Μια ενδιαφέρουσα μελέτη εκπόνησαν δύο πτυχιούχοι του Τμήματος Διατροφής και Διαιτολογίας του ΑΤΕΙ Κρήτης, ο Καλαματιανός Φώτης Δίκαιος και η Ηρακλειώτισσα Ιωάννα Χατζιαδάμ.
Η συγκεκριμένη εργασία είχε, μάλιστα, έντονο άρωμα Καλαμάτας, αφού το δείγμα της μελέτης ήταν μαθητές από τη μεσσηνιακή πρωτεύουσα που διαγωνίστηκαν φέτος για την εισαγωγή τους στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Αντικείμενο της ήταν κατά πόσο επηρεάζονται από αυτή τη διαδικασία στον τομέα της διατροφής, κι αν αλλάζει κάτι, γιατί συμβαίνει αυτό.
Μιλήσαμε, λοιπόν, με τον Φώτη Δίκαιο, ο οποίος αναφέρθηκε στα αποτελέσματα της μελέτης του, ενώ έδωσε απαντήσεις και σε πιο γενικά ερωτήματα:
-Ασχοληθήκατε με ένα θέμα επίκαιρο, που απασχοληθεί κάθε χρόνο εκατοντάδες οικογένειες. Μιλήστε μας για αυτή την εργασία.
Η μελέτη φέρει τον τίτλο «Εκτίμηση των διατροφικών συνηθειών και διερεύνηση παραγόντων κινδύνου για την εμφάνιση παχυσαρκίας σε μαθητές/τριες τρίτης Λυκείου». Η μελέτη έγινε στο πλαίσιο ερευνητικής εργασίας στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κρήτης, Τμήμα Διατροφής και Διαιτολογίας, μαζί με τη συνάδελφο διατροφολόγο Ιωάννα Χατζιαδάμ (από το Ηράκλειο Κρήτης), με υπεύθυνο καθηγητή του τμήματος τον Βασίλειο Τράνακα.
-Οι μαθητές ήταν από την Καλαμάτα; Ποιο το δείγμα σας;
Ναι, οι μαθητές ήταν από φροντιστήρια μέσης εκπαίδευσης στην πόλη της Καλαμάτας. Το δείγμα αποτέλεσαν 80 (n=80) έφηβοι μαθητές τρίτης Λυκείου, ηλικίας δεκαεπτά (17) ετών, 40 αγόρια και 40 κορίτσια, που έλαβαν μέρος στις πανελλαδικές εξετάσεις 2016.
-Τι αποτελέσματα προέκυψαν;
Η συγκεκριμένη μελέτη διερεύνησε αν υπάρχουν αλλαγές και διακυμάνσεις μεταξύ δύο περιόδων, πριν και κατά τη διάρκεια των εξετάσεων, όσον αφορά στις διατροφικές συνήθειες και επιλογές των μαθητών. Φάνηκε να καταναλώνουν περισσότερο ακατάστατα γεύματα. Επίσης, λιγότερη κατανάλωση πρωινού γεύματος, περιορισμένες ποσότητες γαλακτοκομικών προϊόντων, λαχανικών και φρούτων, ενώ καταφεύγουν σε περισσότερη ποσότητα σοκολάτας, καφέ, κρέατος και κοτόπουλου. Π.χ. ενδεικτικά να αναφέρουμε πως το 18,75% των μαθητών δήλωσε πως κατά τη φάση της εξεταστικής περιόδου κατανάλωνε 5-6 φορές/ εβδομάδα σοκολάτα ή γλυκά. Κατά τη φάση της προετοιμασίας το ποσοστό αυτό ανερχόταν μόλις στο 2,5% των μαθητών. Με αποτέλεσμα να μειωθούν οι προσλήψεις των βιταμινών Α, φυλικού οξέος, Β3, Β2, Β12, του ασβεστίου, του μαγνησίου, του φωσφόρου, του ψευδαργύρου, του νατρίου, αλλά και του νερού.
-Γιατί αλλάζουν διατροφικές συνήθειες οι μαθητές πριν και κατά τη διάρκεια των εξετάσεων;
Οι παράγοντες που ευθύνονται για αυτή την αλλαγή ποικίλουν, αλλά σχετίζονται στενά με την έλλειψη ελεύθερου χρόνου, με το ψυχολογικό φορτίο των μαθητών, την πίεση που δέχονται. Στρέφονται σε χαμηλής θρεπτικότητας αλλά σε θερμιδικά πυκνά τρόφιμα, όπως είναι τα γλυκά, τα επιδόρπια, οι σοκολάτες, όπως έχει δείξει πρόσφατη μελέτη.
-Κάθε χρόνο ακούμε για τρόφιμα που βοηθούν στις εξετάσεις. Κατά τη γνώμη σας, ισχύει αυτό ή είναι μύθος; Πόσο σημαντικό είναι το θέμα της διατροφής για ένα μαθητή εκείνη ειδικά την περίοδο; Υπάρχουν κάποιες τροφές που πρέπει να λαμβάνει;
Δεν αποτελεί μύθο. Σαφώς και υπάρχουν τρόφιμα που συμβάλλουν. Για παράδειγμα, το διαιτολόγιο ενός μαθητή κατά τη διάρκεια των εξετάσεων θα πρέπει να είναι περιορισμένο σε λιπαρά, ενώ πρέπει να είναι πλούσιο σε υδατάνθρακες και να περιέχει την απαραίτητη ποσότητα πρωτεϊνών. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι μια διατροφή πλούσια σε λιπαρά μειώνει τις ικανότητες της μνήμης και της μάθησης. Αντίθετα, οι υδατάνθρακες και οι πρωτεΐνες είναι τα μακροθρεπτικά συστατικά εκείνα που βελτιώνουν τις δύο αυτές ικανότητες, αλλά και δημιουργούν αίσθημα ηρεμίας και χαλάρωσης. Τροφές με μεγάλη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες είναι το αυγό, τα ψάρια, τα θαλασσινά, τα πουλερικά, το κόκκινο κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες που βοηθούν να μειωθεί το στρες και να εφοδιάσουν τον οργανισμό σε ενέργεια είναι το μαύρο ψωμί, τα δημητριακά, τα ζυμαρικά, το ρύζι, οι πατάτες, τα όσπρια, τα περισσότερα φρούτα και λαχανικά, καθώς και τα διάφορα γλυκά εδέσματα.
Η διατροφή κατά τη διάρκεια των εξετάσεων διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο. Ειναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός πως μια ισορροπημένη διατροφή θα βοηθήσει το μαθητή να αποδώσει τα μέγιστα. Έχει αποδειχθεί ερευνητικά πως η διατροφή μπορεί να συμβάλει και να εφοδιάσει τον οργανισμό με ενέργεια λόγω αυξημένων απαιτήσεων την περίοδο των εξετάσεων, καθώς και να βοηθήσει στις λειτουργίες της μνήμης, μάθησης, συγκέντρωσης, αλλά και στο αίσθημα ηρεμίας και χαλάρωσης.
-Συχνά ακούμε για τη δίαιτα της πείνας. Δηλαδή, ένα-δύο μήνες πριν από το καλοκαίρι κάποιοι αποφασίζουν να κόψουν εντελώς το φαγητό ή τρώνε ελάχιστα για να αδυνατίσουν. Πόσο επικίνδυνο είναι αυτό;
Είναι γεγονός, κι αυτό θα πρέπει να αποτελεί αφορμή έτσι ώστε όλοι οι επιστήμονες υγείας από κοινού να συμβάλουμε στην καλύτερη ενημέρωση, διότι αποτελούν ζητήματα και πρακτικές που αφορούν στην υγεία μας.
Δυστυχώς, αυτές οι πρακτικές είναι συνήθως ακατάλληλες για έναν η περισσότερες από τους εξής λόγους: Είναι ανεπαρκείς σε θρεπτικές ουσίες. Θέτουν το άτομο σε κίνδυνο, ιδιαίτερα αν έχει και άλλα προβλήματα υγείας. Δεν καλύπτουν τον οργανισμό με όλες τις απαραίτητες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται παρενέργειες και συμπτώματα, όπως ζαλάδες, κόπωση, νευρικότητα. Είναι ιατρικά επισφαλείς Δε βοηθούν το άτομο να αλλάξει διατροφικές συνήθειες και η απώλεια βάρους συνήθως επαναποκτάται στο επόμενο διάστημα. Πολύ από το χαμένο βάρος είναι κυρίως υγρά ή μυϊκή μάζα παρά λίπος.
-Υπάρχουν κοινές δίαιτες για όλους;
Όχι κοινές δίαιτες δεν μπορούν να υπάρξουν. Ο κάθε οργανισμός και το κάθε άτομο ξεχωριστά έχει τις δικές του ενεργειακές ανάγκες και απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά. Η αξιολόγηση θα πρέπει να γίνεται από ειδικό διατροφολόγο με βάση τα σωματομετρικά χαρακτηριστικά (ηλικία, ύψος, βάρος).
-Ελαιόλαδο… ποια τα οφέλη του και τι πρέπει να προσέχει ο καταναλωτής;
Το ελαιόλαδο είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικές, νευροσπαστικές, αντιφλεγμονώδεις, καρδιοπροστατευτικές ουσίες και πλήθος άλλων ιδιοτήτων. Διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού συστήματος. Περιέχει βιταμίνες Ε και Α που δρουν αντιοξειδωτικά. Λόγω της περιεκτικότητάς του σε μονοακόρεστα λιπαρά συμβάλει στη μείωση της LDL (κακής) χοληστερόλης, ενώ αυξάνει την HDL (καλή) χοληστερόλη. Ωστόσο, αυτό που θα πρέπει να προσέξουμε είναι η ποσότητα, καθώς οι θερμίδες που προσδίδει ειναι αρκετές (1 κουταλάκι γλυκού περιέχει 45 θερμίδες). Επίσης, ο τρόπος μαγειρέματος θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν, καθώς δε συστήνεται η συχνή επιλογή τηγανίσματος (προσδίδοντας βλαπτικές ουσίες στον οργανισμό υπό προϋποθέσεις).
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
