Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, ο Καλαματιανός Νίκος Ηλιόπουλος, βάζει σε μια βαλίτσα τις σπουδές του, το σημαντικό παρελθόν του στο αντιδικτατορικό κίνημα, την πλούσια κομματική του δράση, όντας στέλεχος του ΚΚΕ εσωτερικού και αποφασίζει ένα ταξίδι, χωρίς επιστροφή, στη Γαλλία.
Το Παρίσι γίνεται, πλέον, η πόλη που κατοικεί – μέχρι σήμερα, αλλά και που συνεχίζει τις σπουδές του. Βέβαια, η μητέρα χώρα, παραμένει στο μυαλό του ζωντανή, γι’ αυτό σχεδόν κάθε καλοκαίρι βρίσκεται στα μέρη μας.
Εκεί αποκτά το Δίπλωμα της Σχολής Ανωτάτων Σπουδών Κοινωνικών Επιστημών, με ένα πολύ ενδιαφέρον σύγγραμμα, με τίτλο “Πολιτική συμμετοχή και πολιτική απάθεια στη σημερινή Ελλάδα 1960- 1990”. Μέντοράς του, ο οποίος στη συνέχεια θα μεταμορφωθεί και σε φίλο, ο σπουδαίος Έλληνας φιλόσοφος, πολιτικός στοχαστής, αλλά και ψυχαναλυτής, Κορνήλιος Καστοριάδης.
Στην “πόλη του φωτός” και με οδηγό του τον σπουδαίο στοχαστή προχωρά στη δική του μετάφραση της πραγματικότητας, τόσο της ευρωπαϊκής, αλλά και κατ’ επέκταση και της ελληνικής.
Το πρώτο του βιβλίο που μεταφράζεται στα ελληνικά από τις εκδόσεις “Θεμέλιο”, το 2005, έχει τίτλο “Νέοι δρόμοι για η Δημοκρατική Πολιτική Σκέψη, κριτική παρουσίαση του πολιτικού στοχασμού του Κορνήλιου Καστοριάδη”.
Στη συνέχεια από τις εκδόσεις “Νησίδες” δημοσιεύεται το βιβλίο, «Άλλες Στάσεις Ζωής. Δοκίμια πολιτικής σκέψης». Τέλος, ακολουθεί, πάλι από τις ίδιες εκδόσεις, ένα ακόμη βιβλίο με τίτλο, “Προς μια αυτόνομη κοινωνία”.
Το τελευταίο ήταν η αφορμή να του χαλάσουμε για λίγες ώρες το πρόγραμμά του, και, από το Πεταλίδι, όπου διαμένει τα καλοκαίρια του, να τον φέρουμε στην Καλαμάτα και να έχουμε μαζί του μια πραγματικά ενδιαφέρουσα και γεμάτη πολιτική και ανάλυση, κουβέντα.
Εξάλλου, ήταν και προσωπική μου επιθυμία να τον συναντήσω από κοντά, αφού το πρώτο βιβλίο, ήταν ένας οδηγός για εμένα να καταλάβω καλύτερα το έργο του Κορνήλιου Καστοριάδη.
Ο Νίκος Ηλιόπουλος μπορεί, να έχει ζήσει μια πλούσια ζωή σε εμπειρίες, να διαθέτει όλα εκείνα τα τυπικά προσόντα που κάνουν την πλειοψηφία των διανοούμενων να… φουσκώνουν σαν παγώνια όταν μιλούν και να μη δέχονται καμία άλλη άποψη, όμως η δική του θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική. Απλός, τρελαίνεται να συναγελάζεται με φίλους και γνωστούς, να ακούει απόψεις. Έτοιμος ανά πάσα στιγμή να διαλύσει τη δική του αυθεντία για τη θεώρηση των πραγμάτων.
Στην κουβέντα που κάναμε, μας τόνισε πολλάκις, ότι δεν ήθελε να γράψουμε “φιοριτούρες” για τον ίδιο. Ούτε καν να δημοσιεύουμε- ει δυνατόν- τη συνάντηση. Πείστηκε, τελικά, για το αντίθετο, υπό τον όρο να γράψουμε όσο γίνεται πιο λίγα πράγματα.
Με έναν τέτοιο συνομιλητή το δημοσιογραφικό κασετόφωνο δεν παίζει κανένα ρόλο. Ούτε καν το σημειωματάριο. Έτσι όσα θα διαβάσετε παρακάτω είναι μια περίληψη όσων είπαμε.
Ξεκίνησε με τη διάγνωση ότι η κατάσταση της κοινωνίας μας είναι ζοφερή, το καθεμέρα μας κατακερματισμένο, κι αυτό διότι κυριαρχούν το άγχος, η μοναξιά και η απομόνωση, ο φόβος, η ανασφάλεια, η αλλοτρίωση. Και όλα αυτά συνδέονται με το φόβο του θανάτου. Κεντρική ιδέα της διάγνωσης το γεγονός, ότι μέχρι τώρα, η ελληνική κοινωνία στήριζε το νόημά και την ηθική της σε 4 έννοιες – θεσμούς: θρησκεία, οικογένεια, παιδεία, εργασία.
Σήμερα έχουν χάσει τη δραστικότητά τους και δεν μπορούν πια να δώσουν νόημα και αξία στη ζωή μας, όσο και αν η καθεστηκυία και κυρίαρχη πολιτική τις συντηρεί με επιμονή. Ακόμη δεν έχουν εγκαθιδρυθεί ή δημιουργηθεί νέες αξίες που θα υποκαταστήσουν τις προηγούμενες.
Αίτημα και πολιτικό πρόταγμα του Νίκου Ηλιόπουλου παραμένει ο ριζικός και δημοκρατικός μετασχηματισμός της κοινωνίας. Οι δυο προϋποθέσεις που θέτει είναι; Να εγκαταλείψουμε την καθεστηκυία πολιτική. Να αρνηθούμε την υπάρχουσα κοινωνική και αξιακή οργάνωση.
Για την πρώτη προϋπόθεση το επιχείρημα είναι ότι η καθεστηκυία πολιτική που ασκείται από τα κυβερνητικά κόμματα και εξαγγέλλεται από τα άλλα είναι η συνεχής οικονομική ανάπτυξη και η συνεχής άνοδος του βιοτικού επίπεδου. Κι εδώ δεν έλειψε η κριτική του τόσο στον μαρξισμό όσο και στα αριστερά πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα, όντας ιδιαίτερα κριτικός προς τον ΣΥΡΙΖΑ.
Για τη δεύτερη προϋπόθεση, η ανάλυση εστιάζεται στο γεγονός ότι όλες οι πολιτικές δυνάμεις υποστηρίζουν και προωθούν την αντιπροσωπευτική «δημοκρατία» που κατά το συγγραφέα αποτελεί μια μορφή φιλελεύθερης ολιγαρχίας που ενδιαφέρεται μόνο για την ανάπτυξη. Απ’ ότι καταλαβαίνετε είναι οπαδός της καθαρής δημοκρατίας αυτό που εμείς στην Ελλάδα αποκαλούμε άμεση δημοκρατία που στηρίζεται στην απόλυτη ισότητα πολιτών.
Το προκλητικό αίτημά του είναι ότι μας καλεί σε αποχή από όλες τις καθεστηκυίες διαδικασίες καθώς και από τις εκλογές. Η λογική της αποχής που αποτελεί ήδη ισχυρό ρεύμα στις εκλογικές αναμετρήσεις αποκτά έναν ακόμη πολιτικό υποστηρικτή, από τα αριστερά. Αποχή αλλά όχι απάθεια διευκρινίζει ο Νίκος Ηλιόπουλος.
Με άλλα λόγια, μας λέει, να μην τρέφουμε αυταπάτες ότι κάποιοι άλλοι θα αλλάξουν την κοινωνία για λογαριασμό μας. Χωρίς την ενεργό συμμετοχή μας. “Ζητείστε από τους αντιπροσώπους περιορισμένη θητεία και ανακλιτότητα”, μου τόνισε.
Στη συζήτηση που είχαμε, επέμεινε στην έννοια της ευθύνης που μόνο αυτή μπορεί να κινήσει τα παραπάνω: Ευθύνη για πραγματική συμμετοχή, για νέες ανθρώπινες σχέσεις, για απόρριψη του καταναλωτικού προτύπου και της τηλεοπτικής βουλιμίας, κυρίως όμως για άμεση δημοκρατία αυτόνομων ανθρώπων, που θα οδηγήσει στον αυτομετασχηματισμό της κοινωνίας, σε μια κοινωνία αυτόνομων ανθρώπων.
Στις νέες ανθρώπινες σχέσεις δίνει ιδιαίτερη έμφαση. Οι νέες κοινωνικές συνθήκες που προτάσσονται θα δημιουργήσουν και νέες ανθρώπινες σχέσεις ελευθερίας, ειλικρίνειας, ερωτικές ακόμη και σεξουαλικές, χωρίς αισθήματα ιδιοκτησίας και κατοχής. Έτσι μόνο θα οικοδομήσουμε μια ατομική ζωή με νόημα: Διότι ατομική ζωή δίχως νόημα σημαίνει ουσιαστικά απουσία νοήματος της ζωής με τον άλλο και τους άλλους.
Συμπερασματικά, καταλήγει ο Νίκος Ηλιόπουλος: Η προσήλωση των Ελλήνων στην καθεστηκυία πολιτική αποτελεί το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της πολιτικοποίησής τους. Μια τέτοια πολιτικοποίηση απολύτως δικαιολογημένα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως παθητική και χειραγωγημένη. Επειδή όμως είναι σε μεγάλο βαθμό εθελούσια και γίνεται με τη συναίνεση των ενδιαφερομένων, πρόκειται στην ουσία για μια αλλοτριωμένη και αλλοτριωτική πολιτικοποίηση. Ο συνομιλητής μου κάνει προτάσεις για την υπέρβαση της κατάστασης αν και προβλέπει το μέλλον δυσοίωνον.
Κάπου εδώ πρέπει να τελειώσω το κείμενο. Ψάχνοντας περαιτέρω για τον ίδιο έμαθα ότι ένα από τα αγαπημένα του αποσπάσματα είναι κι αυτό που λέει: “Ζείτε ψεύτικες ζωές, έχετε σκύψει το κεφάλι, έχετε κατεβάσει τα παντελόνια και περιμένετε τη μέρα που θα πεθάνετε. Δεν φαντάζεστε, δεν ερωτεύεστε, δεν δημιουργείτε! Μόνο πουλάτε κι αγοράζετε”.
Ευχαριστώ από βάθους καρδιάς τον συνομιλητή μου για την ευκαιρία που μου έδωσε για μια τόσο πλούσια συζήτηση.
Του Αντώνη Πετρόγιαννη
Ο Καλαματιανός Νίκος Ηλιόπουλος στο “Θάρρος”: Να σταματήσουμε να ζούμε ψεύτικες ζωές
