Το πρωθυπουρικό πολιτικό σύστημα και οι ισορροπίες του
Το πολίτευμά μας μετατράπηκε σε πρωθυπουργοκεντρικό με την αναθεώρηση του Συντάγματος που έκανε το 1985 ο Ανδρέας Παπανδρέου. Από τότε αναδείχτηκαν πολλοί πρωθυπουργοί, αλλά ο μόνος που κατάφερνε να ελέγχει όλους τους «αρμούς της εξουσίας» (μεταγενέστερη έκφραση διατυπωμένη από τον Αλέξη Τσίπρα) ήταν ο ίδιος, ακόμα και κατά την ύστερη περίοδο διακυβέρνησής του. Το κατάφερε γιατί το κόμμα του ιδρύθηκε από τον ίδιο, αλλά και γιατί «εκκαθάρισε» πρόωρα όλες τις τάσεις που επιχειρούσαν να αμβλύνουν τον προσωποπαγή χαρακτήρα του. Το σημαντικότερο εμπόδιο που αντιμετωπίζει ο κάθε πρωθυπουργός – αρχηγός κόμματος, κατά την άσκηση της εξουσίας, είναι η διατήρηση της πλειοψηφίας στο κοινοβούλιο. Κατά τις διακυβερνήσεις των άλλων πρωθυπουργών – αρχηγών, κατά τη μακρά σειρά ετών που μεσολάβησαν από τότε, η διατήρηση της πλειοψηφίας στο κοινοβούλιο διαταράχτηκε, σε άλλες περιπτώσεις περισσότερο και σε άλλες λιγότερο. Η διαταραχή συνδεόταν, εκτός των άλλων αιτίων, στη μείωση της απήχησης στο εκλογικό σώμα που καταγραφόταν στις μετρήσεις γνώμης των πολιτών, στοιχείο που οδηγούσε σε διακινδύνευση επανεκλογής αρκετών από τους βουλευτές που διαμόρφωναν την κυβερνητική πλειοψηφία.
Η συγκράτηση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας αποτελεί ένα δύσκολο άθλημα για κάθε πρωθυπουργό, ιδιαίτερα κατά τη σύγχρονη περίοδο που η ιδεολογική συνοχή των κομμάτων έχει αραιώσει και οι ιδεολογίες έχουν στην πράξη μεταβληθεί σε λεκτικά ιδεολογήματα. Το κύριο ζητούμενο για τον κάθε πρωθυπουργό, που παραμένει η διασφάλιση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, περνάει πάντα από την ικανοποίηση των απαιτήσεων σημαντικής ομάδας βουλευτών που αγωνίζονται για την πολιτική αναπαραγωγή τους. Οι διευκολύνσεις και οι εξυπηρετήσεις της εκλογικής πελατείας, σε θέματα που εμπίπτουν στη διακριτική ευχέρεια του διοικητικού μηχανισμού, στο πλαίσιο των νομοθετημένων αρμοδιοτήτων της κάθε υπηρεσίας, αποτελούσαν πάντα και εξακολουθούν να αποτελούν ανεκτό πεδίο πολιτικής δράσης για εξυπηρέτηση των πολιτών. Όμως υπάρχει και ένας ιστός προσώπων που συγκαταλέγονται στους οδηγητές γνώμης των πολιτών, μέσω της ισχυρής επίδρασής τους από την ευρεία διάδοση των προτιμήσεών τους ή του ισχυρού πλέγματος, οικογενειακών, φιλικών ή επαγγελματικών σχέσεων που διατηρούν. Η πολιτική υποστήριξη κάποιων από αυτούς αποτελεί ισχυρό παράγοντα για κάθε πολιτευόμενο, αλλά συνήθως δεν παρέχεται χωρίς ανταλλάγματα. Το θέμα γι’ αυτούς είναι πώς αυτά θα προκύψουν αθόρυβα. Έτσι φτάνομε, μέσω της διαδοχής συλλογισμών, στο χρονικά επίκαιρο θέμα των αγροτικών επιδοτήσεων μέσω του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Το 1998 οι αρμόδιοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης είπαν: φτιάξτε έναν οργανισμό διανομής των αγροτικών επιδοτήσεων που να είναι ευέλικτος, δεδομένου ότι οι δικαιούχοι είναι αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες και διασπαρμένοι σε όλη την επικράτεια της χώρας. Έτσι θα αποφύγομε τις καθυστερήσεις των κρατικών υπηρεσιών ελέγχου και ταυτόχρονα, λόγω του ότι ο οργανισμός θα έχει τη μορφή Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου, θα υπάρχει μια μορφή κρατικού ελέγχου. Καλά τα σκέφτηκαν αυτοί, αλλά το δικό μας «δαιμόνιο» προχώρησε στη συνέχεια αυτού του σχεδιασμού. Όλες σχεδόν οι συμβάσεις συνεργασιών του ΟΠΕΚΕΠΕ έγιναν με ιδιωτικές εταιρείες, στο πλαίσιο των εξουσιοδοτήσεων που του είχαν παραχωρηθεί, ενώ οι έλεγχοι, εσωτερικοί και εξωτερικοί, ήταν αραιοί και υποτονικοί. Έτσι δημιουργήθηκε ένα πλούσιο πεδίο για να ανθίσουν όλα τα «άνθη του κακού». Πόσα τέτοια άνθη φύτρωσαν και ποιοι τα πότισαν ελπίζουμε ότι θα αποτελέσει αντικείμενο της δικαστικής έρευνας που ανακοινώθηκε. Εκείνο, όμως, που δεν έχει ακόμα ειπωθεί, ελπίζομε να ειπωθεί σύντομα, είναι η αναδιανομή των παράνομα εισπραχθέντων ποσών στους πραγματικούς δικαιούχους που στερήθηκαν, λόγω της ανισοκατανομής τους, μέρος των δικαιούμενων επιδοτήσεων.
Φαίνεται ότι αυτή η υπόθεση θα έχει μάκρος και τα στοιχεία που βλέπουν το φως της δημοσιότητας θα δημιουργούν πολλές και πολλών ειδών εντυπώσεις, απαιτώντας καθαρή κρίση για να καθαρίζονται από τα εντυπωσιακά τους στοιχεία. Εκείνα τα στοιχεία που σχετίζονται με μέλη του πολιτικού συστήματος είναι απαραίτητο να εξετάζονται με ιδιαίτερη προσοχή. Άλλο είναι οι πολιτικές παρεμβάσεις που κινούνται στο πλαίσιο της διακριτικής ευχέρειας που προσδιορίζει το νομικό πλαίσιο και άλλο οι απαιτήσεις ή προωθήσεις παράνομων επιδιώξεων με οικονομικό αντίκρισμα σε επίπεδο απάτης. Αν προκύψουν πολιτικοί που ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία, πριν από την ποινική καταδίκη τους θα έχει προκύψει και η έκπτωσή τους από τη λαϊκή υποστήριξη.
Τέλος, πάντα θα είναι ζητούμενο το μέχρι πού φθάνουν, σε ένα πρωθυπουργοκεντρικό πολιτικό σύστημα όπως το δικό μας, οι ανοχές της κορυφής στο όνομα της διατήρησης της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, ώστε με αυτή την ισορροπία να μπορεί να προωθηθεί μια ευρύτερη «ατζέντα» σε κρίσιμα εθνικά και οικονομικής πτυχής θέματα. Συνήθως αυτά τα ερωτήματα απαντώνται στις επόμενες εκλογές δια των αποτελεσμάτων τους.
Του Νίκου Ευστρ. Μαραμπέα
