…να μείνει μετέωρος με τη συγκίνηση και τις σκέψεις, να νιώθει κερδισμένος με κάθε του σελίδα”
Με αφορμή τη νέα της συλλογή διηγημάτων, «Το νερό που μ’ εκδικήθηκε» η Τίνα Κουτσουμπού μιλάει στο «Θ»
Η Τίνα Κουτσουμπού είναι από τους ανθρώπους που …ζουν και αναπνέουν μέσα από τις σελίδες των βιβλίων, από παιδί «ζυμωμένη» με την ανάγνωση και πλέον καταξιωμένη και στη γραφή. Η Μεσσήνια συγγραφέας κατά τη δύσκολη χρονιά που πέρασε έφερε εις πέρας μιαν ακόμη «επίπονη κύηση», έναν «τόκο εν τω καλώ», γιατί τέτοια είναι η συλλογή διηγημάτων «Το νερό που μ’ εκδικήθηκε και άλλες ιστορίες του νου» και πλέον παρακολουθεί κι αυτό το νέο της «παιδί» να μεγαλώνει και να ταξιδεύει στο μυαλό και τις καρδιές των αναγνωστών…
Μέσα από την παρακάτω συνέντευξη η κα Κουτσουμπού μας συστήνει το νέο της βιβλίο και τις εσωτερικές διαδρομές της στο δαιδαλώδη χώρο της συγγραφής και της ανάγνωσης, εκεί όπου συναντιέται και μοιράζεται το προσωπικό βίωμα με την εμπειρία του άλλου…
-Σύστησέ μας το νέο σου βιβλίο…
Πρόκειται ουσιαστικά για συλλογή 26 μικρών διηγημάτων με φόντο την εποχή μας από τον καιρό της κρίσης έως το σήμερα και ήρωες καθημερινούς κι ανώνυμους που ονειρεύονται κι επιθυμούν να αλλάξουν την μοίρα τους. Στον αγώνα τους αυτό αναμετρώνται με τον περίγυρό τους και τις κοινωνικές συνθήκες, ενώ πολλές φορές θα χρειαστεί να κάνουν την προσωπική τους υπέρβαση ώστε να γνωρίσουν τον βαθύτερο εαυτό τους και να συμφιλιωθούν με τη ζωή. Αυτό είναι και που τους κάνει μοναδικούς πρωταγωνιστές στις ιστορίες που θα διαβάσετε.
Ανάμεσα στα 26 διηγήματα περιλαμβάνονται και 8 που θεωρώ αγαπημένα λόγω της θεματικής τους και είχαν δημοσιευθεί σε παλιότερες συλλογές μου οι οποίες όμως δεν κυκλοφορούν πλέον, όπως η πρώτη μου συλλογή των εκδ. Γαβριηλίδη αφού ο εκδοτικός οίκος έκλεισε.
-Τι ένοιωσες όταν ολοκληρώθηκε «Το νερό που με εκδικήθηκε» και γενικά όταν βάζεις και την ακροτελεύτια τελεία σε ένα βιβλίο;
Η συγγραφή είναι μια μοναχική διαδικασία μέσω της οποίας καταδύεσαι στον βαθύτερο εαυτό σου. Είναι όμως παράλληλα και τόσο μαγική, σαν το καλό αποτέλεσμα μιας επίπονης κύησης. Όταν τελειώνω ένα βιβλίο που δουλεύεται καιρό, αισθάνομαι σαν την μητέρα που αποχωρίζεται το παιδί της που μεγάλωσε. Παρακολουθεί το δημιούργημά της από απόσταση με αγωνία. Το καμαρώνει αλλά αναρωτιέται και για τις ατέλειες που θα βρουν οι άλλοι. Βιώνω παρ’ όλα αυτά μια ιδιότυπη αίσθηση ελευθερίας και πληρότητας μετά από μια μακρά περίοδο έρευνας και κοπιαστικής δουλειάς συντροφιά με τον υπολογιστή μου.
-Υπάρχουν κάποια διηγήματα και κάποιοι ήρωες που ξεχωρίζεις;
Τα βιώματά μας και οι προσλαμβάνουσες από το κοινωνικό μας περιβάλλον καθορίζουν πολλές φορές τα θέματα αλλά και τους ήρωες που διαλέγουμε. Έτσι μέσα στο βιβλίο ανασαίνουν ήρωες της καθημερινότητας που απηχούν προσωπικά βιώματα όπως ο Μάσσιμο της παιδικής μου ηλικίας, ή το στοιχειωμένο οικόπεδο και το άρωμα του τάνγκο που περικλείουν βιωματικές καταστάσεις.
Υπάρχουν όμως και ήρωες παντελώς άγνωστοι σε μένα και τελικά τόσο γνώριμοι που μ’ επηρεάζουν, αφού είναι εμπνευσμένοι από την καθημερινότητά μας.
Είναι πρόσωπα που ζουν κάπου εκεί έξω όπως ο Χασάν των φαναριών ή ο Σύρος πρόσφυγας στην Ελλάδα των μεταναστευτικών ροών, ή όπως ο άστεγος των μεγαλουπόλεων στο ομότιτλο διήγημα που, αν και παραμένει ανώνυμος στην ιστορία μου, στη ζωή μας είναι πια πρόσωπο συνηθισμένο.
-Έχεις βιώσει κάποια σύμπτωση που να σχετίζεται με τις ιστορίες σου;
Κινητήριος μοχλός των περισσότερων διηγήσεών μου στο βιβλίο αυτό είναι η επιθυμία. Αυτή που μας ωθεί σε δράση ή αντίδραση για να επιτύχουμε τους στόχους μας στη ζωή. Ποιος από εμάς δεν έχει ονειρευτεί, ή δεν έχει, με όχημα τις επιθυμίες του και τα όνειρά του, προσπαθήσει κάποια στιγμή να στρέψει την ροή των γεγονότων στη ζωή του;. Κι επειδή η καθημερινότητά μας είναι γεμάτη από μικρούς ήρωες, η σύμπτωση με κάποιους από τους ήρωες των διηγημάτων και τις πράξεις τους είναι πολλές φορές αναπόφευκτη.
Σε κάποια από τα διηγήματα οι ήρωες προϋπήρχαν στη σκέψη μου κι ήταν τόσο έντονα τα συναισθήματά μου γι αυτούς, που εφηύρα κυριολεκτικά την ιστορία που τους αντιπροσωπεύει. Τέτοιο πρόσωπο είναι η φυσιοθεραπεύτρια στο διήγημα «η απόπειρα» κι η τραγική φιγούρα της συζύγου που σκορπά τις στάχτες του χαμένου συζύγου της στο «Σταχτοσκορπίσματα». Αν ζούσα την ζωή τους, οι πράξεις τους θα συνέπιπταν απόλυτα με τις δικές μου επιλογές,
-Ποια είναι τα θέματα που σ’ ενδιαφέρουν και από που αντλείς την έμπνευση;
Όλα γύρω μου με κινητοποιούν εξιτάροντας την φαντασία μου, προκαλώντας το μυαλό μου να φτιάξει τις εικόνες μιας ιστορίας. Αρκεί να πιάσω τον άξονα για αυτά που θέλω να θίξω. Έπειτα τα βιώματα, οι μνήμες, οι άνθρωποι που με σημάδεψαν και άφησαν στη ψυχή μου το αποτύπωμά τους, σίγουρα κατέχουν θέση σε όσα υποσυνείδητα μας υπαγορεύει ο νους να καταγράψουμε στο χαρτί και καθορίζουν την συνέχεια.
Έτσι οτιδήποτε μυρίζουμε και ακούμε ή βλέπουμε γύρω μας, μπορεί να γίνει υλικό για τη συγγραφή ενός διηγήματος. Να φανταστούμε έναν ήρωα να αντιμετωπίζει μια κατάσταση τραγική, να ζούμε μαζί του τις ταλαιπωρίες του, τα καρδιοχτύπια τις μελαγχολίες και τις χαρές του. Δεν ήταν δύσκολη επομένως για μένα η αναζήτηση θεματικής για τις ιστορίες.
Η σύγχρονη προβληματική του καιρού μας δεν με αφήνει φυσικά αδιάφορη. Αντίθετα με υποκινεί να εκφράσω τους φόβους και τις ανησυχίες μου μέσα από ήρωες ευάλωτους κι ανθρώπινους, υποδεικνύοντάς τους συμπεριφορές που σταλάζουν μεγάλο απόσταγμα αισιοδοξίας τελικά. Φυσικά εξυπακούεται πως γράφω αυτά που κι εμένα μ’ αρέσει να διαβάζω.
Όσο για την έμπνευση είναι μια …μυστηριώδης κυρία, ενίοτε ακριβοθώρητη, που πηγάζει από το περίσσευμα καρδιάς του καθενός μας.
Στο βιβλίο μου την άντλησα από ανθρώπους που είτε το θέλουν είτε όχι, μας μεταδίδουν τον προβληματισμό της σύγχρονης εποχής μας σε θέματα δυσεπίλυτα και ιδέες που μας αγγίζουν: η προσφυγιά, η αλληλεγγύη, η φιλία, η ενσυναίσθηση για τις περιπέτειες του πλησίον, η ανάγκη να αγωνιστούμε η ζωή να γίνει πιο ανθρώπινη, πιο απλή.
Με τον τρόπο αυτό θέτω κι ένα προβληματισμό στον αναγνώστη να ταξιδέψει δίπλα-δίπλα με τους ήρωες και να μοιραστεί τα βάσανα και τα συναισθήματά τους.
-Πότε ξεκίνησες να γράφεις και …γιατί γράφεις;
Η λογοτεχνία με ενδιέφερε πάντα, η ενασχόλησή μου όμως με αυτή ώστε να φτάσω να εκδώσω ένα βιβλίο είναι αποτέλεσμα τύχης και θα σας εξηγήσω αμέσως τι εννοώ.
Η διασκέδαση της γενιάς μου ήταν το παιχνίδι στις γειτονιές, ο κινηματογράφος, η μουσική και κυρίως τα βιβλία. Αυτά τα τελευταία (τα βιβλία) ήταν και η πνευματική μας τροφή. Ήταν το συνηθέστερο δώρο σε ένα παιδί και έτσι μάθαμε να τα εκτιμάμε. Ξενυχτούσαμε μαζί τους μυρίζαμε το άρωμά τους.
Ήταν λοιπόν και για μένα ο αγαπημένος σύντροφος στον ελεύθερο χρόνο μου. Μέσα από αυτά αγάπησα το γράψιμο και τη λογοτεχνία. Τους ήρωες των μυθιστορημάτων , τους συγγραφείς που προτιμούσα. Τους: Λουντέμη, Καζαντζάκη, Τερζάκη, Βενέζη, Μυριβήλη, Θεοτόκη, Ζολά, Καμύ, Μπαλζάκ, Ντοστογιέφσκι, Πέρλ Μπάκ, την Δημουλά, τον Καββαδία και τόσους άλλους.
Πολλές φορές έπλαθα τις ιστορίες μου στο μυαλό μου και τις κρατούσα εγκλωβισμένες σε εικόνες που μου μιλούσαν τα βράδια. Μια ιστορία, ένας χώρος που τώρα μου λείπει, ένας χαρακτήρας που μ’ επηρέασε.
Κάποια στιγμή λοιπόν, που οι λέξεις και οι εικόνες σκάλωσαν μέσα μου, έπρεπε να γίνει αποσυμφόρηση. Έτσι με την πρώτη λέξη προέκυψε μια αφήγηση, προέκυψε το γράψιμο, σαν μια ανάγκη. Οι ήρωές μου είναι πρόσωπα υπαρκτά ή φανταστικά, εύπλαστα όμως στην γραφή, σαν πλαστελίνη.
Η ενθάρρυνση μιας φίλης, μια ευκαιρία από το πουθενά, απέφερε το πρώτο δημοσιευμένο μου κείμενο το 2012 στον εκδ. οίκο του Στρατή Φιλιππότη και ακολούθησαν δημοσιευμένα άρθρα στον περιοδικό αθηναϊκό και τοπικό καλαματιανό Τύπο, καθώς και οι 3 προηγούμενες συλλογές διηγημάτων από το 2015 έως το 2018 ποικίλης θεματικής, πλασμένα γύρω από τον άξονα, ζωή-θάνατος, σε ένα κύκλο που τροφοδοτείται από τα γεγονότα και τα βιώματα ηρώων που αποτυπώνουν στάσεις ζωής. Για μένα εξάλλου, η συγγραφή δεν είναι βιοπορισμός, είναι μια μαγική διαδικασία μέσα από την οποία συναντάμε τον άλλο μας εαυτό. Είναι τόκος εν τω καλώ ή το καλό αποτέλεσμα μιας επίπονης έτσι κι αλλιώς κύησης.
-Ποια βιβλία και συγγραφείς σε έχουν επηρεάσει;
Επειδή μου αρέσει πολύ η ιστορία αλλά και η ψυχολογία υπάρχουν πολλοί καλοί συγγραφείς κλασσικοί κυρίως που με επηρέασαν στη θεματική και τον τρόπο γραφής τους. Κάποιους τους προανέφερα εκτιμώ όμως κι άλλους όπως τον Τζόν Μπάνβιλ, τον Γιόσεφ Ρότ, τον Φώκνερ, τον Σαραμάγκου, τον Παμούκ. Γενικά μ’ αρέσουν οι συγγραφείς που τολμούν να κοιτούν πίσω από τον καθρέφτη, που δεν είναι προβλέψιμοι.
Προσπαθώ να διαβάζω, από ποίηση και μυθιστόρημα έως ιστορικές και πολιτικές μελέτες. Πρόσφατα με εντυπωσίασε το βιβλίο της Ντέλια Όουενς και ήδη διαβάζω το «Βουνί» της Κύπριας Λουίζας Παπαλοΐζου. Γενικά είμαι καλή αναγνώστρια με τον όρο ότι αφήνομαι να παρασυρθώ στην αγορά ενός ακόμη βιβλίου που θα με μαγνητίσει ακόμη και με το εξώφυλλο, πόσο μάλλον για το θέμα του.
-Ποια είναι τα συστατικά που κάνουν ένα βιβλίο «καλό»;
Όταν κλείσει κάποιος τις σελίδες ενός βιβλίου πρέπει να μείνει με την αίσθηση ότι τον αφορά. Να μείνει για λίγο μετέωρος με την συγκίνηση, τις σκέψεις που του προκαλεί η ανάγνωσή του και να νιώθει κερδισμένος με κάθε του σελίδα. Να το θυμάται με το μυαλό και την καρδιά του. Αλλά αυτό θα εξαρτηθεί τόσο από το ταλέντο στην τέχνη του λόγου αλλά και από τις προσωπικές ευαισθησίες αυτού που γράφει, την ψυχική διάθεσή του όταν καταγίνεται με τις ιστορίες των άλλων ανθρώπων.
-Που θα κατέτασσες τον εαυτό σου όσον αφορά στο ύφος και τη θεματολογία ή κάποιες άλλες παραμέτρους;
Με απασχολεί πολύ η ευαισθησία των ανθρώπων, η ψυχή, τα απωθημένα και ο πόνος τους. Προσπαθώ να διεισδύσω στον κόσμο τους να μιλήσω με λόγια απλά για όσα τους αφορούν.
Αυτό που μπορώ να δώσω στον αναγνώστη σαν μήνυμα μέσα από τα διηγήματά μου και είναι και το μότο μου, είναι αυτό το άρωμα της θέλησης για ζωή που αποπνέουν οι ήρωες αποκτώντας την αυτογνωσία μέσα από τις περιπέτειές τους. Μήπως κι η ίδια η ζωή δεν είναι η πιο ενδιαφέρουσα ιστορία; Λέω λοιπόν κι εγώ ένα ΝΑΙ στη ζωή, ΝΑΙ στο συνάνθρωπο.
-Νοιώθεις ότι η συγγραφέας Τίνα Κουτσουμπού και η γραφή της αλλάζουν στο χρόνο και πώς;
Όπως μεγαλώνουμε κι αλλάζουμε διαφοροποιείται κι η γραφή μας. Μέσα από τις εμπειρίες μας βελτιωνόμαστε και επαναπροσδιορίζουμε τις σταθερές και τις αξίες μας, τα θέλω και τις προτεραιότητές μας. Έτσι κι η γραφή ακολουθεί το μέστωμα του μυαλού, την ψυχική μας ωρίμανση. Προσωπικά θεωρώ πολύ σημαντική 1) την συχνή ανατροφοδότηση με νέα αναγνώσματα, 2) την γνωριμία νέων τεχνικών και θεματικών.3)το διάβασμα βιβλίων διαφορετικού λογοτεχνικού γούστου από το δικό σου για να μαθαίνεις. Είναι μια διαρκής πρόκληση να είσαι πάντα σε εγρήγορση έτοιμη να ακολουθήσεις νέα δυσκολότερα μονοπάτια, καταρρίπτοντας τον πήχη για τον εαυτό σου, αν είσαι τυχερός.
-Γενικότερα βρίσκεις να έχει αλλάξει η λογοτεχνία στη χώρα μας και παγκοσμίως με το πέρασμα των χρόνων;
Η κρίση που μας διακατέχει δεν είναι μόνο μια κρίση οικονομική. Είναι πρωτίστως κατά την γνώμη μου κρίση αξιών, κρίση του ανθρώπου με τον ίδιο τον εαυτό του και μας αφορά κι επηρεάζει όλους μας. Ιδιαίτερα έναν που γράφει και προβληματίζεται να αποδώσει συναισθήματα που γεννώνται μέσα από την καθημερινότητα της εποχής μας. Έτσι κι η λογοτεχνία είναι μια δυναμική διαδικασία που αλλάζει όσο αλλάζει κι η κοινωνία την οποία αφορά.
–Το αναγνωστικό κοινό έχει διαφοροποιηθεί; Για παράδειγμα διαβάζει για άλλους λόγους απ’ ό,τι παλιότερα; Αυξάνεται ή μειώνεται;
Δεν το ξέρω. Προωθούνται κυρίως βιβλία με κοινωνικό περιεχόμενο, βιβλία με ύφος διδακτικό. Αυτό που πρέπει να επιδιώκεται είναι η αισθητική αφύπνιση, η ανανέωση και καλλιέργεια της γλώσσας. Ο μετασχηματισμός της πραγματικότητας.
Άλλωστε το βιβλίο, σου μεταγγίζει συσσωρευμένη γνώση κι εμπειρίες που ο συγγραφέας έκανε πολύ χρόνο να συλλέξει. Ο αναγνώστης, σκεφτείτε, τις αποκτά όλες με την ανάγνωση του βιβλίου και μόνο.
Στη χώρα μας δυστυχώς η ανάγνωση βιβλίων δεν είναι δημοφιλής. Το βιβλίο δεν θεωρείται ανάγκη ψυχής δεν κατέχει πρωτεύουσα σημασία στα υποψήφια δώρα στις γιορτές των παιδιών μας. Είναι λυπηρό αλλά στατιστικά μόνο το 20% των Ελλήνων διαβάζει συστηματικά. Φταίει και η κρίση, όχι μόνο η εποχή μας κα τα πρότυπά της. Το βιβλίο παραμένει ακριβό με τα ισχύοντα. Απ’ την άλλη και οι εκδοτικοί οίκοι έχουν κι αυτοί, ως επακόλουθο, τα δικά τους προβλήματα. Δεν είμαι ειδικός μόνο εκφράζω την προβληματική μου για τον χώρο.
-Η πανδημία τι ρόλο έχει παίξει στη γραφή, στην ανάγνωση και στις εκδόσεις;
Τον καιρό της καραντίνας όλοι μας ξεσκονίσαμε τις βιβλιοθήκες μας. Παραγγείλαμε και διαδικτυακά στα βιβλιοπωλεία της γειτονιάς μας, διαβάσαμε ακόμη και στο facebook ολόκληρα διηγήματα και ποίηση, ιδιαίτερα στο lockdown. Από την άλλη και οι εκδοτικοί οίκοι κάνοντας αναγκαστικές διακοπές, είχαν ίσως τον καιρό να ασχοληθούν καλύτερα με τον προγραμματισμό τους. Γενικά όλοι όσοι αγαπούν την ανάγνωση ξαναβρήκαν τον χαμένο χρόνο τους κι όσοι έγραφαν, πήραν τα μολύβια τους φωτιά.
-Τι άλλο γράφεις αυτόν τον καιρό;
Λειαίνω το πρώτο μου μυθιστόρημα προσέχοντας την ούγια και τις μικρολεπτομέρειες, σβήνω και τελειοποιώ κάποια κομμάτια, έχοντας στην οθόνη του μυαλού μου ήδη το σχεδιάγραμμα για το νέο μου μυθιστόρημα, ίσως και νουβέλα, ο καιρός θα δείξει. Παράλληλα φλερτάρω με την ιδέα να γράψω ποίηση, θέτοντας στον εαυτό μου μια νέα πρόκληση με πολλά βάσανα φυσικά.
Ποιά είναι η Τίνα Κουτσουμπού…
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος της Α.Σ.Ο.Ε.Ε. και γνωρίζει τέσσερις ξένες γλώσσες (Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Ισπανικά). Ζει στην Καλαμάτα από το 1996, είναι παντρεμένη και μητέρα δυο παιδιών. Εργάσθηκε στην Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση και στην Εμπορική Τράπεζα.
Είναι μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών και γραμματέας της Ένωσης Μεσσηνίων Συγγραφέων, αλλά και μέλος πολιτιστικών συλλόγων της Καλαμάτας και της Αθήνας. Έχει συμμετάσχει σε σεμινάρια δημιουργικής γραφής και ιστορικού μυθιστορήματος, ενώ κείμενά της έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά Μέσα.
Διηγήματά της έχουν βραβευτεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς σε Ελλάδα και Κύπρο.
Συμμετοχές με διηγήματα σε συλλογικούς τόμους
– Αθηναϊκό ημερολόγιο των ετών 2012, 2013, 2014,2018,2019
– Ημερολόγιο του Αρχιπελάγους των ετών 2014, 2015 των Εκδ. Φιλιππότη,
-Εγκυκλοπαίδεια της Ελληνικής Λογοτεχνίας εκδ. Χάρη Πάτση 2014
-Κυπριακή Φιλολογική Πρωτοχρονιά 2018 του ΕΠΟΚ
-Μεσσηνιακές Δημιουργίες των ετών 2012 και 2014, 2016, 2018, 2020 της Ένωσης Μεσσηνίων Συγγραφέων και του 2021, στην επετειακή έκδοση για τα 200 χρόνια από το 1821-εκδ. Καλλίεργον.
Τα βιβλία της
-Ο Καινούργιος Κι Επτά Ακόμη Διηγήματα, εκδ. Γαβριηλίδης 2015
-Του Καιρού Γυρίσματα, Εκδ. Διάνυσμα 2016
-Ιστορίες Του Νότου, Μικρές εκδόσεις 2018
-Ταξιδιωτικός οδηγός 2019 «Η Καλαμάτα στην τσέπη» και στα αγγλικά «Κalamata a pocket guide», εκδ. 24 γράμματα Αθήνα 2020
– Το Νερό Που Μ’ Εκδικήθηκε και άλλες ιστορίες του νου, εκδ. ΑΩ 2020
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
