Στο Ε΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας προσέφυγαν κάτοικοι της περιοχής και ο επικεφαλής του συνδυασμού της ελάσσονος μειοψηφίας του Δ.Σ. Πύλου – Νέστορος «Κοινωνία σε Κίνηση», Ηλίας Κανάκης, κατά του υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, ζητώντας την ακύρωση της απόφασης του αναπληρωτή υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού με τον τίτλο: «Έγκριση αναοριοθέτησης του αρχαιολογικού χώρου Διβαρίου Γιάλοβας, μαζί με το βραχώδη όγκο βόρεια της Σφακτηρίας και του υψώματος “Κούκουρας” Δήμου Πύλου-Νέστορος Μεσσηνίας, Π.Ε. Μεσσηνίας, Περιφέρειας Πελοποννήσου».
Κυριότερος λόγος που επικαλούνται οι 25 προσφεύγοντες είναι ότι η προσβαλλόμενη πράξη ελέγχεται για παράβαση νόμου, έλλειψη αιτιολογίας ή πλημμελή αιτιολογία αυτής και παράβαση της συνταγματικής αρχής της ισότητας και, κατά συνέπεια, πρέπει να ακυρωθεί.
Αρχαιολογικός χώρος
Όπως αναφέρεται στο κείμενο της προσφυγής, με απόφαση του ΥΠΠΟ από το 1980 κηρύχθηκε ως αρχαιολογικός χώρος ο βόρειος βραχώδης βραχίονας του όρμου της Βοϊδοκοιλιάς, με σκοπό την αποτελεσματικότερη προστασία των αρχαιοτήτων που υπάρχουν σ’ αυτόν και συγκεκριμένα: α) του μυκηναϊκού θολωτού τάφου γνωστού και ως τάφου του Θρασυμήδη, β) του συγκείμενου από ορατά λείψανα τοίχων και επιφανειακά όστρακα νεολιθικού ή μεσοελλαδικού οικισμού, καθώς και του πιθανώς υπάρχοντος στο ΒΑ άκρο του βραχίονα αρχαίου νεκροταφείου και γ) του υπό το εξωκλήσιο του Προφήτη Ηλία υπάρχοντος, κατά τους μελετητές, θολωτού τάφου.
Στην απόφαση επισυνάφθηκε τοπογραφικό διάγραμμα χωρίς γεωγραφικές συντεταγμένες, όπου έχουν σημειωθεί τα όρια του παραπάνω αρχαιολογικού χώρου.
Υπάρχει και μια απόφαση του 1981, διορθωτική της προηγούμενης, όπου στη θέση του τοπογραφικού διαγράμματος επισυνάφθηκε χάρτης, χωρίς να αλλάξει το περιεχόμενο της απόφασης, ούτε τα όρια του αρχαιολογικού χώρου.
Με τρίτη απόφαση το 1987, συμπληρώθηκε η δεύτερη και κηρύχθηκε – για τον ίδιο σκοπό, δηλαδή, «για την αποτελεσματικότερη προστασία των αρχαιοτήτων της περιοχής» – ως αρχαιολογικός χώρος και ο όρμος στον οποίο περιλαμβάνονται τα θεμέλια κτηρίων των ελληνιστικών χρόνων και το αποκαλούμενο «σπήλαιο του Νέστορος», ο βραχώδης όγκος, όπου βρίσκεται και το «Παλιόκαστρο», ο υγροβιότοπος με την ονομασία «Διβάρι», καθώς και το κείμενο στην κτηματική περιοχή του οικισμού Πετροχωρίου της Κοινότητας Ρωμανού ύψωμα με την ονομασία «Κούκουρας», που εκτείνεται βόρεια του εξωκλησίου του Προφήτη Ηλία.
Σε αυτή αναφέρονται οι γεωγραφικές συντεταγμένες τόσο της περιοχής που είχε ήδη κηρυχθεί όσο και εκείνης που κηρύχθηκε ως αρχαιολογικός χώρος και επισυνάπτεται χάρτης όπου έχουν σημειωθεί τα όρια του χώρου.
Η προσβαλλόμενη απόφαση μνημονεύει αυτήν του 1987 και συνοδεύεται από πίνακα γεωγραφικών συντεταγμένων και χάρτη, όπου έχουν σημειωθεί τα όρια του «αναοριοθετούμενου» αρχαιολογικού χώρου. Προσδιορίζεται ως σκοπός της «αναοριοθέτησης» η «προστασία των σημαντικών αρχαίων καταλοίπων της περιοχής», σκοπός ίδιος με αυτόν της απόφασης του 1987, αναφέρονται ως αρχαιότητες οι ίδιες αρχαιότητες όπως στις αποφάσεις του 1980 και 1987, ενώ επεκτείνονται από 500 μέτρα έως και 2,2 περίπου χιλιόμετρα ανατολικότερα και βορειοανατολικότερα τα όρια του αρχαιολογικού χώρου, καταλαμβάνοντας εδαφική περιοχή που εκτείνεται από τμήμα του οικισμού Γιάλοβας μέχρι τον οικισμό Πετροχωρίου, τα όρια του οποίου αποτελούν και τα προς βορρά όρια του αρχαιολογικού χώρου.
Η περιοχή που καταλαμβάνεται από τα νέα όρια έχει έκταση 1.500 περίπου στρέμματα και είναι μεικτής φύσης, δεδομένου ότι υπάρχουν αγροτικές εκτάσεις με καλλιέργειες κυρίως ελαιοδένδρων και εσπεριδοειδών, εμπορικές δραστηριότητες (διάφορα καταστήματα), τουριστικές δραστηριότητες (ενοικιαζόμενα δωμάτια και διαμερίσματα και μία πλήρως οργανωμένη ξενοδοχειακή επιχείρηση κάμπινγκ) και κατοικίες (κύριες ή δευτερεύουσες, δηλαδή εξοχικές ή παραθεριστικές).
Δεν έχει γίνει αρχαιολογική έρευνα
Όπως επισημαίνεται, για την κήρυξη, οριοθέτηση ή αναοριοθέτηση χώρου ως αρχαιολογικού απαιτείται να έχει προηγηθεί αρχαιολογική έρευνα πεδίου, κάτι που δεν έχει συμβεί. Εξ αυτού, αλλά και λόγω έλλειψης οποιασδήποτε τέτοιας έρευνας στην έκταση αυτή, η προσβαλλόμενη πρέπει να ακυρωθεί για παράβαση νόμου.
Επίσης, γίνεται, μεταξύ άλλων, αναφορά στο ότι η ΛΗ΄ ΕΠΚΑ απέστειλε έγγραφό της στις 22 Νοεμβρίου τόσο στη Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Πελοποννήσου όσο και στην Πολεοδομία του Δήμου Πύλου-Νέστορος, και ζήτησε να δοθούν απευθείας στο υπουργείο Πολιτισμού διευκρινίσεις για την ισχύ των καθορισμένων ορίων του οικισμού Πετροχωρίου, προκειμένου να εκδοθεί στη συνέχεια η προσβαλλόμενη.
Οι διευκρινίσεις αυτές, όσον τουλάχιστον αφορά στο Δήμο Πύλου-Νέστορος, δόθηκαν στις 30 Ιανουαρίου 2012. Ωστόσο, ο αναοριοθετηθείς αρχαιολογικός χώρος αλλού εφάπτεται και αλλού κείται εντός των ορίων και του οικισμού Γιάλοβας σε μήκος 500 περίπου μέτρων, αλλά δεν αναφέρεται καν το έγγραφο της ΛΗ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, με συνέπεια να μην έχει ληφθεί υπόψη κατά την έκδοση της προσβαλλόμενης αν ο οικισμός αυτός είναι, στο τμήμα του που περιλαμβάνεται στον αρχαιολογικό χώρο, οριοθετημένος ή όχι, έτσι ώστε σε αρνητική περίπτωση να προηγηθεί ο αναγκαίος καθορισμός των ορίων του οικισμού.
Γι’ αυτό και η προσβαλλόμενη, ενώ μνημονεύει ρητά τα όρια του Πετροχωρίου και τη σχέση τους με τον υπό αναοριοθέτηση αρχαιολογικό χώρο, δεν αναφέρεται καθόλου στα όρια της Γιάλοβας και την αντίστοιχη σχέση τους.
Η παράλειψη αυτή, απόρροια της παράλειψης υποβολής ερωτήματος από το υπουργείο Πολιτισμού στις αρμόδιες πολεοδομικές υπηρεσίες, συνιστά παράβαση νόμου, άλλως πλημμελή αιτιολογία αυτής και την καθιστά και για το λόγο αυτό ακυρωτέα.
Υπάρχει αναφορά στο ότι θα έπρεπε να ζητηθεί η γνώμη των αρμόδιων υπηρεσιών για την έκταση και το είδος των εντός του υπό αναοριοθέτηση αρχαιολογικού χώρου γεωργικών εκμεταλλεύσεων, τουριστικών επιχειρήσεων κ.λπ.
Σε άλλο σημείο επισημαίνεται ότι στο χώρο της αναοριοθέτησης δεν έχει βρεθεί κάτι αρχαίο, αφού δεν έχει διενεργηθεί άλλωστε κανενός είδους ανασκαφική ή επιφανειακή έρευνα και δεν προκύπτει από τα περιεχόμενα του φακέλου που σχηματίστηκε για την έκδοση της επίμαχης απόφασης, ότι τα ακίνητα που περιλαμβάνονται σε αυτήν (αναοριοθέτηση) γειτνιάζουν άμεσα με τις αρχαιότητες – και κάτι τέτοιο δε συμβαίνει – ή έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τέτοια σχέση μ’ αυτές, ώστε να επιβάλλεται η συμπερίληψή τους στον αρχαιολογικό χώρο. Πρόκειται για αγροτικές επί το πλείστον εκτάσεις και κατοικίες ή επιχειρήσεις, που ανέκαθεν αποτελούσαν και αποτελούν βασικό και αναγκαίο εισοδηματικό πόρο για τους ιδιοκτήτες. Καθώς δε απουσιάζει παντελώς από την προσβαλλόμενη απόφαση και το φάκελο έκδοσής της οποιαδήποτε αναφορά στη γειτνίαση, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, και την ιδιαίτερη σχέση των ακινήτων που συμπεριλαμβάνει στον αρχαιολογικό χώρο με το χώρο όπου βρέθηκαν οι αρχαιότητες, καθίσταται ακυρωτέα λόγω παντελούς ελλείψεως αιτιολογίας αυτής.
Δύο μέτρα και δύο σταθμά
Γίνεται, τέλος, αναφορά, στο ότι σε απόσταση 1.000 μέτρων περίπου από το ύψωμα «Κούκουρας» του οικισμού Πετροχωρίου, που έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος από το 1987 και 1.500 μέτρων περίπου από το χώρο όπου βρέθηκαν οι αρχαιότητες, στη θέση «Μπούκα» της Κοινότητας Ρωμανού, έχει ιδρυθεί και λειτουργεί από το 2010 ξενοδοχειακή επιχείρηση (αναφέρεται στην ΠΟΤΑ).
Στο ακίνητο ιδιοκτησίας της, κατά την εκτέλεση οικοδομικών εργασιών, αποκαλύφθηκε μικρός μυκηναϊκός θολωτός τάφος, οικοδομικά και εργαστηριακά κατάλοιπα πρωτοελλαδικού οικισμού, κατάλοιπα ελληνιστικής αγροικίας και κατάλοιπα ιερού των αρχαϊκών-ελληνιστικών χρόνων.
Με απόφασή του στις 9 Απριλίου 2012 το υπουργείο Πολιτισμού ενέκρινε τη «διατήρηση σε κατάχωση» των αρχαιοτήτων αυτών, χωρίς να κηρύξει το χώρο αρχαιολογικό. Αντίθετα, κηρύσσει ως τέτοιο τις ιδιοκτησίες των 25 ατόμων, χωρίς να συντρέχει λόγος (δεν έχουν βρεθεί αρχαία, ούτε και έρευνα έχει γίνει).
«Η διαφορετική αυτή μεταχείριση συνιστά παραβίαση της συνταγματικής αρχής της ισότητας και ειδικότερα, συνιστά παραβίαση της αρχής του ίσου μέτρου κρίσεως, που αποτελεί ειδικότερη έκφανση της παραπάνω συνταγματικής αρχής. Η παραβίαση αυτή εκφράστηκε με την έκδοση της προσβαλλόμενης, η οποία είναι και για το λόγο αυτό ακυρωτέα», σημειώνεται.
Τέλος, τονίζεται ότι όσοι έχουν ζητήσει την ακύρωση της προσβαλλόμενης έχουν κατά κυριότητα ή επικαρπία στη Γιάλοβα ή στις τοποθεσίες των οικισμών Γιάλοβας και Πετροχωρίου οικόπεδα ή αγροκτήματα με αγροτικές καλλιέργειες και αγροτικές ή τουριστικές εκμεταλλεύσεις, που καταλαμβάνονται από την «αναοριοθέτηση» – κήρυξη – επέκταση του αρχαιολογικού χώρου.
Του Χάρη Χαραλαμπόπουλου
