Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη, ένας νέος και δραστήριος πολιτικός μηχανικός, ο Βασίλης Παπαευσταθίου, μιλά στο «Θάρρος» για τα προβλήματα του κλάδου, την ανάγκη πνευματικής αφύπνισης της κοινωνίας, ενώ μοιράζεται μαζί μας τις σκέψεις του για την Καλαμάτα:
-Πώς είναι να είσαι μηχανικός στον καιρό της κρίσης; Τα προβλήματα του κλάδου είναι αντιμετωπίσιμα ή η φυγή στο εξωτερικό αρχίζει να φαντάζει μονόδρομος;
Είναι τόσο δυσοίωνο το μέλλον των μηχανικών στη χώρα μας, που η φυγή στο εξωτερικό είναι σχεδόν μονόδρομος σήμερα. Η συρρίκνωση της οικοδομικής δραστηριότητας, η υποβάθμιση του πραγματικού επαγγελματικού αντικειμένου, η υπέρογκη ασφαλιστική υποχρέωση και η τιμωρητική φορολογική αντιμετώπιση των ελευθέρων επαγγελματιών είναι παράγοντες που επηρεάζουν όχι μόνο τους μηχανικούς, αλλά όλα τα επαγγέλματα και τις οικογένειες που σχετίζονται με τις οικοδομές.
Βέβαια, η οικοδομική κρίση σοβεί καιρό πριν. Από την εποχή που ξεκίνησα την επαγγελματική μου δραστηριότητα, δώδεκα χρόνια πριν, τα ολυμπιακά δημόσια έργα είχαν παραδοθεί, η προσφορά εργασίας μειωνόταν εκθετικά και μια σειρά διαδοχικών μέτρων στην αντιπαροχή και στην υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας, περιόρισαν το φουσκωμένο οικοδομικό κύκλο.
Εν τούτοις, αν η οικονομία έχει όντως κυματική συμπεριφορά, όπως διατύπωσε ο Νικολάι Κοντράτιεφ στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, τότε την παρατεταμένη αποπληθωριστική κρίση που ζούμε, κάποια στιγμή θα τη διαδεχθεί μια μεγάλη άνοιξη.
Μέχρι τότε, υπάρχει μια αισιόδοξη προοπτική, τουλάχιστον στην Καλαμάτα. Η ένταξη νέων περιοχών στο Σχέδιο Πόλης, η εφαρμογή των βαλτωμένων Πολεοδομικών Μελετών σε Ασπρόχωμα, Βέργα, Μικρά Μαντίνεια, το επενδυτικό ενδιαφέρον για τον τουρισμό και την παραθεριστική κατοικία και το γόνιμο έδαφος για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, αποτελούν ευοίωνα κοάσματα για το μηχανικό της περιοχής μας.
-Η επιτυχημένη πρωτοβουλία του «ευ-τόπος» θα συνεχιστεί με άλλες εκδηλώσεις μελλοντικά;
Δημιουργήσαμε το Δεκέμβριο του 2014 τη διεπιστημονική ομάδα «ευ-τόπος» με σκοπό να διοργανώσει την έκθεση «Φαντάσου την πόλη: Καλαμάτα 2015» και να ενεργοποιήσει το φαντασιακό των πολιτών, ώστε να οραματιστούν και να απαιτήσουν την πόλη που επιθυμούν να ζουν. Ακόμη περισσότερο, για να αναδείξουμε την αξία του δημόσιου χώρου.
Ξέρετε, εδώ και πολλά χρόνια αφήσαμε το ιδιωτικό συμφέρον να κυριεύσει στο δημόσιο. Ζούμε σε μια κοινωνία η οποία δέχεται ως σταθερή αξία και αλήθεια τον ιδιωτικό χώρο, αδιαφορούμε ωστόσο για το δημόσιο, την αξία του και την αισθητική του.
Η εγκατάλειψη του δημόσιου χώρου υπάκουσε στο όνομα μιας νοσηρής ιδιοποιήσεως του άχρονου. Η λογική μεταπολεμική ανάγκη άμεσης κατοίκησης μετατράπηκε με τα χρόνια σε μια παράλογη απαίτηση για περισσότερο ιδιωτικό χώρο. Η πρώτη κατοικία μετατράπηκε σε δευτερεύουσα, σε εξοχική, σε κατοικία για 2 εβδομάδες το χρόνο. Φτάσαμε να συσσωρεύουμε άδεια σπίτια, όταν δίπλα μας συνάνθρωποί μας διανυκτέρευαν σε παγκάκια.
Παράλληλα, ο δημόσιος χώρος περιορίσθηκε αποπνικτικά. Ο μαρασμός της επαρχίας και η εσωτερική μετανάστευση, σε συνδυασμό με την κουλτούρα της αντιπαροχής και της αυθαίρετης δόμησης, εκτίναξαν την άναρχη δόμηση και την κερδοσκοπική λογική των οικοδομήσιμων τετραγωνικών μέτρων, στις δε παροξυστικές διαστάσεις μιας υδροκέφαλης αστυφιλίας οφείλεται εν πολλοίς η κρατούσα αρχιτεκτονική ασχήμια στην Ελλάδα.
Και αν πριν από τριάντα χρόνια βρεθήκαμε στην Καλαμάτα τυχεροί και χάρη σε μια δημοτική πολιτική και την κρατική και ιδιωτική χρηματοδοτική στήριξη, δεσμεύθηκαν εκτεταμένες εκτάσεις για χώρους πρασίνου, διασώθηκαν διατηρητέα κτήρια και περιορίστηκαν οι όροι δόμησης, σήμερα αγνοούμε το σπουδαίο ρόλο της φύσης και των ανοικτών χώρων στο ανθρωπογενές περιβάλλον μας. Η ομάδα ευ-τόπος θα προσπαθήσει και στο μέλλον να το υπενθυμίζει με δράσεις αστικού πολιτισμού.
-Η Νέα Κινηματογραφική Λέσχη Καλαμάτας είναι στα ενδιαφέροντά σας. Είναι αλήθεια πως ο κόσμος αναζητά «ανάσες» αυθεντικής ποιότητας ως αντίδοτο στην εποχή της εμπορικότητας;
Πριν από χρόνια, όταν αποφασίσαμε να επαναδραστηριοποιήσουμε την Κινηματογραφική Λέσχη της πόλης, συστήσαμε μια μη κερδοσκοπική αστική εταιρεία, τακτοποιήσαμε φορολογικές και λειτουργικές δαπάνες, και προετοιμάσαμε την πρώτη προβολή μας. Όταν έφτασε, όμως, το βράδυ της πρεμιέρας, συνειδητοποιήσαμε ότι είχαμε σοβαρές αμφιβολίες, αν πέρα από τους συγγενείς μας θα βρεθεί κάποιος άλλος στην αίθουσα. Προς μεγάλη μας έκπληξη, το αμφιθέατρο γέμισε ασφυκτικά, και από τότε μέχρι και πριν λίγες μέρες, που διοργανώσαμε το Πανελλήνιο Συνέδριο των Λεσχών όλης της χώρας στην Καλαμάτα, μας ακολουθεί σταθερά ένα σπουδαίο κοινό, που μας εμψυχώνει και μας παρατηρεί, που αναγνωρίζει τις προθέσεις μας και συγχωρεί τις αβλεψίες και τα λάθη μας.
Στην πόλη δραστηριοποιούνται και άλλοι αυτόφωτοι πολιτιστικοί φορείς, με τεράστια αποδοχή και επιτυχία, σημάδι ότι υπάρχει ένα μεγάλο κοινό στην Καλαμάτα που διψά για τον πολιτισμό σε όλες τις εκφάνσεις του, υπάρχει δηλαδή η μαγιά, η πρώτη ύλη για σπουδαία πράγματα. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι διαχρονικά σε καιρούς κρίσης ο πολιτισμός ανθεί.
-Θα ήθελα να μας πείτε δύο πράγματα που θα αλλάζατε στην πόλη ως μηχανικός και δύο ως δημότης.
Ζούμε σε μια περιοχή προικισμένη με πολλές ομορφιές, σε μια πόλη που διακρίνεται για την καθαριότητα, την τακτοποίηση και την ευταξία της. Τα παραπάνω, όμως, δεν είναι αρκετά.
Από την Καλαμάτα απουσιάζει μια μακροπρόθεσμη οραματική στρατηγική, που θα θέσει τις οριζόντιες κατευθυντήριες γραμμές του μελλοντικού σχεδιασμού της. Μια εξωστρεφής αντίληψη που θα συνδεθεί με την πραγματική οικονομία και την επιχειρηματικότητα και θα έχει στο πλευρό της όλες τις δημιουργικές δυνάμεις της πόλης.
Σήμερα δεν μπορεί να πραγματοποιούνται απευθείας αναθέσεις μελετών και έργων, να απουσιάζει ο ανταγωνισμός των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, να σχεδιάζονται εν κρυπτώ αναπλάσεις μακριά από τις αρχές της αειφορίας και της βιώσιμης ανάπτυξης, που επιβάλλουν πλέον σε όλες τις πόλεις τη χρησιμοποίηση ψυχρών υλικών και σκιάστρων και τη συγκέντρωση πυκνής φύτευσης και υγρού στοιχείου για το φυσικό αερισμό και δροσισμό. Το ίδιο προβληματική, ανοικονόμητη και ανέμπνευστη είναι και η αισθητική της Τέχνης που τοποθετείται στο δημόσιο χώρο, δυστυχώς μέρος της καθημερινότητάς μας.
Η πόλη χρειάζεται μια σύγχρονη κυκλοφοριακή και συγκοινωνιακή μελέτη, που δε θα καταγράφει μόνο τους σημερινούς φόρτους, αλλά θα προετοιμάζει το μέλλον: Ένα πλήρως πεζοδρομημένο Ιστορικό Κέντρο με δωρεάν εξασφαλισμένες θέσεις στάθμευσης για τους μόνιμους κατοίκους του, μια εκτεταμένα πεζοδρομημένη κεντρική εμπορική περιοχή με ήπια κυκλοφορία και συχνή συγκοινωνιακή υποστήριξη από μικρά, οικολογικά λεωφορεία με χαμηλά εισιτήρια, ποδηλατόδρομοι που θα διασυνδέουν όλες τις περιοχές της πόλης και πεζοδρόμια προσπελάσιμα από όλους, με ικανό εύρος, απαλλαγμένο από τον αστικό εξοπλισμό.
Η αυγουστιάτικη φόρτιση της παραλιακής ζώνης, που συχνά μας απασχολεί, μας αποπροσανατολίζει από το πραγματικό ζητούμενο, που είναι η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου καθ’ όλο το χρόνο και η χειμερινή ανάδειξη της Ναυαρίνου. Η περιοχή απαιτεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ανάπτυξης με τη συνέργεια επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων, συλλόγων και κατοίκων. Η προσέλκυση εμπορικών καταστημάτων, η χωροθέτηση χειμερινών κοινωφελών χώρων συνάθροισης κοινού, η ανάπλαση της νότιας παραλιακής ζώνης με εμβληματικές εγκαταστάσεις και εξωστρεφείς εκδηλώσεις στα πρότυπα του Σχολείου Τουρισμού, μπορούν να αποτελέσουν επιμέρους λύσεις του προβλήματος.
Παράλληλα, θα ήθελα η πόλη να είναι περισσότερο ανοικτή και ανεκτική στη διαφορετικότητα και να σέβεται ουσιαστικά με πλήρως προσπελάσιμους χώρους τα εμποδιζόμενα άτομα. Ξέρετε, θα μπορούσε ακόμη να δημιουργηθεί ένα Κέντρο Εξυπηρέτησης Δημοτών που θα συστεγάζεται με τα ΚΕΠ, αφού εξάλλου σχεδόν στο σύνολό τους οι πολίτες είναι και δημότες της πόλης, και να εξυπηρετούνται σε Υπηρεσία μιας Στάσης. Ακόμη περισσότερο, να μπορεί να είναι ευέλικτο, να πραγματοποιεί επισκέψεις κατ’ οίκον για εμποδιζόμενα άτομα και ηλικιωμένους ή να εκδίδει πιστοποιητικά online. Θα πρέπει κάποια στιγμή ο Δήμος να επανασχεδιαστεί ανθρωποκεντρικά και να έρθει στα μέτρα και στις υπηρεσίες του δημότη.
Στην Καλαμάτα παρατηρείται ένα έλλειμμα πολιτισμού καθημερινότητας. Από τον τρόπο που μιλάμε, που οδηγούμε και σταθμεύουμε, από τον τρόπο που κατασκευάζονται οι στάσεις και οι πίνακες ανακοινώσεων, μέχρι την κατάληψη δημοσίων χώρων και πεζοδρομίων. Η παιδεία και ο πολιτισμός ως σταθερές ενός ανθρωποκεντρικού αστικού σχεδιασμού είναι οι μόνες λύσεις.
-Οι νέοι άνθρωποι της εργασίας και του οράματος ενδιαφέρονται για τα κοινά; Θέλουν να ασχοληθούν ενεργά με αυτά ή το αποφεύγουν;
Μεγάλωσα σε μια γενιά έντονα αποστασιοποιημένη, εποχές που την πολιτική μονοπωλούσε ο μικροκομματισμός. Οι εκπρόσωποι της Πολιτείας επιλέγονταν, όχι γιατί ήταν άξιοι και ικανοί, αλλά με κριτήριο την κομματική τους ένταξη και συνήθως υποταγή, στοιχεία ασύμβατα με την προσωπική μου ηθική και τις οικογενειακές μου αξίες.
Θέλω να ελπίζω ότι με τον καιρό τα κόμματα γίνονται πιο δημοκρατικά και ανοικτά στο πλατύ κοινό, καινούριες συνεργασίες προωθούνται, ενώ νέα κινηματικά σχήματα μπορεί να αναδυθούν από την κοινωνία. Μια Τοπική Αυτοδιοίκηση που θα σέβεται την πόλη και τον πολίτη και θα μπορεί να οραματιστεί μια μακροπρόθεσμη στρατηγική, θα έπρεπε να βάζει το συμφέρον της πόλης πάνω από ιδεοληψίες και ψηφοθηρικές σκοπιμότητες.
Όπως και να έχει, έχω ένα κοριτσάκι 3 χρόνων, που θα ήθελα μεγαλώνοντας να βρει ένα αστικό περιβάλλον που θα σέβεται τη διαφορετικότητα, θα διαφυλάσσει το δημόσιο χώρο, θα έχει ως υψηλά κριτήρια τον πολιτισμό και την παιδεία και θα είναι περήφανη για την πόλη της, δίχως να εξαναγκάζεται να φύγει στο εξωτερικό.
Υπό αυτή την έννοια, νομίζω ότι όλοι πρέπει να ενδιαφερόμαστε για τα κοινά ή να προσφέρουμε πολιτιστικά και κοινωνικά με όποιον τρόπο μπορούμε. Είναι καθήκον και υποχρέωσή μας να κάνουμε αυτό τον τόπο όσο το δυνατόν πιο όμορφο για τα παιδιά μας.
Του Ηλία Γεωργουλάκου
