Η ξηρασία τα κάνει αδύνατα και προσβάλλονται από ασθένειες
Εντονότερο και σε μεγαλύτερη έκταση παρατηρείται φέτος το φαινόμενο ελάτων που είναι ξερά στον Ταΰγετο. Αυτό δε συμβαίνει μόνο στον Ταΰγετο, αλλά και σε άλλα ελατοδάση της Ελλάδας, έχοντας σημάνει καμπανάκι στην επιστημονική κοινότητα.
Σύμφωνα με την ενημέρωση που είχαμε από το δασάρχη Καλαμάτας, Σπύρο Κατσίποδα, ξερά έλατα έχουν καταγραφεί στο βόρειο Ταΰγετο και είναι περισσότερα από κάθε άλλη χρονιά.
Ταΰγετος
Ο κ. Κατσίποδας εξήγησε ότι αρχικά προσβάλλεται το έλατο από την ξηρασία, χάνει τις δυνάμεις του, το βρίσκουν αδύναμο κάποια έντομα και το προσβάλλουν με επακόλουθο την ξήρανσή του. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται ανά δεκαετία, αλλά φέτος είναι εντονότερο το πρόβλημα και κάθε χρόνο αυξάνεται.
Επίσης, εξήγησε ότι ξερά έλατα φέτος έχουν καταγραφεί στο βόρειο Ταΰγετο, στην περιοχή Νιοχώρι Φαλαισίας, και παρατηρείται όπου τα εδάφη είναι πιο φτωχά. Στον ανατολικό Ταΰγετο δεν είναι τόσο έντονο το φαινόμενο.
Παρατήρησε, πάντως, ότι δεν επηρεάζονται τα υγιή δέντρα και πως το ζήτημα είναι αισθητικό, αλλά και επικίνδυνο φυσικά σε ζητήματα πυρκαγιών.
Τέλος, διευκρίνισε ότι στο δάσος της Βασιλικής δεν έχει παρατηρηθεί ένταση του συγκεκριμένου φαινομένου.
«Όχι κινήσεις πανικού»
Στην εφημερίδα «Ώρα των Καλαβρύτων» μίλησε ο τακτικός ερευνητής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης Παύλος Κωνσταντινίδης, ο οποίος ανέλυσε το θέμα.
Σύμφωνα με τον κ. Κωνσταντινίδη: «Η κεφαλληνιακή ελάτη (Abies cephalonica) αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ενδημικά είδη της Ελλάδας, προσαρμοσμένο στις ορεινές περιοχές της ηπειρωτικής και νησιωτικής χώρας. Ωστόσο, τα τελευταία λίγα χρόνια, ιδιαίτερα στη Νότια Ελλάδα, παρατηρείται περιοδικά ένα ανησυχητικό φαινόμενο: ορισμένα άτομα της κεφαλληνιακής ελάτης ξεραίνονται ολικά ή μερικά, χωρίς προφανή αιτία.
Το φαινόμενο αυτό δεν είναι συνεχές, αλλά εμφανίζεται κυκλικά, ανά διαστήματα ετών, και έχει καταγραφεί κυρίως στην Πελοπόννησο (όπως στον Ταΰγετο, το Μαίναλο, το Χελμό και τον Πάρνωνα), καθώς και στη Στερεά Ελλάδα και στον Παρνασσό, προκαλώντας προβληματισμό στις δασικές υπηρεσίες, στους επιστήμονες, αλλά και στους κατοίκους των περιοχών που ζουν κοντά σε αυτά τα δάση. Η αιφνίδια ξήρανση, που μερικές φορές εμφανίζεται ακόμα και σε ώριμα, φαινομενικά υγιή δέντρα, δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό, αλλά δείχνει να επανέρχεται ανά δεκαετίες.
Πιθανοί παράγοντες
Η επιστημονική έρευνα έχει καταγράψει αρκετούς πιθανούς παράγοντες που ενοχοποιούνται για την περιοδική αυτή ξήρανση:
1. Κλιματική καταπόνηση: Η κεφαλληνιακή ελάτη είναι είδος προσαρμοσμένο σε δροσερά και υγρά περιβάλλοντα. Όταν εμφανίζεται περιοδική αύξηση της θερμοκρασίας και συγχρόνως μειώνονται οι χειμερινές χιονοπτώσεις και οι βροχοπτώσεις, ιδιαίτερα τα καλοκαίρια καταπονούνται τα δένδρα. Η μειωμένη διαθεσιμότητα νερού στους εδαφικούς ορίζοντες επηρεάζει τη λειτουργία των στομάτων και μειώνει την ικανότητα φωτοσύνθεσης. Αυτό σημαίνει αδυναμία και, τελικά, ξήρανση των λιγότερων προσαρμοσμένων.
2. Εδαφική υποβάθμιση και ρηχή ριζοβολία: Πολλά από τα δάση της κεφαλληνιακής ελάτης στη νότια Ελλάδα εμφανίζονται σε φτωχά και ρηχά εδάφη, που έχουν περιορισμένη ικανότητα συγκράτησης υγρασίας. Τα σκληρά πετρώματα δεν επιτρέπουν και τις ρίζες τους να πάνε βαθύτερα. Έτσι σε περιόδους έντονης ξηρασίας οι ρίζες δε βρίσκουν επαρκές νερό, με αποτέλεσμα την αφυδάτωση και, τελικά, την ξήρανση.
3. Παρασιτικοί οργανισμοί και παθογόνα: Σε αρκετές περιπτώσεις η ξήρανση των δέντρων συνοδεύεται από ενδείξεις προσβολής από έντομα (κυρίως ξυλοφάγα και φλοιοφάγα όπως Ips sexdentatus, Pityokteines spp) ή μύκητες του γένους Armillaria ή Heterobasidion. Η καταπόνηση από ξηρασία καθιστά τα δέντρα πιο ευάλωτα σε τέτοιες προσβολές, καθώς το ανοσοποιητικό τους σύστημα εξασθενεί.
4. Φαινόμενα φυσικής απορρύθμισης των πληθυσμών: Ορισμένοι ειδικοί θεωρούν πως πρόκειται για φαινόμενο φυσικής ρύθμισης των πληθυσμών, όταν δηλαδή ένα είδος έχει υπερπληθυσμό ή ασφυκτική ανάπτυξη, κάποια δέντρα “θυσιάζονται”, για να δοθεί χώρος και πόροι στα ισχυρότερα. Πρόκειται για φαινόμενα δυναμικής της κοινότητας που δε σχετίζονται άμεσα με παθογένειες.
5. Περιοδικότητα και γενετικά χαρακτηριστικά: Το φαινόμενο ίσως συνδέεται με γενετικά χαρακτηριστικά του είδους ή με μακροχρόνιους οικολογικούς κύκλους. Η κεφαλληνιακή ελάτη έχει μακροχρόνιους βιολογικούς ρυθμούς και ανταποκρίνεται αργά σε εξωτερικά ερεθίσματα. Οι “κύκλοι ξήρανσης” ενδέχεται να αποτελούν μια μορφή φυσιολογικής προσαρμογής ή μετάβασης σε νέα περιβαλλοντικά δεδομένα.
Τι μπορεί να γίνει;
Η παρακολούθηση της υγείας των δασών με δειγματοληπτικές έρευνες, δορυφορική απεικόνιση και έγκαιρη καταγραφή των αλλαγών είναι το πρώτο βήμα. Παράλληλα, προτείνονται: Συνήθως το οικοσύστημα εξισορροπεί από μόνο του, οπότε δε χρειάζεται να κάνουμε τίποτε παρά μόνο να το παρακολουθούμε με προσοχή. Εάν η ξήρανση αυξηθεί, τότε προτείνονται συνήθως τα εξής μέτρα:
•Καλλιεργητικές παρεμβάσεις όπως αραίωση πυκνών συστάδων για μείωση του ανταγωνισμού
•Μέτρα προστασίας από παράσιτα με χρήση οικολογικών μεθόδων
•Προσαρμογή των διαχειριστικών σχεδίων στη νέα κλιματική πραγματικότητα
•Απομάκρυνση των νεκρών δένδρων διότι αποτελούν πρώτης τάξης εύφλεκτο υλικό.
Συμπέρασμα
Η περιοδική ξήρανση της κεφαλληνιακής ελάτης στη Νότια Ελλάδα είναι τις περισσότερες φορές απλώς μια αισθητική ή περιβαλλοντική απώλεια. Εκείνο που χρειάζεται είναι συνεχής παρακολούθηση και εφαρμογή των διαχειριστικών σχεδίων. Κάθε παρέμβαση πρέπει να γίνεται με ψυχραιμία και επιστημονική γνώση. Και κυρίως όχι παρεμβάσεις πανικού».
Της Βίκυς Βετουλάκη
Φωτό αρχείου
