέκεται μόνο στα κρυπτονομίσματα ως επενδυτικά προϊόντα, αλλά εξηγεί την τεχνολογία πίσω από αυτά, τα εργαλεία άντλησης κεφαλαίων στο blockchain, τα προβλήματα αποτίμησης, τα θέματα ρυθμιστικού πλαισίου για τις κρυπτο-αγορές κ.ά.
Σκοπός μας, όταν γράφαμε το βιβλίο, ήταν να μπορέσει ο αναγνώστης να έχει μια πλήρη εικόνα του νέου αυτού οικοσυστήματος, για να αντιληφθεί και τις αλλαγές που θα επιφέρει μελλοντικά η Κρυπτοοικονομία σε διάφορους τομείς. Ο λόγος για τον οποίο μπήκαμε στη διαδικασία να γράψουμε το βιβλίο στην αγγλική γλώσσα ήταν γιατί θέλαμε να καλύψουμε ένα κενό στη βιβλιογραφία, καθώς διαπιστώσαμε ότι δεν υπήρχε παγκοσμίως κάποιο βιβλίο με τόση ευρεία προσέγγιση του αντικειμένου, καθώς τα περισσότερα μέχρι στιγμής πραγματεύονται συγκεκριμένα μέρη του οικοσυστήματος, π.χ. μόνο την τεχνολογία blockchain ή μόνο το Bitcoin κ.ο.κ. Μάλιστα, με βάση τη δομή του βιβλίου δημιουργήθηκε και το πρώτο ακαδημαϊκού επιπέδου πρόγραμμα εξ αποστάσεως για το Blockchain και τα Κρυπτονομίσματα στη χώρα μας.
-Κάνατε λόγο νωρίτερα για το πρώτο ακαδημαϊκό πρόγραμμα επιμόρφωσης στα κρυπτονομίσματα. Θέλετε να μας πείτε περισσότερα;
Φυσικά. Το πρόγραμμα έχει τίτλο: «Οικονομικά του Blockchain: Εισαγωγή στα Κρυπτονομίσματα» και διεξάγεται από το ΚΕΔΙΒΙΜ του Παντείου Πανεπιστημίου. Ακαδημαϊκός υπεύθυνος του προγράμματος είναι ο επίκουρος καθηγητής Νικόλαος Δασκαλάκης και μαζί του είμαστε μια ομάδα 5 εισηγητών από διάφορα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Ο καθένας μας είναι εξειδικευμένος σε διαφορετικό αντικείμενο των κρυπτοοικονομικών, ανάλογα με το γνωστικό του αντικείμενο. Το πρόγραμμα γίνεται στην ελληνική γλώσσα, οι διαλέξεις είναι online, έχει διάρκεια 2 μήνες και πραγματοποιείται εξ αποστάσεως. Επίσης, είναι σχεδιασμένο με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορεί να το παρακολουθήσει κάθε ενδιαφερόμενος, ανεξαρτήτως γνωσιακού επιπέδου.
Η δομή του έχει διαρθρωθεί σε ένα βασικό κύκλο 16 ωρών που θεωρούνται υποχρεωτικές για να κατανοήσει κάποιος τις βασικές έννοιες του Blockchain και των κρυπτονομισμάτων, αλλά και τις διαφοροποιήσεις τους από τον παραδοσιακό τομέα. Στη συνέχεια υπάρχουν τρεις Ειδικεύσεις Χρηματοοικονομικής-Λογιστικής Κρυπτοοικονομίας, Τεχνολογίας Blockchain και Επενδύσεις-Διαχείριση Χαρτοφυλακίου, 8 ώρες η κάθε μία. Εκεί δίνεται η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να ακολουθήσουν ακόμα πιο εξειδικευμένες γνώσεις σε όποιο ή όποια από τα αντικείμενα επιθυμούν. Τον προσεχή Οκτώβριο, μάλιστα, ξεκινά ο νέος κύκλος του προγράμματος, ο οποίος θα είναι ανανεωμένος, προκειμένου να περιλαμβάνει όλες τις τρέχουσες εξελίξεις και τις καινοτομίες που έχουν προκύψει.
-Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με αυτό το αντικείμενο;
Η αλήθεια είναι ότι, ενώ γνώριζα για το bitcoin, δεν είχα δώσει αρχικά ιδιαίτερη σημασία, καθώς δεν είχα υπόψη μου την τεχνολογία του blockchain που το υποστηρίζει. Το καλοκαίρι του 2017 είχα προσεγγίσει τον κ. Δασκαλάκη με μια πρόταση εργασίας για Crowdfunding, καθώς είναι τεράστια η εμπειρία του πάνω στο συγκεκριμένο θέμα. Ο κ. Δασκαλάκης ήταν αυτός που με προέτρεψε να μελετήσουμε κάτι ακόμα πιο καινοτόμο από το Crowdfunding, το οποίο είχε αναδειχθεί εκείνο το καλοκαίρι και βρισκόταν ακόμα σε πολύ αρχικό στάδιο. Αυτό ήταν το φαινόμενο της άντλησης κεφαλαίων μέσα στο blockchain. Άρχισα, λοιπόν, να το ψάχνω πιο εντατικά και σε μεγαλύτερο βάθος και τότε συνειδητοποίησα ότι η τεχνολογία αυτή με τα χαρακτηριστικά της διαφάνειας, της ασφάλειας και της αποκέντρωσης που έχει μπορεί να εφαρμοστεί δίνοντας λύσεις αποκέντρωσης σε όλους τους τομείς της οικονομίας και όχι μόνο. Έκτοτε η ενασχόληση και η μελέτη μου για την κρυπτοοικονομία είναι καθημερινή. Παρόλα αυτά θεωρώ ότι τίποτα από τα παραπάνω δε θα είχε συμβεί αν δεν είχα γνωρίσει τον κ. Δασκαλάκη. Πραγματικά θεωρώ τον εαυτό μου προνομιούχο και τυχερό που συνεργάζομαι μαζί του, γιατί, πέρα από τις ακαδημαϊκές του γνώσεις, την καθοδήγησή του και τις συμβουλές του είναι πάνω από όλα εξαιρετικός άνθρωπος. Αυτό θεωρώ ότι είναι και το κλειδί για τη μακροχρόνια και δημιουργική συνεργασία.
-Ποια είναι τα σχέδιά σας;
Όσον αφορά στα σχέδιά μου, δε θα ήθελα να ρισκάρω να πω κάτι συγκεκριμένο, καθώς οι εξελίξεις στον τομέα της Κρυπτοοικονομίας τρέχουν τόσο γρήγορα, που συνήθως μας προλαβαίνουν και έτσι προκύπτουν συνεχώς καινούργια και ενδιαφέροντα πράγματα από εκεί που δεν τα περιμένουμε. Το μόνο που θα μπορούσα με σιγουριά να πω είναι πως στόχος μας με την ακαδημαϊκή έρευνα είναι να συμβάλλουμε κι εμείς, βάζοντας έστω και ένα μικρό λιθαράκι στο οικοδόμημα που θα υποστηρίξει τα αποκεντρωμένα συστήματα της οικονομίας του μέλλοντος.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
