Τελευταίες μέρες του Αυγούστου και άκουγες γύρω σου… «Αρχίζουν τα σχολεία!». Νέα σχολική χρονιά! Για κάποιους φαντάζει ως κάτι μοναδικό και όμορφο, ενώ για κάποιους άλλους ως κάτι δύσκολο και αγχωτικό.
Το σχολείο αποτελεί ένα νέο κοινωνικό σύστημα για τα παιδιά. Κοινό σημείο συνάντησης του σχολείου και της οικογένειας αποτελεί το παιδί, καθώς και οι δύο πλευρές συμβάλλουν στην πολύπλευρη εξέλιξή του. Εκπαιδευτικοί και γονείς είναι «σημαντικοί άλλοι», που στην προσπάθειά τους να εκπαιδεύσουν όσο καλύτερα γίνεται το παιδί, μπορεί να φτάσουν και στη μεταξύ τους τριβή.
Κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς η αμφίδρομη επικοινωνία και συνεργασία εκπαιδευτικών και γονέων είναι σημαντική, προς όφελος του παιδιού. Με την ύπαρξη καλής επικοινωνίας και εμπιστοσύνης μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών το παιδί νιώθει πιο ήρεμο, η συμπεριφορά του είναι πιο ισορροπημένη, υπάρχει συναισθηματική σταθερότητα, αυξάνεται το κίνητρό του για μάθηση, δημιουργεί καλές διαπροσωπικές σχέσεις, επικοινωνεί με τους γονείς του για θέματα της καθημερινότητάς του και ωριμάζει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναγνωρίζουν και να κατανοούν οι γονείς τις αδυναμίες, αλλά και τις ικανότητες του παιδιού τους, να συναναστρέφονται περισσότερο μαζί του και να έχουν την ευκαιρία να το γνωρίσουν καλύτερα.
Επίσης, υπάρχει έγκαιρη παρέμβαση σε περίπτωση που παρουσιάζονται δυσκολίες σχετικά με την μάθηση, τη συναισθηματική κατάσταση και τη συμπεριφορά του.
Η ανάπτυξη και εξέλιξη του παιδιού αποτελούν δυναμικές διαδικασίες και δεν είναι ίδιες για όλα τα παιδιά. Κάθε παιδί είναι διαφορετικό και μοναδικό. Στο σχολείο οι σχέσεις του διευρύνονται. Κάνει παρέα με συνομηλίκους και «ρουφά» κάθε στιγμή της ζωής του. Τονίζεται η σημασία του να αποτελεί μέλος μιας ομάδας και κοινωνικοποιείται.
Οι γονείς σε όλη αυτή την κατάσταση καλούνται να ελέγχουν και να καθοδηγούν το παιδί τους με κύριο σκοπό την ανεξαρτητοποίησή του και την απόκτηση γνώσης και παιδείας. Είναι απαραίτητο να κατανοήσουν ότι το παιδί ξεφεύγει από την άμεση επίδρασή τους και να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της ηλικίας του.
Το παιδί πηγαίνοντας στο σχολείο αποκτά το νέο ρόλο ατόμου-μαθητή, ο οποίος διαφοροποιείται συνεχώς φτάνοντας στην εφηβεία, οπότε το άτομο αναζητά την ταυτότητά του, διαμορφώνει στάση ζωής, ιδεολογία, ηθικές αξίες, κάνει προσωπικές επιλογές.
Αντίστοιχα, οι γονείς αναζητούν το γονεϊκό ρόλο, ο οποίος καλείται να προσαρμοστεί στις αλλαγές που προκύπτουν σε κάθε ηλικία.
Για τον έφηβο η έννοια του ανήκειν σε μία ομάδα, όπως αυτή του σχολείου, είναι πολύ σημαντική, επικοινωνεί, κοινωνικοποιείται, ταυτίζεται με διαφορετικά άτομα από την ομάδα, πειραματίζεται, δοκιμάζει τα όριά τα δικά του και των άλλων, έρχεται πιο κοντά στην πραγματικότητα και τη διαχωρίζει από τον κόσμο της φαντασίας. Πλέον, το βλέμμα του συνομηλίκου του δίνει την ανατροφοδότηση που χρειάζεται.
Ακόμα, η εποικοδομητική και όχι συγκρουσιακή σχέση με τον εκπαιδευτικό μπορεί να αποτελέσει κινητήριο δύναμη για τον έφηβο σχετικά με τη ζωή του και τις αποφάσεις που έχει να πάρει. Έχει την ανάγκη να αισθάνεται ότι η φωνή του ακούγεται και ότι παίρνει τα κατάλληλα εφόδια από το χώρο του σχολείου.
Τι δυσκολεύει την προσαρμογή του παιδιού στο σχολείο…
Το άγχος του αποχωρισμού, που αποτελεί μία φυσιολογική διαδικασία κατά την ανάπτυξη του παιδιού. Το άγχος αυτό μειώνεται, όταν υπάρχει εμπιστοσύνη μεταξύ παιδιού και γονέων και όταν το παιδί είναι συνδεδεμένο με τους γονείς. Ο αποχωρισμός συχνά είναι δυσκολότερος για τους γονείς, καθώς δημιουργούνται συναισθήματα άγχους, αμφιβολίας και τύψεων που η φροντίδα του παιδιού περνάει σε άλλα χέρια. Το παιδί μπορεί και «διαβάζει» τις αντιδράσεις τους σε περίπτωση που δε νιώσουν καλά με την έναρξη του σχολείου, με αποτέλεσμα να νιώθει ανασφάλεια και όχι σιγουριά, ώστε να πάει στο νέο κοινωνικό πλαίσιο.
Οι γονείς μπορούν να συζητήσουν με το παιδί, να εξηγήσουν τη νέα διαδικασία, να μη φεύγουν κρυφά, γιατί αυτή η συμπεριφορά αυξάνει το άγχος, να επικοινωνούν με τον εκπαιδευτικό.
Η επιθετικότητα, η θυματοποίηση και ο σχολικός εκφοβισμός, επίσης, ανησυχούν γονείς και εκπαιδευτικούς. Μπορεί να εκφραστούν με βρισιές, απειλές, κλοπές, ψέματα, τραυματισμούς, σπρωξίματα, διάδοση αρνητικών φημών.
Καλό είναι να αντιμετωπίζονται εξαρχής με την παρέμβαση των κατάλληλων ατόμων και το «νοιάξιμο» των γονέων.
Τα συναισθηματικά προβλήματα, καθώς και οι μαθησιακές δυσκολίες δεν επιτρέπουν την καλή προσαρμογή του παιδιού στο σχολείο. Δεν είναι αποδοτικοί οι κακοί χαρακτηρισμοί, όπως τεμπέλης ή αδιάφορος. Αυτό που βοηθάει είναι η επιβράβευση και η ενθάρρυνση να συνεχίζει και να προσπαθεί το παιδί και να μη γίνεται αντικείμενο σύγκρισης με τα άλλα παιδιά. Οι γονείς είναι απαραίτητο να παρατηρούν το παιδί τους, να συζητούν μαζί του και να δημιουργούν μία ζεστή σχέση εμπιστοσύνης. Το παιδί μιμείται τις συμπεριφορές τους, επομένως καλό είναι να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση.
Ο φόβος της σχολικής αποτυχίας μπορεί να αγχώσει ένα παιδί, καθώς και η σχολική φοβία που συνήθως εκδηλώνεται με μία περιστασιακή απροθυμία του να πάει σχολείο, κυρίως τα πρώτα χρόνια, ως ενστικτώδης φόβος προς το άγνωστο και το καινούργιο. Όταν ένα παιδί αρνείται να πάει στο σχολείο, ο γονέας συζητάει μαζί του, μοιράζεται δικές του ιστορίες από όταν ήταν στην ίδια ηλικία, το καταλαβαίνει και το ενθαρρύνει να προσπαθήσει, ώστε να τα καταφέρει.
Οι εκπαιδευτικοί επικοινωνούν με τους γονείς, υποδέχονται εγκάρδια το παιδί, και το βοηθούν να κάνει φίλους.
Η συμμετοχή-«εμπλοκή» των γονέων στη σχολική διαδικασία συμβάλλει στη θετική στάση του παιδιού απέναντι στο σχολείο, στην αύξηση της επιθυμίας να πηγαίνει σε αυτό, στην καλυτέρευση της αυτοεικόνας του, στην ανάπτυξη των κινήτρων, στην ανάπτυξη της αποφασιστικότητας για καλύτερη σχολική επίδοση, στην αποφυγή των αρνητικών συμπεριφορών.
Καλό είναι να υπάρχει η σωστή ενημέρωση για τον τρόπο λειτουργίας του σχολείου, το ακαδημαϊκό πρόγραμμα, τις δραστηριότητες που θα συμμετάσχει το παιδί. Οι γονείς να επισκέπτονται το σχολείο για τακτική ενημέρωση, καθώς και να ενημερώνουν τον εκπαιδευτικό για σημαντικά θέματα που αφορούν στο παιδί και εμπλέκονται στη σχολική διαδικασία.
Η ενθάρρυνση από τους γονείς για το σχολείο είναι βασική ώστε να μην το αποφεύγει το παιδί λόγω αρνητικών συναισθημάτων. Επομένως, κρίνεται απαραίτητο προκειμένου να βελτιωθεί η γονεϊκή συμμετοχή στο σχολείο, οι εκπαιδευτικοί να έχουν προετοιμαστεί κατάλληλα, ώστε να τους ενημερώνουν για όλα τα παραπάνω σημαντικά θέματα.
Το σταθερό και υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον δίνει στο παιδί τη βάση ώστε να μπει στο σχολικό πλαίσιο με ενθουσιασμό. Όταν το παιδί είναι ψυχικά ανθεκτικό, έχει υψηλή αυτοεκτίμηση και ζει μέσα σε μία οικογένεια με συνοχή και χωρίς συγκρούσεις, δεν καταβάλλεται από το άγχος και τις αντιξοότητες. Έχει ισχυρή την αίσθηση της αυτοαποτελεσματικότητας, συμμετέχει σε δραστηριότητες, προσαρμόζεται στο σχολικό πλαίσιο, πιστεύει στον εαυτό του, μπορεί και ρυθμίζει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του και μεγαλώνοντας συνεχίζει να έχει θετική άποψη για τη ζωή και εξελίσσει τα ταλέντα του έχοντας φιλοδοξίες.
Το παιδί, καθώς μεγαλώνει, καλλιεργεί την αυτογνωσία του, γνωρίζει τις ικανότητές του και τις αδυναμίες, τις κλίσεις και τα ταλέντα του και αναπτύσσει την αυτοεκτίμησή του. Έτσι, σέβεται τον εαυτό του ακόμα και όταν κάνει λάθη, είναι χαρούμενο, εμπνέει σεβασμό και δημιουργεί καλές διαπροσωπικές σχέσεις. Αναλαμβάνει την ευθύνη του εαυτού του, παίρνει πρωτοβουλίες.
Εν κατακλείδι, η φράση που βοηθάει την ομαλή ένταξη του παιδιού στο σχολείο είναι «να είμαι εκεί για το παιδί μου». Οι γονείς χρειάζεται να είναι ψύχραιμοι, να έχουν υπομονή, να παρουσιάζουν σταθερότητα στη συμπεριφορά και να συζητούν για το νέο ταξίδι που ξεκινά στο σχολείο με τις καινούργιες εμπειρίες. Να ακούν προσεκτικά το παιδί τους κοιτάζοντάς το στα μάτια, να του δίνουν χρόνο και να του δείχνουν πόσο συμμερίζονται τις ανησυχίες του. Να το βοηθούν και να το προετοιμάζουν ψυχολογικά πριν από την έναρξη του σχολείου, να απαντούν στις απορίες του, να το διαβεβαιώνουν ότι θα είναι δίπλα του ό,τι κι αν συμβεί. Να τονίζουν τη σημαντικότητα του σχολείου, που προσφέρει νέες γνώσεις, εμπειρίες και φίλους.
Όταν ψωνίζουν τα απαραίτητα για το σχολείο πράγματα να το κάνουν με κέφι, με χαρά, με ζωντάνια παρέα με το παιδί. Εφόσον υπάρχει η δυνατότητα, να επισκεφτούν το σχολείο μαζί με το παιδί πριν από την έναρξη των μαθημάτων, ώστε να εξοικειωθεί με τους χώρους.
Να ετοιμάσουν μαζί με το παιδί το χώρο όπου θα διαβάζει πριν από την έναρξη των σχολείων, να ζητήσουν τη γνώμη του.
Να βάλουν το παιδί σε πρόγραμμα καθημερινότητας κάποιες εβδομάδες πριν από την έναρξη του σχολείου γιατί η ανεμελιά του καλοκαιριού δεν επιτρέπει την άμεση προσαρμογή.
Οι κανόνες στο σπίτι, η καλή διατροφή, οι εξωσχολικές δραστηριότητες, ο ποιοτικός ύπνος, ο ελεύθερος χρόνος και τα κατάλληλα όρια συμβάλλουν σε μία ομαλή και ευχάριστη καθημερινότητα.
Τις πρώτες εβδομάδες καλό είναι να βρίσκονται εκεί οι γονείς όταν σχολάει το παιδί, ώστε να συζητούν για τη νέα εμπειρία και να φροντίζουν να υπάρχει ελεύθερος χρόνος. Να εξηγούν πως και οι εκπαιδευτικοί είναι άξιοι σεβασμού, όπως ο ίδιος ο εαυτός του παιδιού και ότι είναι σύμμαχοι στην προσπάθειά του να γίνει κοινωνικό, λειτουργικό και καλλιεργημένο άτομο. Να παρακολουθούν την πρόοδό του με διακριτικότητα και την κατάλληλη υποστήριξη. Το σχολείο δεν αποτελεί απειλή,αλλά ευκαιρία για μάθηση και εξέλιξη.
Επίσης, είναι σημαντικό να καταλάβει το παιδί ότι κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς μπορεί να συμμετέχουν σε άλλες δραστηριότητες εκτός σχολείου, όπως είναι τα διάφορα αθλήματα, αλλά και να έχει ελεύθερο χρόνο.
Ο χώρος του σχολείου αποτελεί κατάλληλο περιβάλλον για την άνθιση των απαραίτητων δεξιοτήτων ζωής, καθώς αναφέρεται σε αληθινές καταστάσεις και στηρίζεται στην εμπειρία και τη μάθηση, προετοιμάζοντας το άτομο για ένα κοινωνικό περιβάλλον που συνεχώς αλλάζει και εξελίσσεται.
Της Γεωργίας Θεοδωροπούλου,
Ψυχολόγου, MSc, PgPD
e-mail: theodoropoulou751@gmail.com
