Ένας νεαρός επιστήμονας, ο Ιωάννης Αποστολάκης, στις 4 Ιανουαρίου 1899 εξέδωσε την ημερήσια εφημερίδα «Θάρρος», έπειτα από δύο χρόνια έκδοσης της εβδομαδιαίας εφημερίδας «Πρόνοια».
Σκεπτόμουν πως κάθε χρόνο, γράφοντας ένα μικρό σημείωμα για τη μέρα αυτή, έχω εξαντλήσει ό,τι πιστεύω και ό,τι σκέπτομαι για το «Θάρρος», αναπόσπαστο κομμάτι της οικογένειάς μου, στην οποία το πάθος γι’ αυτό τον τίτλο μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά.
Ο γραπτός λόγος είναι η αδυναμία μου, λόγω του επίσημου χαρακτήρα του και της μακροβιότητάς του. Είναι η προτίμησή μου, γιατί μπορεί να νικά τη φθορά του χρόνου και τις αδυναμίες της μνήμης.
Είναι, άλλωστε, αξιοσημείωτη η φράση “verba volant, scripta manent”, όπου στην ελληνική αποδίδεται ως «τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν», υπογραμμίζοντας τη μακρόβια σταθερότητα του γραπτού λόγου σε σύγκριση με τη φευγαλέα αστάθεια του προφορικού.
Ο γραπτός λόγος είναι ο λόγος κοινωνικής χρησιμότητας. Επιτρέπει στην κοινωνία ή το έθνος να μην ξεχνούν κείμενα καταστατικού χαρακτήρα και ιστορικής σημασίας (Σύνταγμα, νόμος, συνθήκες…). Χωρίς γραπτό λόγο, πολιτική δεν μπορεί να υπάρξει.
Μπορεί, άραγε, ένας πολιτισμός να βασιστεί στην τεχνολογία για να διατηρήσει τη μνήμη;
Μόνο ίσως γι’ αυτό ο γραπτός λόγος πάντα θα υπερέχει, χωρίς να σημαίνει πως είναι «ανώτερος» του προφορικού..
Πρόκειται απλά για δύο διαφορετικά είδη λόγου, το καθένα από τα οποία παρουσιάζει τις ιδιαιτερότητές του, εξίσου σημαντικά για την ύπαρξη πολιτισμού.
Ο Μπρούνο Σνελ, διαπρεπής καθηγητής του Πανεπιστημίου του Αμβούργου, είχε πει: «Η ελληνική γλώσσα είναι το παρελθόν των Ευρωπαίων».
Κι εμείς καλούμεθα, όχι απλά να επαναλαμβάνουμε τα λόγια που μας κολακεύουν, αλλά να διατηρήσουμε πλούσια και ζωντανή αυτή τη γλώσσα.
Ο καθένας μας έχει το δικό του μερίδιο ευθύνης σ’ αυτό το χρέος…
Στο γραπτό λόγο, λοιπόν, αφιερώνω τα 117α γενέθλια του «Θάρρους».
Άντα Αποστολάκη
