Βήμα βήμα ο Κυριάκος Μαυροειδέας συνεχίζει να εξερευνά όλο και πιο μακριά, όλο και πιο βαθιά, το χώρο της συγγραφής και των εκδόσεων, καταφέρνοντας να ισορροπεί σε δύο «βάρκες» (ο ίδιος διαφωνεί, κάνοντας λόγο για σύμπλευση). Από τη μια είναι ο χώρος της Μυθοπλασίας και από την άλλη η Ιστορία, ως επιστημονικό αντικείμενο με πολιτικο-κοινωνική χρησιμότητα. Πρόσφατο προϊόν της δεύτερης είναι τα «Μισοκέρια και κόκκινοι σκούφοι» και της πρώτης, μια βράβευση για την ανθολογία «Υπερφυσικά Φαινόμενα σε Ελληνικά Κάστρα», στην οποία συμμετέχει με ένα δικό του διήγημα για το Κάστρο Κυπαρισσίας. Διπλή, λοιπόν, η αφορμή για την παρακάτω συνέντευξη…
-Πες μας, Κυριάκο, για το νέο σου βιβλίο…
Μόλις κυκλοφόρησε το δεύτερο ιστορικό μου δοκίμιο, από τις εκδόσεις Bookstars-Γιωγγαρά, με τίτλο “Μισοκέρια και κόκκινοι σκούφοι”, που είναι επί της ουσίας μια προσπάθεια σύνδεσης της Ελληνικής Επανάστασης με τα ριζοσπαστικά κινήματα της Γαλλικής Επανάστασης και του Ιακωβινισμού. Είναι ένα ιστορικό δοκίμιο, που θέτει σαφώς το ερώτημα αν αποτέλεσε το Εικοσιένα την ελληνική εκδοχή της Γαλλικής Επανάστασης, θίγοντας ερωτήματα και ιστορικές αναγνώσεις με μια κοινωνιοκεντρική οπτική. Βασίζεται πάνω στην έρευνα της διπλωματικής μου διατριβής “Αντανακλάσεις του Ιακωβινισμού στην προεπαναστατική και επαναστατημένη Ελλάδα” (σ.σ. η οποία βαθμολογήθηκε με άριστα και με συνολικό βαθμό στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία: Νέες θεωρήσεις και προοπτικές» με 9,75!).
-Από που μπορεί να προμηθευτεί κάποιος το “Μισοκέρια και κόκκινοι σκούφοι” και ποιες είναι οι πρώτες εντυπώσεις που εισπράττεις;
Μπορεί να το βρει κανείς, ζητώντας το στα τοπικά βιβλιοπωλεία. Όσο για ανατροφοδότηση, είναι πολύ νωρίς ακόμη, καθώς έχει κυκλοφορήσει μόλις λίγες εβδομάδες.
Ωστόσο, το συγκεκριμένο βιβλίο, με το που ξεκινά το ταξίδι του, έχει ολοκληρώσει και το σκοπό του, να συμβάλει στην έρευνα και στην ανάγκη απο-εργαλειοποίησης της Ιστορίας και της χρήσης της για επιτηδευμένες αναγνώσεις και επισφαλή συμπεράσματα.
-Κατά πόσο είναι εφικτή η αποεργαλειοποίηση της Ιστορίας, αφού οι «ισχυροί» και το «σύστημα» φαίνεται ότι επιβάλλουν διαχρονικά το δικό τους αφήγημα;
Η Ιστορία πάντα θα εργαλειοποιείται. Αυτό δε σημαίνει πως πρέπει ο ιστορικός να το αποδεχθεί και να συμπορευτεί με το εκάστοτε αφήγημα. Πρέπει να προστατεύσει το πεδίο και την επιστήμη του, να θωρακίσει την έρευνά του, μειώνοντας τις πιθανότητες να χρησιμοποιηθεί το έργο του για αριβιστικούς σκοπούς. Πρέπει να αναδειχθούν όλα τα ιστορικά γεγονότα και, φυσικά, οι διαστάσεις τους, παρόλο που μπορεί να έχουν αποκρυφτεί με σκοπιμότητα ή λόγω άγνοιας. Για παράδειγμα, πόσοι γνωρίζουν πως στη Μάνη είχαν έρθει απεσταλμένοι του Ναπολέοντα, κρυμμένοι σε αμπάρια εμπορικών πλοίων, για να συνομιλήσουν με τους εδώ χριστιανούς και να εξετάσουν το ενδεχόμενο εξέγερσης, πριν ακόμα ωριμάσει η ιδέα της επανάστασης;
Και οι προύχοντες απάντησαν, πολύ συγκεκριμένα, πως θα το σκεφτούμε και θα την κάνουμε εμείς μόνοι μας. Αυτό δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το εθνικοκεντρικό αφήγημα. Δεν απάντησαν έτσι, γιατί π.χ. αισθάνονταν περήφανοι και ανώτεροι ως Έλληνες. Αφορά μια ξεκάθαρη προστασία των οικονομικών και διπλωματικών συμφερόντων των κοτζαμπάσηδων, οι οποίοι ήθελαν να θέσουν τους δικούς τους όρους, αν τελικά ευοδωνόταν η επανάσταση.
Και αυτό φαίνεται και στη συνέχεια, όταν τελικά ο αγώνας καταφέρνει να ορθοποδήσει, οι εξεγερμένοι έχουν να αντιμετωπίσουν τον κοτζαμπασισμό.
-Πώς εσύ ένας προσηλωμένος επιστημονικά ιστορικός, αγαπάς ιδιαίτερα τις φανταστικές ιστορίες;
Στο περιεχόμενο των φανταστικών ιστοριών είναι η απάντηση. Όλες έχουν να κάνουν με τη λαογραφία, τις δεισιδαιμονίες και τις αντιλήψεις των μικρών κοινωνιών (των μικρών ορεινών οικισμών, των χωριών, ακόμα και τα μυθολογικά στοιχεία που φτάνουν στο σήμερα). Λαογραφία, Μυθολογία, Ιστορία πλέουν στην ίδια βάρκα, οπότε δε χρειάζεται να πατάω σε δύο. Και αυτή, είναι μια όμορφη εργαλειοποίηση. Όσο για την προσήλωση στην ιστορική αλήθεια, αυτό έχει να κάνει με τις κατευθυντήριες από τους καθηγητές μου κι εγώ είχα την τύχη να παρακολουθήσω κάποιους από τους καλύτερους.
-Το φθινόπωρο του 2024 είχε, όμως, και τη διάκριση για «Υπερφυσικά Φαινόμενα σε Ελληνικά Κάστρα»; Τι σημαίνει για σένα αυτή η βράβευση και πόσο αναμενόμενη ήταν;
Καλές είναι οι βραβεύσεις, αποτελούν μια ελάχιστη επιβράβευση για τους συγγραφείς. Ωστόσο, δεν ξέρω κατά πόσο είναι αξιοκρατικές. Για παράδειγμα, στις περισσότερες περιπτώσεις, η επικοινωνία και το μάρκετινγκ παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, ακόμα και η δημοφιλία των συγγραφέων, εφόσον ψηφίζει ο κόσμος. Τα συγκεκριμένα βραβεία, βέβαια (τα everlies), είναι πιο “κοντά” στην πραγματικότητα του αναγνωστικού κοινού, καθώς είναι θεματικά και αγγίζουν ένα λιγότερο διευρυμένο κοινό, αυτό της λογοτεχνίας του φανταστικού. Δε θα έλεγα πως ήταν αναμενόμενη η βράβευση, ήταν ωστόσο, μια πάρα πολύ καλή δουλειά, μία από τις δυο καλύτερες και χάρηκα πολύ για τον Μίλτο (σ.σ. τον Τσαπόγα), που έχει κάνει την επιμέλεια και την προσεκτική επιλογή των διηγημάτων, γιατί ξόδεψε πολύ χρόνο και μεράκι και αυτό φαίνεται στο αποτέλεσμα.
Είναι μια εξαιρετική συλλογή, φοβερή διαλογή διηγημάτων, που συνδυάζουν πολλά είδη και συγκροτούν ένα πολύ ευχάριστο περιβάλλον ανάγνωσης.
-Πόσο διαφορετική είναι η ιστορία σου «Το Κάστρο των Γιγάντων» από τις προηγούμενες δουλειές σου;
Είναι μια από τις αγαπημένες μου ιστορίες και ίσως η πιο σωστά δομημένη. Οι αναλογίες τρόμου, μυστηρίου και απειλητικής ατμόσφαιρας περιπλέκονται και μας δίνουν ένα αποτέλεσμα που θυμίζει αρκετά το ύφος των φριχτών αφηγήσεων στο Δάσος της Μυρμηγκόρραχης.
-Τι σκεφτόσουν όταν την έγραφες; Υπάρχει κάποια πραγματική βάση στην ιστορία;
Αν εξαιρέσουμε το γεγονός πως το κάστρο των Γιγάντων είναι πραγματικό μέρος -είναι το Κάστρο της Αρκαδιάς στην περιοχή της Κυπαρισσίας-, καθώς και το ότι ο μύθος που παρουσιάζει το εν λόγω διήγημα (ο θρύλος των περγαλιών) περιλαμβάνει γιγάντιες κατασκευές και πελώρια τείχη, η ιστορία δεν έχει πραγματική βάση. Είναι μυθοπλασία. Η συγκεκριμένη ιστορία έχει ξεκάθαρα τα στοιχεία της σκοτεινής λαογραφίας, τοποθετημένα σε εκατοντάδες χρόνια πίσω. Αυτό που οφείλαμε να προσέξουμε ήταν πως η ατμόσφαιρα έπρεπε να αποδοθεί στο απόλυτο. Να νιώσει ο αναγνώστης το μυστηριακό άγνωστο, αλλά και τη νοσταλγική λαογραφική νότα των παράτονων τραγουδιών των γιαγιάδων στα χωριά, τις αφηγήσεις τους και τα -πολλές φορές επιτηδευμένα- τρομακτικά τοπικά παραμύθια.
-Νιώθεις πλέον κάποια μεγαλύτερη άνεση και σιγουριά συγγραφικά και εκδοτικά;
Δε θα έλεγα ότι νιώθω πιο “άνετος”, είναι πολύ δύσκολος ο χώρος των εκδόσεων, πολλά τα κόστη και τα έξοδα του συγγραφέα σε σχέση με την ανταποδοτικότητα. Για αυτό και όλο και περισσότεροι συγγραφείς, παλιοί και νέοι, επιλέγουν το δρόμο της αυτοέκδοσης. Και βέβαια, υπάρχουν και οι συμμετοχές σε ανθολογίες και διάφορες συλλογές, που αποτελούν έναν τρόπο να μη χάνεις την επαφή σου με το αναγνωστικό κοινό και το αντίστροφο.
Ποιος είναι ο Κυριάκος Μαυροειδέας
Ο Κυριάκος Η. Μαυροειδέας γεννήθηκε το 1983 στην Καλαμάτα. Είναι ιστορικός, μεταφραστής και ακτιβιστής. Έχει προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια Ηπείρου και Πελοποννήσου, ενώ φοίτησε και στο Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας. Άρθρα και επιστολές του έχουν δημοσιευθεί σε διεθνείς ιστοσελίδες και σε εφημερίδες εθνικής εμβέλειας, καθώς και σε τοπικές εφημερίδες. Το 2021 κυκλοφόρησε το πρώτο δοκιμιακό του έργο με τίτλο “Η επαναστατημένη Ευρώπη και η ελληνική προοπτική”, ενώ το 2022 το διήγημά του “Πουλί Διψασμένο” επιλέχθηκε στα πενήντα καλύτερα του διαγωνισμού μικρής φόρμας που πραγματοποίησαν οι εκδόσεις Γραφή και συμπεριλήφθηκε στην ανθολογία με τίτλο “Σαν βγω απ’ αυτήν τη φυλακή”.
Συμμετέχει, επίσης, στις συλλογές “And they lived happily ever after?” (Οκτώβρης 2022) και “There once was a myth” (Οκτώβρης 2023). Επίσης, το διήγημά του «Το Κάστρο των Γιγάντων» διακρίθηκε στα κορυφαία και συμπεριλήφθηκε στη συλλογή των εκδόσεων i-write με τίτλο «Υπερφυσικά Φαινόμενα σε Ελληνικά Κάστρα». Το Δεκέμβρη του 2022 κυκλοφόρησε και η πρώτη fictional προσωπική του συλλογή διηγημάτων με τίτλο «Φριχτές ιστορίες από το Δάσος της Μυρμηγκόρραχης» από τις εκδόσεις Παράξενος Ελκυστής.
Λίγα λόγια για το “Μισοκέρια και κόκκινοι σκούφοι”
Διαβάζουμε από την εισαγωγή: Περισσότερο από σαφή υπήρξαν τα δείγματα και οι αντανακλάσεις της Γαλλικής Επανάστασης και του Ιακωβινισμού πάνω στο ελληνικό αγώνα για την ανεξαρτησία σε όλες τις χρονικές διαστάσεις του. Από τις πρώτες πυρετώδεις μυστικές ζυμώσεις κατά τα προεπαναστατικά χρόνια ως και τις κομβικές μέρες της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου, όταν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις συμβάλλουν αποφασιστικά στην κατάκτηση του δυτικού προσανατολισμού των επαναστατημένων, σημαίνοντας παράλληλα την οριστική αναχαίτιση των επιταγών και αξιών του Ιακωβινισμού σε μια επικείμενη ολοκλήρωση του ελληνικού κράτους.
Στην αρχή της παρακάτω μελέτης ταξιδεύουμε στην Ευρώπη που βρίσκεται σε αναταραχή και αλλάζει συνεχώς στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα και ερχόμαστε σε πρώτη επαφή με τη διοχέτευση του Ιακωβινισμού, που φέρεται ως μια οικουμενική, αλλά αιρετική ως προς την υπάρχουσα καθεστηκυία τάξη, επαναστατική ιδεολογία…
Της Χριστίνας Ελευθεράκη