Τριάντα ευθυμογραφήματα φέρνει το νέο βιβλίο «Έλεος! Όχι άλλη… Αγάπη» του Φίλιππου Παπαδημητρίου, με τα γλυκόπικρα συστατικά του γέλιου και της νοσταλγίας, ιστορίες παλιές που σίγουρα κάτι θυμίζουν στον καθένα μας, λογοτεχνικά πλεγμένες και διανθισμένες, με μικρά ή μεγάλα παθήματα των πρωταγωνιστών που σώζει ο τονισμός μιας αστείας διάστασης (χωρίς να λείπουν και οι πραγματικές νίκες-δικαιώσεις). Με αναπόσπαστο «φόντο» τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου 1963-1983, κατά την οποία δρουν οι πρωταγωνιστές και ο αφηγητής κεντρικός ήρωας (ή ενίοτε παρατηρητής) συγγραφέας, από τις σχεδόν 150 σελίδες παρελαύνουν παιδικές στρατιές, προσκοπικές και ποδοσφαιρικές ομάδες, διωκόμενοι αντιφρονούντες και διαιτητές, ταλαίπωροι γονείς και χρυσοί θείοι, απατημένοι σύζυγοι, θρησκευτικές νουθεσίες και δυστυχισμένα αγγελάκια, ούφο, σπάνιοι δίσκοι, η Κορώνη και η Κυπαρισσία… Όπως προδιαθέτει ο ιντριγκαδόρικος τίτλος, το «Έλεος! Όχι άλλη… Αγάπη» είναι ένας μικρός τόμος που διαβάζεται απνευστί ή σαν τις… καραμέλες ενός προσεκτικού παιδιού, ένα-δυο ευθυμογραφήματα κάθε μέρα που κάνουν την αναγνωστική απόλαυση να διαρκέσει. Τις ιστορίες συνοδεύουν ρετρό φωτογραφίες και ιχνογραφήματα που έχει ζωγραφίσει ο ίδιος ο συγγραφέας, επιτείνοντας τη νοσταλγική διάθεση για τους παλιότερους.
Με σπουδές Αγγλικής Φιλολογίας στην Αθήνα και μεταπτυχιακά στη Διδακτική και τη Γλωσσολογία στο Λονδίνο και Γλασκώβη, ο Φίλιππος Παπαδημητρίου είναι εκπαιδευτικός και έχει υπηρετήσει σε πολλά μεσσηνιακά Δημοτικά Σχολεία, έχοντας επιλέξει να διαμένει εδώ και πολλά χρόνια μόνιμα στην Καλαμάτα.
Ο ίδιος μας μιλάει για το νέο του βιβλίο και τη σχέση του με τη γραφή και τη ζωγραφική:
-Πώς προέκυψε το «Έλεος! Όχι άλλη… Αγάπη»;
Μολονότι καταπιάνομαι με τη λογοτεχνική γραφή εδώ και δεκαετίες, το «Έλεος! Όχι άλλη… Αγάπη» προέκυψε κατά έναν εντελώς αναπάντεχο και απρόβλεπτο τρόπο! Το καλοκαίρι του 2016 άρχισα να αφηγούμαι σε μία φίλη, που είχα πολύ πρόσφατα τότε γνωρίσει, κάποια γεγονότα και καταστάσεις από την παιδική, εφηβική και νεανική μου ηλικία και εκείνη φάνηκε να δείχνει σημαντικό ενδιαφέρον για όλα αυτά! Η αφήγηση, όπως και η σκιαγράφηση των διαφόρων πρωταγωνιστών, άρχισε να ηχεί ενδιαφέρουσα και σε μένα τον ίδιο, οπότε σκέφτηκα «Αφού τα λέω που τα λέω, γιατί να μην κάτσω και να τα γράψω;». Έτσι γεννήθηκε το πρώτο ευθυμογραφικό διήγημα, το οποίο μάλιστα δεν περιέχεται στη συλλογή που εκδόθηκε πολύ πρόσφατα, και τότε ήταν που σκέφτηκα ότι αν θα κατέληγα με 20-25 κείμενα, θα το θεωρούσα μεγάλη μου επιτυχία! Τελικά, έχω ξεπεράσει τα… εκατό, άσχετα αν το βιβλίο περιέχει μόνο 30, καθώς δε γινόταν να χωρέσουν κι άλλα σε έναν και μόνο τόμο!
-Ποιες ήταν οι δυσκολίες μέχρι τώρα και οι ικανοποιήσεις;
Η σημαντικότερη δυσκολία είναι όλα αυτά που υπάρχουν στο μυαλό και στην καρδιά σου να μετουσιωθούν σε γλώσσα και να αποτυπωθούν στο χαρτί, έστω και στο… ηλεκτρονικό! Άλλο πράγμα να έχεις κάτι σε ομιχλώδη κατάσταση στη σκέψη σου και άλλο να το εκφράζεις με ακρίβεια και ειρμό. Η μεγαλύτερη ικανοποίηση έγκειται ακριβώς στο να το καταφέρεις να συνθέσεις μια σύντομη ιστορία, η οποία να είναι μεν διασκεδαστική, αλλά ταυτόχρονα να έχει και κάτι να πει!
-Τι θα βρουν οι αναγνώστες στο νέο βιβλίο σας;
Οι αναγνώστες θα βρουν τριάντα ιστορίες – ευθυμογραφικά διηγήματα που καλύπτουν μία περίοδο ακριβώς 20 ετών, από το Μάρτη του 1963, όταν βρισκόμουν σε νηπιακή ηλικία, μέχρι τον Φλεβάρη του 1983, οπότε και ήμουν πλέον νεαρός φοιτητής. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα και την Αττική των δεκαετιών του 1960 και 1970, αλλά με πολλή, συνεχή και ζωντανή επαφή με τα σημεία της Ελλάδας όπου διατηρούσα προγονικές ρίζες καταγωγής, την Αιτωλοακαρνανία και τη Μεσσηνία. Η βάση των ιστορούμενων περιστατικών είναι πραγματική, αποτελείται δε από γεγονότα που έζησα και θυμάμαι, ενισχυμένα βέβαια από τις αφηγήσεις μεγαλύτερων σε ηλικία και συμπληρωμένα μέσω της μυθοπλαστικής διαδικασίας, που είναι συνυφασμένη με τη λογοτεχνική δημιουργία.
-Γιατί «Έλεος! Όχι άλλη… Αγάπη»;
Επέλεξα έναν τίτλο που να εμπεριέχει μια σαφή αντίφαση: κανονικά, η αγάπη είναι κάτι που όλοι θέλουμε να απολαμβάνουμε, μπορεί όμως να πάρει και μορφές και εκδηλώσεις που να δημιουργούν αληθινό πρόβλημα στον αποδέκτη της! Ο τίτλος ολόκληρης της συλλογής προέρχεται από την περιγραφή ενός απίθανου, απρόοπτου περιστατικού σε ένα από τα τριάντα διηγήματα και νομίζω πως αυτή η προφανής αντίφαση γεννά το κωμικό στοιχείο!
-Ένα «προσωπικό ημερολόγιο» που θα μπορούσε να κατηγοριοποιηθεί στα βιβλία αυτοβελτίωσης, ένα επιστημονικό σύγγραμμα και τώρα ευθυμογραφήματα. Η γραφή είναι ενιαία τελικά;
Η γραφή τριών τόσο διαφοροποιημένων μεταξύ τους βιβλίων δεν είναι ακριβώς ενιαία, ο ψυχισμός όμως του προσώπου που βρίσκεται από πίσω σίγουρα είναι! Θα έλεγα ότι το πρώτο μου βιβλίο, το «Παρατηρήσεις από ένα Λόφο», δεν έχει, δε θα μπορούσε να έχει, το χιούμορ που αποτελεί το βασικό συστατικό υλικό του «Έλεος! Όχι άλλη… Αγάπη!», ενώ ο «Λεξιλογικός Δανεισμός της Αγγλικής από την Ελληνική» σίγουρα απευθύνεται σε ένα πιο εξειδικευμένο κοινό. Το «Έλεος! Όχι άλλη… Αγάπη!» απευθύνεται, προφανώς, σε όλο τον κόσμο.
-Ποιες είναι οι πρώτες εντυπώσεις που φτάνουν σε εσάς ως ανατροφοδότηση;
Αν και είναι πολύ νωρίς για να έχω σαφή εικόνα –το βιβλίο κυκλοφόρησε μόλις στα τέλη Ιουνίου– τα πρώτα δείγματα είναι σαφώς ενθαρρυντικά. Φίλες και φίλοι με παίρνουν στο τηλέφωνο ή μου στέλνουν μηνύματα ότι διαβάζουν ή έχουν διαβάσει το βιβλίο και ότι το βρίσκουν πολύ ψυχαγωγικό.
-Με τι θα ήσασταν ικανοποιημένος για το ταξίδι αυτού του βιβλίου;
Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση για έναν δημιουργό από το να βλέπει ότι το έργο του γίνεται αποδεκτό από τον κόσμο, ότι αρέσει και, εν προκειμένω, ψυχαγωγεί. Από τη λογοτεχνία δεν περιμένει κανείς να βγάλει χρήματα (κι αυτά, βεβαίως, όταν έρχονται είναι καλοδεχούμενα!), περιμένει ωστόσο να πάρει την ηθική και ψυχική ικανοποίηση που ίσως του αναλογεί! Χωρίς καμία αμφιβολία, ο τελικός κριτής είναι το αναγνωστικό κοινό!
-Τα ευθυμογραφήματα είναι ένα ξεχασμένο είδος ή έχει επικαιρότητα;
Πιστεύω ότι το ευθυμογράφημα θα είναι πάντοτε επίκαιρο. Ο Δημήτρης Ψαθάς, ο Νίκος Τσιφόρος, ο Φρέντι Γερμανός και πολλοί άλλοι θα παραμένουν πάντοτε ζωντανοί στη μνήμη μας και θα μας ψυχαγωγούν. Προσωπικά, έχω επηρεαστεί πολύ απ’ αυτούς, αλλά και από το μεγάλο Μαρκ Τουέην. Βέβαια, οι νέοι μας δεν είναι επαρκώς εξοικειωμένοι με το συγκεκριμένο είδος, οπότε… να η ευκαιρία!
-Ποια είναι η σχέση σας με τη γραφή, αλλά και με τη ζωγραφική, δεδομένου ότι η έκδοση συνοδεύεται από δικά σας ιχνογραφήματα;
Η γραφή υπήρξε για μένα πάντοτε ο δρόμος προς την αυτογνωσία και, εν γένει, την ανθρωπογνωσία. Όσο για τη ζωγραφική, εγώ περιορίζομαι από επιλογή μου στη χρήση του μολυβιού και του κάρβουνου, ενίοτε και με τη λιτή χρήση της κιμωλίας, με σκοπό την ανάδειξη του φωτός. Στα ιχνογραφήματά μου, όπως θα παρατηρήσει ο αναγνώστης, υπάρχει έντονο το στοιχείο της νοσταλγικότητας.
-Πώς λειτουργούν μνήμη, γραφή και ανάγνωση μέσα από το βιβλίο σας, που εμπεριέχει παλιές ιστορίες, αλλά και το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτές εκτυλίσσονται;
Οι αφηγήσεις που θα βρει ο αναγνώστης στο «Έλεος! Όχι άλλη… Αγάπη!» μπορεί να αναφέρονται σε ένα παρελθόν που έζησε η γενιά μου, είμαι βέβαιος όμως ότι ξεπερνούν τα στενά χρονικά του όρια. Το συγκεκριμένο βιβλίο έχει μία ιδιαιτερότητα: μπορεί να διαβαστεί από το πρώτο του κεφάλαιο μέχρι το τριακοστό και τελευταίο σαν ένα «χαλαρό» μυθιστόρημα, αλλά τα κείμενα μπορούν επίσης να διαβαστούν σε οποιαδήποτε τυχαία σειρά, χωρίς να καταστρέφεται η δομή της αφήγησης ούτε στο ελάχιστο! Η μυθιστορηματική του δομή εξασφαλίζεται από τη συνέπεια των προσώπων –είναι χαρακτηριστικό το ότι ο «συμπρωταγωνιστής» του αφηγητή στο πρώτο ευθυμογράφημα έχει ανάλογο ρόλο και στο τελευταίο, όντας κι αυτός, φυσικά, μία εικοσαετία μεγαλύτερος–, αλλά και από τις συνολικά είκοσι υποσημειώσεις που παραπέμπουν στα διάφορα κείμενα, συνδέοντάς τα σε ένα σύνολο, διατηρώντας όμως την αυτονομία τους.
Ένα τρίτο σημαντικό ενοποιητικό στοιχείο είναι το ότι τα κείμενα «καρφιτσώνονται», συσχετίζονται με μεγάλα, σημαντικά πολιτικά, κοινωνικά, επιστημονικά και καλλιτεχνικά γεγονότα της εικοσαετίας 1963-1983, σε κάποιες δε περιπτώσεις (π.χ., Αττική Σύν(τ)αξη, Ημέρες Αίγλης κ.λπ.) η σύνδεση αυτή γίνεται πολύ στενή. Κατ’ αυτό τον τρόπο, θέλω να πιστεύω ότι μνήμη, γραφή και ανάγνωση συνυφαίνονται σε ένα ελεύθερα ενιαίο όλο.
Κλείνοντας, οφείλω να σημειώσω ότι το βιβλίο κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο ΑΝΙΜΑ/ESCRITA και είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα https://www.animapublications.gr/product-category/eshop/ και στα βιβλιοπωλεία.
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
