Από τη Φοινικούντα στις ΗΠΑ και από εκεί στην παγκόσμια καταξίωση
Επιμέλεια: Αντώνης Πετρόγιαννης
«Όποια πέτρα κι αν σηκώσεις, θα βρεις κάποιον Μεσσήνιο», συνηθίζαμε να λέμε παλαιότερα. Μπορεί να φαντάζει υπερβολικό, αλλά στις περισσότερες των περιπτώσεων ισχύει. Μάλιστα, δεν είναι μόνο η διασπορά που μας κάνει γνωστούς, αλλά και μια σειρά από καταξιωμένους συμπατριώτες που μας δίνουν, αν επιτρέπεται ο όρος, προστιθέμενη αξία. Ο Αναστάσιος Τσώνης είναι μια τέτοια περίπτωση.
Είναι διακεκριμένος καθηγητής στο Τμήμα Μαθηματικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Ουισκόνσιν-Μιλγουόκι των ΗΠΑ. Έχει συγγράψει περισσότερες από 120 επιστημονικές μελέτες και έχει εκδώσει οκτώ βιβλία, αλλά ποτέ δεν ξεχνά τις ρίζες του, οι οποίες ξεκινούν από τη Φοινικούντα.
Σήμερα, έπειτα από μια σχετική έρευνα στο διαδίκτυο, ο Αναστάσιος Τσώνης θεωρείται από τους κορυφαίους επιστήμονες στα Μαθηματικά στις ΗΠΑ, γνήσιος απόγονος του Ευκλείδη.
Πρόσφατα ο κ. Τσώνης διατύπωσε την άποψη ότι πολλοί πολιτισμοί έχουν ανθήσει και ύστερα έχουν μαραθεί στην τόσο μεγάλη ιστορία της Γης, αφήνοντας πίσω τους τα ίχνη της παλιάς τους δόξας. Στις περισσότερες περιπτώσεις ξέρουμε τι ήταν εκείνο που προκάλεσε την παρακμή τους, η πτώση ορισμένων όμως εξακολουθεί να καλύπτεται από μυστήριο.
Από αυτές τις μυστηριώδεις «εξαφανίσεις» καμία ίσως δεν έχει εξάψει τη φαντασία και την περιέργεια όσο εκείνη του Μινωικού Πολιτισμού, ο οποίος «έσβησε» ολοσχερώς από το χάρτη γύρω στο 1200 π.Χ. Κι αυτό, όχι μόνο εδώ, στην Ελλάδα, που υπήρξε ο φυσικός του χώρος, αλλά και σε διεθνές επίπεδο.
Κάποιες θεωρίες έχουν διατυπωθεί από Έλληνες και άλλες από ξένους ερευνητές, καμία όμως δεν έχει κατορθώσει – τουλάχιστον προς το παρόν – να επικρατήσει. Άποψη του κ. Τσώνη υποστηρίζει – και με καλά τεκμηριωμένα στοιχεία – ότι ο αφανισμός των Μινωιτών δεν ήρθε από τη «γειτονιά» της Κρήτης, από το ηφαίστειο της Σαντορίνης ή από τους επεκτατικούς Μυκηναίους, όπως θέλουν οι επικρατέστερες εκδοχές, αλλά προκλήθηκε από έναν απρόσμενο εχθρό που έφθασε από πολύ μακριά, από τον Ειρηνικό Ωκεανό: το φαινόμενο που σήμερα ονομάζουμε Ελ Νίνιο.
Σύμφωνα με τις αναλύσεις του ιδίου και των συνεργατών του, το Ελ Νίνιο της εποχής των Μινωιτών ήταν τρεις φορές πιο ισχυρό από αυτό που γνωρίζουμε σήμερα και διαρκούσε περισσότερο από δύο αιώνες. Ως αποτέλεσμα, όπως υποστηρίζουν οι ερευνητές, οδήγησε σε παρατεταμένη ξηρασία στην Κρήτη, εξουθενώνοντας τον τοπικό πληθυσμό και οδηγώντας τον σταδιακά στο να εγκαταλείψει το νησί, μεταναστεύοντας είτε στην ηπειρωτική Ελλάδα είτε στην Κύπρο, η οποία, παραδόξως, βρισκόταν έξω από το πεδίο επιρροής του φαινομένου.
«Επιστροφή στις αρχές
με τις οποίες μεγαλώσαμε»
Πρόσφατα ο κ. Τσώνης έδωσε μια συνέντευξη στην «Καθημερινή της Κυριακής».
Ακολουθούν τα κυριότερα σημεία της:
-Πότε νιώσατε τελευταία φορά υπερήφανος ως Έλληνας;
Κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών του 2004. Θυμάμαι ότι αμέσως μετά τους αγώνες του Σίδνεϊ φοβήθηκα ότι δε θα τα καταφέρναμε να σταθούμε στο ίδιο οργανωτικό επίπεδο με τους Αυστραλούς, οι οποίοι έκαναν καταπληκτική δουλειά – αλλά τελικά τους ξεπεράσαμε!
-Σε τι σας έκανε καλύτερο η διεθνής εμπειρία σας;
Μου έμαθε να βλέπω τους ανθρώπους με πιο «ανοιχτή» διάθεση.
-Τι πιο πολύτιμο σας έδωσε η ελληνική παιδεία;
Την πειθαρχία. Κατά τη διάρκεια των μαθητικών και πανεπιστημιακών μου χρόνων η έμφαση δινόταν στην αριστεία και την πειθαρχία. Ωστόσο, έχω την αίσθηση ότι αυτές οι αξίες χάνονται πια, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες.
-Πού υπερέχουμε και σε τι υστερούμε ως Έλληνες;
Υπερέχουμε στην ιστορία και τα έθιμά μας. Υστερούμε στο ότι ποτέ δε βιώσαμε την Αναγέννηση και στερηθήκαμε την εμπειρία μιας σημαντικής περιόδου που οδήγησε σε «έκρηξη» των τεχνών και των επιστημών. Σε αυτή την… κούρσα μείναμε πίσω και ακόμα υποφέρουμε από αυτό – όπως και από τις συνέπειες του τουρκικού ζυγού των 400 ετών.
-Πώς θα γίνει πιο ανταγωνιστικό το ελληνικό πανεπιστήμιο;
Με αξιολόγηση και αξιοκρατία – που ποτέ δεν υπήρχε, με αποτέλεσμα οι καλύτεροι επιστήμονές μας να βρίσκονται εκτός Ελλάδας. Όταν το ελληνικό πανεπιστήμιο λειτουργήσει με γνώμονα αυτά τα δύο στοιχεία, μπορεί να γίνει ανταγωνιστικό. Κι εφόσον, βέβαια, περιοριστούν οι συνεχείς καταλήψεις και απεργίες, που είναι τροχοπέδη στην πρόοδο και την εξέλιξη φοιτητών και καθηγητών.
-Τι θα κάνατε για να δώσετε ώθηση στην ελληνική καινοτομία;
Το μεγαλύτερο πλεονέκτημά μας είναι το εξαιρετικό κλίμα μας και χάρη σ’ αυτό τα αγροτικά προϊόντα που παράγουμε είναι από τα καλύτερα στον κόσμο. Επιπλέον, το κλίμα καθιστά την Ελλάδα έναν ονειρικό προορισμό για τους τουρίστες. Πρέπει, λοιπόν, να κεφαλαιοποιήσουμε αυτές τις δυνατότητές μας και να φέρουμε στην αγορά νέες ιδέες για την προώθηση των προϊόντων μας.
-Η έννοια της αριστείας πού εκφράζεται στην Ελλάδα;
Πολύ φοβάμαι ότι εκφράζεται πια σε περιορισμένες εκφάνσεις της ζωής – σε ορισμένους διανοούμενους, συγγραφείς και καλλιτέχνες.
-Τι ουσιαστικό μπορεί να δώσουν στη χώρα οι διακεκριμένοι του εξωτερικού;
Την εμπειρία και τις γνώσεις τους.
-Τι θα συμβουλεύατε ένα συνάδελφό σας που παραμένει και βιώνει την ελληνική πραγματικότητα;
Να «τελειοποιηθεί» στο επίπεδο τόσο της έρευνας όσο και της διδασκαλίας.
-Βγήκε κάτι θετικό από την κρίση – και ποιο είναι;
Δε γνωρίζω ποιο μπορεί να είναι, διότι δε ζω την ελληνική πραγματικότητα στην καθημερινότητά της, όμως ξέρω ποιο θα ήθελα να είναι: η επιστροφή στις αρχές με τις οποίες μεγαλώσαμε, ο επαναπροσδιορισμός των στόχων μας, η τοποθέτηση του ανθρώπου στο επίκεντρο των εξελίξεων.
-Με τι προϋποθέσεις θα γυρίζατε στην πατρίδα;
Αγαπώ την Ελλάδα, είναι η ομορφότερη χώρα στον κόσμο και την επισκέπτομαι όσο περισσότερο γίνεται, αλλά η ιδέα μιας μόνιμης επιστροφής δεν είναι στα σχέδιά μου. Η μόνη στιγμή που ίσως το σκεφτώ θα είναι όταν συνταξιοδοτηθώ.
-Ποια ελληνική συνήθειά σας κρατήσατε;
Ελληνικό φαγητό, ελληνική μουσική και βιβλία Ελλήνων συγγραφέων.
-Ο Έλληνας ήρωάς σας;
Ο Αριστοτέλης, το κορυφαίο πνεύμα όλων των εποχών.
ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΜΕ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ
-Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Το λιμανάκι.
-Το πρόσωπο που νοσταλγώ.
Η Πηνελόπη.
-Η γεύση που συχνά ανακαλώ.
Της θάλασσας.
-Η πιο ελληνική μου λέξη.
Κατάλευκο.
-Τι παίρνω μαζί μου φεύγοντας από την Ελλάδα.
Την ανάμνηση του ελληνικού γαλάζιου.
ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ
1976: Φεύγει από την Ελλάδα για μεταπτυχιακές σπουδές Μαθηματικών στον Καναδά.
1985: Αποφασίζει να εγκατασταθεί στις ΗΠΑ για να εργαστεί στον ακαδημαϊκό χώρο.
1992: Δημοσιεύει το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Χάος».
2007: Γίνεται καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ουισκόνσιν-Μιλγουόκι, ενώ η έρευνά του αφορά στη θεωρία του χάους, τη δυναμική του κλίματος και τα πολύπλοκα δίκτυα.
Αναστάσιος Τσώνης: «Μόνο με αξιολόγηση και αξιοκρατία για το ελληνικό πανεπιστήμιο»
