Η Δήμητρα Καλαντώνη είναι ιδρύτρια, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της «Εξέλιξης Ζωής», μιας οργάνωσης που απευθύνεται σε άτομα εφηβικής ή μετεφηβικής ηλικίας (12-18 ετών), όπως και νεαρούς ενήλικες (18-25 ετών), που διαβιούν ή έχουν μεγαλώσει σε οποιαδήποτε κλειστή δομή.
Η κα Καλαντώνη γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κορώνη, ενώ σπούδασε Ξενοδοχειακά στη Βιέννη και ασχολήθηκε επαγγελματικά με το αντικείμενο σπουδών της. Εν συνεχεία, «πέρασε» από θέσεις ευθύνης σε μεγάλες εταιρείες στον τομέα των πωλήσεων και των δημοσίων σχέσεων, εργάστηκε στο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, ενώ από το 2018 βρίσκεται στο τιμόνι της «Εξέλιξης Ζωής».
Το «Θάρρος» μίλησε μαζί της τόσο για την οργάνωση όσο και για τις κλειστές δομές παιδικής προστασίας που υπάρχουν στη χώρα, αλλά και τη στάση του κράτους προς αυτές.
-Πώς αποφασίσατε να δημιουργήσετε την «Εξέλιξη Ζωής»;
Μια επίσκεψή μου σε μια κλειστή δομή παιδικής προστασίας, έξι χρόνια πριν, έγινε η αφορμή για να διαπιστώσω ένα σημαντικό κενό ως προς τη στήριξη των παιδιών που ζουν σε ιδρύματα, για τα οποία μετά την ενηλικίωσή τους δεν υπάρχει καμία βοήθεια και καμία κοινωνική μέριμνα. Ως μαμά, και με την αδυναμία που έχω στα παιδιά, ένιωσα ότι κάτι πρέπει να κάνω. Όσο κι αν έψαξα, διαπίστωσα ότι δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη γι’ αυτά τα παιδιά, ενώ στο εξωτερικό οι ανάγκες των εν λόγω νέων καλύπτονται από άλλου είδους επιδόματα. Ήθελα, λοιπόν, να προσφέρω σε αυτά παιδιά την ελπίδα και τις ίδιες ευκαιρίες με τα παιδιά μιας τυπικής οικογένειας, ώστε να αλλάξουν τη ζωή τους. Να τα ενισχύσουμε με αυτοπεποίθηση, με απώτερο στόχο να στηριχτούν στις δικές τους δυνάμεις και, τελικά, να αυτονομηθούν.
-Μιλήστε μας για την πορεία της οργάνωσης…
Η ίδρυση της «Εξέλιξης Ζωής» το 2018 και η λειτουργία της κατά τα πρώτα πέντε χρόνια κατέστησαν δυνατές με την ιδρυτική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Το ΙΣΝ στήριξε τα πρώτα μας βήματα και συγκεκριμένα τις δράσεις που αφορούν στην εκπαίδευση, την αθλητική, καλλιτεχνική και κοινωνική ανάπτυξη, καθώς και την ψυχολογική υποστήριξη των εφήβων και νεαρών ενηλίκων που διαβιούν στις δομές κλειστής παιδικής προστασίας. Μετά την επιτυχημένη ολοκλήρωση της πρώτης φάσης υλοποίησης των προγραμμάτων του φορέα μας (Ιούνιος 2019-Αύγουστος 2021), το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ανανέωσε τη δωρεά του, δίνοντας ακόμα μεγαλύτερη πνοή και δυναμική στο κοινωνικό έργο της «Εξέλιξης Ζωής». Από το 2023, η «Εξέλιξη Ζωής» υποστηρίζεται μέσω συμπληρωματικών κονδυλίων (matching funds) του ΙΣΝ και εφάμιλλων δωρεών από άλλους.
-Τι έχει κάνει μέχρι σήμερα;
Χάρη στο έργο της «Εξέλιξης Ζωής» μέχρι στιγμής έχουν ωφεληθεί περισσότεροι από 160 έφηβοι και νεαροί ενήλικες. Η ενδυνάμωση ευάλωτων εφήβων (12-18 ετών) και νεαρών ενηλίκων (18-25 ετών) σε ποικίλους τομείς αποτυπώνεται αυτά τα πέντε χρόνια λειτουργίας του φορέα σε ώρες δουλειάς, όπως αποτυπώνεται αναλυτικά στον παρακάτω πίνακα:
Έργο ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΖΩΗΣ / Εκπαιδευτικά Έτη 2019-2023
Σύνολο Ωρών Τομέα Εκπαίδευσης 17.622
Σύνολο Ωρών Τυπικής Εκπαίδευσης 9.573
Σύνολο Ωρών Ειδικής Αγωγής και Παράλληλης Στήριξης 7.268
Σύνολο Συνεδρίων Επαγγελματικού Προσανατολισμού 781
Δράσεις Επαγγελματικού Προσανατολισμού Mentor’s Day 8
Σύνολο Ωρών Ψυχοκοινωνικού Τομέα 3.463
Αθλητικές δράσεις (δια ζώσης και ψηφιακές) 59
Πολιτιστικές δράσεις, εικαστικά και μουσικά εργαστήρια 205
Σύνολο Αξιολογήσεων Ωφελουμένων για τη Μαθησιακή Διαδικασία 222
Σύνολο Αξιολογήσεων Επιστημονικού Προσωπικού 686
-Μιλήστε μας για τις κλειστές δομές παιδικής προστασίας και πόσα παιδιά ζουν σε αυτές…
Το αρμόδιο υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας καταγράφει αυτή τη στιγμή συνολικά 1.258 παιδιά σε δομές παιδικής προστασίας ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου. Από αυτά, 791 (μεταξύ τους και 28 ενήλικα) φιλοξενούνται σε ιδιωτικές δομές παιδικής προστασίας.
Σύμφωνα με τη χαρτογράφηση των δομών παιδικής προστασίας που πραγματοποίησε ο φορέας μας τη διετία 2019-2020, αποτυπώσαμε 189 δομές (ανοιχτές και κλειστές) με πληθυσμό τυπικής ανάπτυξης και ατόμων με αναπηρία. Ο συγκεκριμένος πληθυσμός φαίνεται να ανέρχεται σε πάνω από 1.200 ωφελουμένους.
Η 5ετής μας εμπειρία πλέον μας έδειξε ότι σε πολλές δομές γίνονται σοβαρές προσπάθειες για την ποιοτική διαβίωση των παιδιών. Δυστυχώς, όμως, υπάρχουν και δομές που καλύπτουν μόνο ανάγκες διαβίωσης των ωφελουμένων και λιγότερο συχνά παρέχουν υπηρεσίες εκπαίδευσης ή ενδυνάμωσης της ψυχικής υγείας. Κύρια αιτία γι’ αυτό συνήθως είναι η έλλειψη πόρων. Υπάρχουν, όμως, και οι περιπτώσεις δομών που ενώ είχαν τεράστιες οικονομικές δυνατότητες, τα παιδιά αντιμετώπιζαν πολλά προβλήματα.
-Θα μπορούσε ή θα έπρεπε αποκλειστικά το κράτος να δημιουργήσει τέτοιες δομές και να είναι καθαρά δική του ευθύνη;
Δυστυχώς, στη χώρα μας δεν υφίσταται το κράτος πρόνοιας, όπως υπάρχει στις προηγμένες κοινωνίες. Έτσι οι οργανώσεις καλούνται να καλύψουν το κενό, ενώ μέσω συνεργειών προσπαθούμε όλοι μαζί να βοηθήσουμε να καλυφθούν οι πολλαπλές κρατικές ελλείψεις.
-Τα παιδιά που βρέθηκαν εκεί, για διάφορους λόγους το καθένα, πολλές φορές είναι τραυματισμένα ψυχικά. Μπορούν αυτές οι πληγές να επουλωθούν ή, έστω, να τις αποδεχτούν;
Λόγω τραυματικών εμπειριών στο παρελθόν, που κατέστησαν αναγκαία την απομάκρυνσή τους από το οικογενειακό περιβάλλον, συχνά τα παιδιά στο σύστημα παιδικής προστασίας παρουσιάζουν ζητήματα ψυχικής υγείας, τόσο κατά την παραμονή τους στις δομές όσο και κατά την έξοδό τους από αυτές. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε, πως ένας από τους ιδιαίτερα καθοριστικούς παράγοντες στο χτίσιμο της ψυχικής ανθεκτικότητας αυτών των παιδιών είναι η ποιότητα των στενών, διαπροσωπικών σχέσεων και η θεραπευτική σχέση που καλλιεργείται με τον ψυχολόγο και τον κοινωνικό λειτουργό, η οποία θέτει τις βάσεις για την οικοδόμηση του σχετίζεσθαι. Και φυσικά, ναι, με ολιστική παρέμβαση μπορούν να επουλωθούν!
-Πώς είναι όταν λένε σε ένα παιδί 18 ετών ότι πρέπει να αποχωρήσει από τη δομή;
Αμέσως μετά την είσοδο του παιδιού στη δομή γίνεται γνωστό ότι με την ενηλικίωσή του θα ακολουθήσει η αποχώρησή του από το περιβάλλον της ιδρυματικής περίθαλψης. Ως εκ τούτου, η ανασφάλεια και η αγωνία για το μέλλον τους είναι έκδηλες. Αυτό το κενό ερχόμαστε να καλύψουμε ως «Εξέλιξη Ζωής», με πρότερη παρέμβαση από τα 12 χρόνια της ηλικίας τους.
-Επιστρέφουμε στην αποστολή της «Εξέλιξης». Θεωρείτε ότι τα παιδιά δεν έχουν ίσα δικαιώματα όταν φεύγουν από τις παραπάνω δομές;
Οι ωφελούμενοί μας είναι συχνά αποδέκτες διακρίσεων και προκαταλήψεων εξαιτίας του πρότερου βίου τους. Θα σας δώσω καλύτερα ένα παράδειγμα. Η μεγαλύτερη πρόκληση για εκείνους κατά το στάδιο της αυτονόμησης είναι πως πολλές φορές πρέπει να αποδείξουν ότι είναι αξιόπιστοι ένοικοι στον εκάστοτε ιδιοκτήτη σπιτιού, παρά το νεαρό της ηλικίας τους και χωρίς την ύπαρξη γονικής παρουσίας. Το προφίλ των παιδιών δημιουργεί καχυποψία στους ιδιοκτήτες. Αυτό με τη σειρά του δημιουργεί αίσθημα ανασφάλειας στα παιδιά και, φυσικά, όλη αυτή η συνθήκη πολλές φορές δεν επιτρέπει τη δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης. Κατ’ επέκταση, τα παιδιά αυτά δεν έχουν κοινή αφετηρία στην ενήλικη ζωή σε σχέση με άλλους συνομηλίκους τους, κι αυτό που κάνουμε στην «Εξέλιξη Ζωής» είναι να τα βοηθήσουμε να επιτύχουν μια ανεξάρτητη και αυτόνομη διαβίωση.
-Πόσα είναι τα ωφελούμενα μέχρι σήμερα από εσάς παιδιά;
Στην πρώτη φάση του προγράμματός μας, που ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2019, εντάχθηκαν οι πρώτες τέσσερις (4) Δομές Κλειστής Παιδικής Προστασίας, με τις οποίες σχεδιάσαμε το κοινό μας έργο. Σήμερα το σύνολο των ωφελουμένων ξεπερνά τα 160 άτομα και περιλαμβάνει περισσότερους από 110 έφηβους και 53 νεαρούς ενήλικες, καθώς και προσωπικό των δομών κλειστής παιδικής προστασίας. Έχουν, δε, προστεθεί επιπλέον συνεργαζόμενες δομές. Αναγνωρίζοντας αρχικά τις ανάγκες των παιδιών, αλλά και τον κρίσιμο κοινωνικό ρόλο που έχουν αναλάβει οι δομές, σχεδιάζουμε καθημερινά, μέσα από στενή, ουσιαστική και εποικοδομητική συνεργασία μαζί τους, ποιοτικές υπηρεσίες και προγράμματα.
Κατά τα συνολικά πέντε χρόνια λειτουργίας του φορέα, οι δομές που έχουν ενταχθεί στο Πρόγραμμα της «Εξέλιξης Ζωής» είναι:
•Τα Παιδικά Χωριά SOS Βάρης
•Η Στέγη Νέων Παλαιού Φαλήρου, η οποία εντάσσεται στα Παιδικά Χωριά SOS Βάρης
•Η Στέγη Θηλέων «Ο Άγιος Αλέξανδρος»
•Το Χριστοδούλειο Ίδρυμα Προστασίας Παιδιών
•Το Ίδρυμα Γ. & Αικ. Χατζηκώνστα Εκπαιδευτικής Μέριμνας Νέων
•Το Κοινωφελές Ίδρυμα «Χριστιανική Στέγη Κοριτσιού Αγία Άννα»
•Η Μονάδα Προστασίας Νεανίδων «Αγία Βαρβάρα» (αποτελεί παράρτημα του Κέντρου Προστασίας Παιδιού «Η ΜΗΤΕΡΑ» που ανήκει στο ΝΠΔΔ – Κέντρο Κοινωνικής Περιφέρειας Αττικής)
•Η Μονάδα Προστασίας Παιδιού «Άγιος Ανδρέας» (αποτελεί παράρτημα του Κέντρου Προστασίας Παιδιού «Η ΜΗΤΕΡΑ» που ανήκει στο ΝΠΔΔ – Κέντρο Κοινωνικής Περιφέρειας Αττικής)
•Το Εκκλησιαστικό Ορφανοτροφείο Βουλιαγμένης
•Νέοι άνω των 18 μετά την αποχώρησή τους από την Κιβωτό του Κόσμου (6 νέους ενήλικες).
-Πώς επιβιώνει η «Εξέλιξη» και ποιος ο ρόλος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος;
Όπως ανέφερα στην αρχή, χωρίς την πολύτιμη ιδρυτική δωρεά από το ΙΣΝ και κυρίως την πολύχρονη στήριξή του, δε θα ήταν εφικτό τίποτα σχεδόν από ό,τι έχουμε καταφέρει μέχρι σήμερα. Επιπρόσθετα, δεν πρέπει να παραλείψω ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους τους υποστηρικτές και μεγάλους χορηγούς μας, που με την έμπρακτη συνεισφορά τους δίνουν περαιτέρω πνοή στο όραμά μας. Η βιωσιμότητα μας, φυσικά, είναι ένα σοβαρό ζήτημα. Καλούμε εταιρείες, ιδιώτες και οργανισμούς να συνδράμουν ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε.
-Ποια τα σχέδιά σας;
Τα μελλοντικά μας σχέδια επικεντρώνονται στην εφαρμογή πρωτότυπων προγραμμάτων ημι-αυτονόμησης και αυτονόμησης, που διαμορφώθηκαν από το εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό του φορέα μας με βάση τις διεθνείς πρακτικές και με γνώμονα την έρευνα καταγραφής αναγκών που εκπονήσαμε σε δομές παιδικής προστασίας της χώρας. Παράλληλα, με την υποστήριξη της Mckinsey και του Κέντρου Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ (ΕΚΠΑ), έχουμε διαμορφώσει για τα επόμενα χρόνια λειτουργίας ένα business και financial plan, με στόχο τη βιωσιμότητα του φορέα.
Απώτερος σκοπός όλων των τωρινών και μελλοντικών μας δράσεων είναι η διαμόρφωση των αναγκαίων συνθηκών για την ανεξαρτητοποίηση εφήβων από 12 ετών και νέων έως 25 ετών, που προέρχονται από κλειστές δομές παιδικής προστασίας, με τελικό στόχο την ομαλή συμπερίληψή τους στην κοινωνία και την εύρεση εργασίας.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
