Της Μαρίας Νίκα
Αν κρίνουμε από όσα μας είπε σε αυτή τη συνέντευξη η παιδαγωγός και συγγραφέας, Κική Τζωρτζακάκη, η διάλεξη που θα δώσει σήμερα στις 7.00 το απόγευμα, στο αμφιθέατρο της Φιλαρμονικής Καλαμάτας, αναμένεται εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. «Από πότε πρέπει να ξεκινά η προετοιμασία μας για την εφηβεία των παιδιών μας;» είναι ο τίτλος της ομιλίας, που απευθύνεται κυρίως σε γονείς και εκπαιδευτικούς. Διοργάνωση: Εκπαιδευτήρια Μπουγά και εκδόσεις «Καλέντη».
-Λένε πως ο βασικός χαρακτήρας του παιδιού διαμορφώνεται στα πρώτα χρόνια της ζωής του. Η εφηβεία πόσο σημαντικό ρόλο παίζει στην εξέλιξη ενός ανθρώπου;
Από την πρώτη μέρα της ζωής ενός παιδιού ξεκινά και η διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Το νεογέννητο δε μιλάει βέβαια, αλλά έχει εξαιρετική αντιληπτική ικανότητα, παρατηρητικότητα και οξυμμένη διαίσθηση. Παίρνει, λοιπόν, όλα τα μηνύματα από το περιβάλλον του, τα αποκωδικοποιεί και αναλόγως ρυθμίζει τη δική του συμπεριφορά και τις δικές του αντιδράσεις. Όταν φτάσει στην εφηβεία είναι «μια προσωπικότητα εν εξελίξει» που έχει καταγράψει όλα τα μηνύματα που τα προηγούμενα χρόνια ελάμβανε από το οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον. Αν στα παιδικά χρόνια τα μηνύματα αυτά ήταν «υγιή», αν δηλαδή το παιδί μεγάλωσε μέσα σε κλίμα ασφάλειας, αποδοχής και σαφών οικογενειακών κανόνων και ορίων, τότε η εφηβεία έχει γερά θεμέλια. Ο έφηβος με βάση τις βρεφικές και παιδικές του εμπειρίες θα διανύσει μια πορεία δημιουργική και εξελισσόμενη ή θα ταλαιπωρηθεί μέσα από δυσκολίες, μπερδεμένα συναισθήματα και ανώριμη συμπεριφορά. Η μέχρι τώρα πορεία του: βρεφική, παιδική, εφηβική θα διαμορφώσει την ενήλικη προσωπικότητά του, θα τον κάνει ένα συγκροτημένο ενήλικο ή θα τον αποπροσανατολίσει και θα τον δυσκολέψει. Η εφηβεία στην ουσία είναι μια δεύτερη γέννηση μέσα από την οποία αναδύεται ο ψυχισμός, η πνευματικότητα, η προσωπική στάση και φιλοσοφία του κάθε ανθρώπου.
-Έλληνες γονείς. Είναι διαφορετικοί από τους άλλους;
Ασφαλώς οι κοινωνικές και πολιτισμικές διαφορές ανάμεσα στους λαούς διαμορφώνουν και διαφορετικά πρότυπα ανατροφής. Εμείς οι Έλληνες πιστεύουμε στην οικογένεια, θέλουμε να αποκτήσουμε οικογένεια, αγωνιζόμαστε γι’ αυτήν, αλλά συχνά είμαστε αντιφατικοί και ανακόλουθοι. Η σημαντικότερη αντίφασή μας είναι ότι ενώ αγαπάμε τον/τη σύντροφο και τα παιδιά μας, εν τούτοις δεν τους σεβόμαστε! Επίσης, ενώ μπορούμε να στερηθούμε τα πάντα ή να δουλεύουμε νυχθημερόν για τη συντήρησή τους, συχνά όταν μας καλούν στο σχολείο του παιδιού μας δεν πηγαίνουμε! Με αυτή τη συμπεριφορά μας μπερδεύουμε συναισθηματικά, πληγώνουμε και απομακρύνουμε τα πρόσωπα που ισχυριζόμαστε ότι αγαπάμε.
-Η κρίση που περνάμε σήμερα κάνει πιο δύσκολη για τους γονείς την επικοινωνία με τον έφηβο;
Η οικονομική κρίση υποκρύπτει ένα παράδοξο. Ενώ τη θεωρούμε θύελλα, κακοτυχία που έπεσε πάνω στο κεφάλι μας και δυστυχία από την οποία δεν ξέρουμε πότε θα βγούμε, παραδόξως, όπως συχνά συμβαίνει στο κακό, έχει και μια κρυφή καλή πλευρά. Αρχίσαμε να αλλάζουμε τη φιλοσοφική μας τοποθέτηση, να απομακρυνόμαστε αναγκαστικά από τον ευδαιμονισμό και τις επιφανειακές υλικές απολαύσεις και να στρεφόμαστε στην ουσία, τις απλές και ανέξοδες χαρές, την επικοινωνία. Βλέπω πολλούς γονείς εφήβων να μην αγωνιούν πια για το πώς θα προσφέρουν τα πάντα στο παιδί τους – αφού αντικειμενικά δεν μπορούν -, αλλά να νοιάζονται για το πώς θα το προσεγγίσουν συναισθηματικά και πώς θα επικοινωνήσουν μαζί του. Υπάρχουν και άλλες οικογένειες, όμως, που η οικονομική κρίση έχει εξουθενώσει και έχει αποκόψει οποιαδήποτε επικοινωνία μεταξύ τους και οι έφηβοι μεγαλώνουν μέσα σε μια συναισθηματική ορφάνια.
-Αν θεωρήσουμε την αγάπη δεδομένη, τι άλλο πρέπει να διαθέτει ένας γονιός που το παιδί του βρίσκεται στην εφηβεία;
Η αγάπη είναι μεν δεδομένη, αλλά μην ξεχνάμε ότι ανέκαθεν στο όνομα της αγάπης γίνονται τα χειρότερα εγκλήματα. Στην ανατροφή των παιδιών μας μόνο η αγάπη δεν είναι αρκετή, αν δε διέπεται από κανόνες. Πού είναι η αγάπη όταν δέρνω το παιδί μου, όταν το βρίζω, το υποτιμώ, το περιφρονώ, το ταπεινώνω; Θα μου επιτρέψετε να πω ότι τις καθοριστικές εκείνες στιγμές απουσιάζει η αγάπη. Η αγάπη πρέπει να έχει όρια και κανόνες, να έχει σεβασμό, αποδοχή, στοργή, εμπιστοσύνη και να στοχεύει στην εξέλιξη και την ανεξαρτησία του παιδιού μας. Ειδικά στην εφηβεία ο στοργικός γονιός πρέπει μέσα από τους οικογενειακούς κανόνες να στρέψει το παιδί του να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του και να το περιβάλλει με την απόλυτη εμπιστοσύνη του. Η υπευθυνότητα και η εμπιστοσύνη αποτελούν την ασπίδα για κάθε έφηβο. Επίσης, ο γονιός με παιδί στην εφηβεία θα πρέπει να σταματήσει το «κήρυγμα», τις διαρκείς γκρίνιες και τις παρατηρήσεις και να κάνει το σπίτι «μια ζεστή φωλιά». Μόνο σε ένα τέτοιο σπίτι που προσφέρει στοργικό κλίμα ο έφηβος θα γυρίζει ευχαρίστως. Διαφορετικά, εκείνο που δε βρίσκει στο σπίτι του θα ψάξει να το βρει αλλού.
-Υπάρχουν γονείς που φοβούνται ότι εάν το παιδί τους γίνει ευαίσθητο, δε θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής. Είναι έτσι;
Θα πρέπει να διαχωρίσουμε την εσωτερική, συναισθηματική ευαισθησία από την ψυχική αβουλία και αδυναμία. Ο ευαίσθητος άνθρωπος είναι καλοδεχούμενος, γιατί η ευαισθησία του ομορφαίνει και δίνει βάθος σ’ όλες τις σχέσεις του. Μακάρι τα παιδιά μας να καλλιεργήσουν τη συναισθηματική ευαισθησία τους. Συχνά, όμως, οι υπερπροστατευτικοί γονείς οδηγούν τα παιδιά τους προς την ψυχική αδυναμία, την αδράνεια, την άβουλη στάση, το φόβο. Αυτό το παιδί θα δυσκολευτεί «να πατήσει γερά στα πόδια του», γιατί συνήθισε να στηρίζεται στους άλλους, να μην προσπαθεί, να μην αγωνίζεται, αλλά να στέκει παθητικά μπροστά στη ζωή. Επόμενο είναι να δυσκολευτεί στην ενήλικη ζωή του.
-Ποιος είναι ο στόχος του βιβλίου σας;
Θεωρώ ότι «η γνώση είναι δύναμη». Προσπάθησα τις πολύ απλές και πρακτικές παιδαγωγικές γνώσεις να τις προσφέρω με κατανοητό τρόπο και στους άλλους γονείς, για να τους στηρίξω και να τους βοηθήσω στην ανατροφή των παιδιών τους.
*Η Κική Τζωρτζακάκη έχει εκδώσει τα βιβλία «Τι σημαίνει εφηβεία σήμερα», «Το σημειωματάριο του γονιού», «Μαμά, κόψε το κήρυγμα (κι εσύ μπαμπά επίσης» (εκδόσεις Καλέντης) κ.ά.
