Η σκιά του 1204 στη σχέση μας με το Βατικανό, ο Φραγκίσκος και οι προσδοκίες για τον διάδοχό του, όπως παρατέθηκαν από τη διακεκριμένη ιστορικό
Ετών 99. Μυαλό ξυράφι και χιούμορ ακατάβλητο: «Κυρία Γλύκατζη-Αρβελέρ, να έρθω να μιλήσουμε για τη σχέση των Ελλήνων με το Βατικανό;», τη ρώτησα στο τηλέφωνο. «Βρε κακό που με βρήκε!», απάντησε εκείνη και αμέσως έβαλε τα γέλια. «Ελα. Σε περιμένω», απάντησε. Ο λόγος της συνάντησης, προφανής. Μόνον εκείνη μπορεί να πυκνώσει τους αιώνες που δοκίμασαν βάναυσα την ισορροπία της Ορθοδοξίας με την Καθολική Εκκλησία και να αποτυπώσει τα αισθήματά μας για το αντίπαλον δέος της χριστιανοσύνης.
Απόδειξη της αμφιθυμίας μας ήταν το τι επακολούθησε της εκδημίας του Πάπα Φραγκίσκου. Κυριάρχησαν, ευτυχώς, οι εκτεταμένες αναφορές για τη ζωή και το έργο ενός Ποντίφικα που έβαλε τη ζωή του στην υπηρεσία των μη προνομιούχων. Από την άλλη, όμως, ξεπετάχτηκε μια Λερναία Υδρα με θεωρίες συνωμοσίας παραθρησκευτικού περιεχομένου που σε κάποιες περιπτώσεις θύμιζε τις αντιλήψεις περί «αιρετικών». Πώς το εξηγεί η ίδια; Μπορεί να έχει μείνει στους σύγχρονους Ελληνες ο απόηχος της δυσπιστίας που είχαν οι Βυζαντινοί προς τους Δυτικούς;
Βιώματα του Γένους
«Και βέβαια», λέει η θαλερή ιστορικός. «Ας ξεκινήσουμε από το Βατικανό. Είναι απλώς ένα κρατίδιο με το οποίο η Ελλάδα έχει τις ίδιες σχέσεις που έχουν και τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Με την παποσύνη, όμως, τα πράγματα διαφέρουν διότι είχε κοσμική εξουσία. Και αυτή ξεκινάει όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος πήγε στην Κωνσταντινούπολη από τη Ρώμη. Τη διοίκηση της τελευταίας δεν την εμπιστεύθηκε σε αξιωματικούς στρατιωτικούς ή πολιτικούς, αλλά στον Πάπα Σίλβεστρο Α΄. Εκτοτε η παπική εξουσία θεωρείται και κοσμική, πράγμα που είναι αδιανόητο για εμάς τους ορθοδόξους. Το 381 στην Β΄ Οικουμενική Σύνοδο υπάρχει μια ψευδοϊεράρχηση των Πατριαρχείων, που λέει ότι ανάμεσα σε πέντε το πρώτο θεωρείται εκείνο της Ρώμης. Για τους ορθόδοξους πρώτος είναι ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Τώρα, τι κρατάμε εμείς από την Ιστορία: Υπάρχει η ημερομηνία-ορόσημο, το 1204, όταν οι Δυτικοί καθολικοί μπήκαν στην Πόλη. Η Κωνσταντινούπολη δεν έπεσε μόνο από τους Τούρκους, έπεσε πρώτα από τους Λατίνους, και να θέλαμε να το ξεχάσουμε δεν μπορούμε. Εχουν περάσει χίλια χρόνια, κι όμως… Διαβάστε τη “Φλογέρα του Βασιλιά”, του Παλαμά. Οταν οι Λατίνοι βρήκαν τη σορό του Bασιλείου του Β΄, του λεγομένου Βουλγαροκτόνου, του έβαλαν στο στόμα ένα σουραύλι. Ο ποιητής βρίσκει την ευκαιρία, με το λείψανο σκυλεμένο έξω από τον τάφο, να αναφερθεί και στα περασμένα βιώματα του Γένους. Μην ξεχνάτε και τη φράση που φέρεται να είπε ο Νοταράς: “Καλύτερα σαρίκι τούρκικο, παρά τιάρα Λατίνου”. Oλα αυτά έχουν μείνει στην ελληνική παράδοση. Αλλά και όταν ήρθε εδώ ο Πάπας δεν μπόρεσε να πάει στον Αθω, διότι υπήρχε ακόμα η μνήμη της Αλωσης του 1204».
Ιδια θρησκεία – Ο Φραγκίσκος ήταν ο πιο προοδευτικός. Θεωρούσε ότι ορθόδοξοι, διαμαρτυρόμενοι και καθολικοί ανήκουν στην ίδια θρησκεία. Αυτό το ένιωθε ο Πάπας. Και είναι ο πρώτος που τα είδε έτσι.
Κάναμε μια μικρή παύση. Σκέφτηκα όλα αυτά τα νέα παιδιά που κυκλοφορούν με τα ακουστικά στα αυτιά και τα κινητά στα χέρια. Είναι δυνατόν να φέρουν μέσα τους απομεινάρια από δοξασίες και αισθήματα που είχαν οι Βυζαντινοί; «Ναι. Ολα αυτά έχουν να κάνουν με την ίδια την Κωνσταντινούπολη, διότι είναι ακριβώς η καρδιά του νέου ελληνισμού. Ακόμη και στην εποχή μας. Γιατί αυτή δίνει τη θρησκεία, αυτή δίνει τη γλώσσα τη σημερινή. Και είμαστε λαός πολυγραφότατος, ο οποίος διαβάζει συνέχεια. Λοιπόν, στο Βυζάντιο θα βρείτε αυτό που λέγεται λιτή γλώσσα. Η λιτή γλώσσα είναι τα δημοτικά. Τα δημοτικά είναι τα σημερινά ελληνικά. Το “Δέσποινα να μην δακρύζεις, πάλι με χρόνια, με καιρούς, πάλι δικά μας θα είναι” είναι από τα δημοτικά τραγούδια ή ποιήματα, τα οποία ξέρει το κάθε ελληνόπουλο έως τις ημέρες μας. Οι Ελληνες πρέπει να μείνουν Ελληνες. Δηλαδή, να μη χάσουν τη γλώσσα, να μη χάσουν την Ορθοδοξία. Αυτά είναι τα πράγματα που κάνουν την Ελλάδα, Ελλάδα. Ολα τα άλλα είναι καρυκεύματα».
Ζητείται συνέχεια
Της ζήτησα να αποτιμήσει τον βίο του Πάπα Φραγκίσκου: «Ως προσωπικότητα, έκανε κάποια βήματα προς εμάς και εμείς προς αυτόν. Ο Φραγκίσκος ήταν ο πιο προοδευτικός. Θεωρούσε ότι ορθόδοξοι, διαμαρτυρόμενοι και καθολικοί ανήκουν στην ίδια θρησκεία. Αυτό το ένιωθε ο Πάπας. Και είναι ο πρώτος που τα είδε έτσι, γιατί αν πάρετε τον Βενέδικτο πριν από εκείνον, ήταν ακριβώς ο πιο συντηρητικός Πάπας. Οπότε, εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι ο καινούργιος Πάπας να είναι προοδευτικός. Και για να είναι προοδευτικός πρέπει να είναι συνέχεια του Φραγκίσκου». Η ίδια, πάντως, ξεχωρίζει τον Φιλιππινέζο Λούις Αντόνιο Τάγκλε, καθώς η Ασία είναι μια αναδυόμενη παγκόσμια δύναμη.
Οσο για τον Τραμπ; «Εχει ανάγκη τους Τούρκους και όταν συμβαίνει αυτό, δεν μπορεί να είναι εύκολα και φίλος των Ελλήνων».
Πηγή: Η Καθημερινή | Συνέντευξη στη Μαργαρίτα Πουρνάρα
