Πριν από πολλά χρόνια ένα μικρό κορίτσι στο Μελιγαλά μυείται στα μυστικά της αυτάρκειας και της φυσικής καλλιέργειας, που ήταν τότε απαραίτητα για την επιβίωση μιας οικογένειας . Με κύριο «μέντορα» τη γιαγιά, μαθαίνει να πλένει, να ζυμώνει, να φτιάχνει τυρί και παστό, διδάσκεται τα μυστικά των υφασμάτων από τη μητέρα του, αλλά, πάνω απ’ όλα, μαγεύεται από τα χρώματα, τα αρώματα και τους καρπούς της φύσης, αποκτώντας ένα σπάνιο ψυχικό δέσιμο μαζί της, που κουβαλάει πάντα και νιώθει ως αποστολή ότι πρέπει να το διαδώσει, με στόχο έναν καλύτερο κόσμο. «Από μικρή με έχανε η μάνα μου σε κάτι λιβάδια, μάζευα λουλούδια, τα αποξήραινα, έφτιαχνα καδράκια, ήξερα όλα σχεδόν τα φυτά που υπάρχουν στην περιοχή, έκανα τον κήπο από 9-10 χρόνων…» θυμάται τα παιδικά της βιώματα η Χριστίνα Καραλέκα, για την οποία ο λόγος.
Μέσα από σεμινάρια, ομιλίες, δημοσιεύσεις, διάφορες δράσεις και τη «σταυροφορία» για συγκέντρωση σπόρων παραδοσιακών ποικιλιών, η ξεχωριστή αυτή γυναίκα ενισχύει τον εξοπλισμό μας για έναν πιο φυσικό τρόπο ζωής. Είτε με μια ολική στροφή ζωής μέσα στη φύση, όπως εκπληρώνεται στο τρέχον κάλεσμα μετεγκατάστασης στην Αλαγονία και τα χωριά του Ταϋγέτου από το Κέντρο Φυσικής Καλλιέργειας και τη λειτουργία του Σχολείου Αυτάρκειας, είτε με την παρακίνηση για αξιοποίηση εκείνου του σπιτιού και των κτημάτων στο χωριό προς ενίσχυση των σειρήνων της νοσταλγίας που ήδη ηχούν σε κάποιους. Αλλά και με ακόμα πιο εύκολο τρόπο, με πρακτικές προσαρμοσμένες στην καθημερινή αστική ζωή που ζουν οι περισσότεροι, με βιολογικά προϊόντα στο τραπέζι μας, με λίγα λαχανικά στο μπαλκόνι ή στον κήπο μας, με δικό μας χειροποίητο σαπούνι, βαλσαμόλαδο, τσάι, βάμματα κι άλλα βότανα, που βελτιώνουν την υγεία μας.
«Μπορούν να κάνουν κοινοτικούς κήπους, στην Καλαμάτα ήδη λειτουργεί ένα πρόγραμμα, σε κάποιο οικόπεδο μπορεί μια γειτονιά να κάνει έναν λαχανόκηπο και να παίρνει ο κόσμος τα προϊόντα για την κουζίνα του, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις ταράτσες και τα μπαλκόνια, ακόμα και κάποιες γλάστρες μέσα στο σπίτι, με λίγα μαρούλια, ένα σέσκουλο… Εγώ από το μπαλκόνι μου παίρνω σαλάτα δύο φορές την εβδομάδα και μια φορά την εβδομάδα χόρτα, ενώ βάζω και άγρια, συμβιώνουν τα πάντα μέσα στις γλάστρες.
Σε αυτό βοηθάει πολύ το πρόγραμμα Re-Think με την οικιακή κομποστοποίηση, που λειτουργεί περίπου 60 κάδους σε όλη την Καλαμάτα και σε πολλά σχολεία. Επιμελούμαι τον κομποστοποιητή της γειτονιάς μου κι από εκεί έχω πάρει γύρω στα 300 κιλά κομπόστ, το οποίο αναμειγνύω με χώμα. Μέσα σε 4-5 χρόνια ένας κομποστοποιητής κομποστοποιεί γύρω στους 700 τόνους οργανικά, καταλαβαίνετε τι είναι αυτό; Είναι απίστευτο!» εξηγεί η κα Καραλέκα για το πώς μπορούν ακόμα και οι άνθρωποι της πόλης να έχουν τη δική τους φυσική καλλιέργεια και βιολογική παραγωγή.
«Μετά τη δεκαετία του ‘50 απαξίωσαν τη γεωργική παραγωγή, προσανατολίσανε τον κόσμο να φύγει στα αστικά κέντρα. Έτσι, οι άνθρωποι των πόλεων είναι τελείως εξαρτημένοι κι αυτό είναι λυπηρό, αλλά μπορεί να αλλάξει» είναι η αισιόδοξη εν τέλει επισήμανση της Χριστίνας Καραλέκα, η οποία μιλάει με ενθουσιασμό για το εγχείρημα που έχει ξεκινήσει στον Ταΰγετο, με την επιμέλεια του Παναγιώτη Μανίκη, καθώς περνά δυναμικά από τη θεωρία στην πράξη και ήδη έχει προσελκύσει τους πρώτους ανθρώπους που αποφάσισαν να αφήσουν την πόλη για το χωριό.
Αλλά πόσο βιώσιμο είναι αυτό; «Είναι βιώσιμο, γιατί είναι ένας τρόπος καλλιέργειας, δεν κάνεις οργώματα, δε ρίχνεις φυτοφάρμακα ή λιπάσματα και χρησιμοποιείς πολλές ποικιλίες, οπότε το κόστος είναι μηδέν, μόνο με προσωπική εργασία. Εμπλουτίζουμε το χώμα με κομπόστ και άχυρο, είναι η λογική “do nothing”, δε θέλω τίποτα. Επίσης, η παρατήρηση για την καλλιέργεια υπέργειων και υπόγειων φυτών, σύμφωνα με σεληνιακό ημερολόγιο, καταμερίζεται η εργασία με τέτοιο τρόπο που δεν αισθάνεσαι κούραση. Και δε μιλάμε μόνο στο πλαίσιο του κήπου μας, ένας μικρός χώρος που δίνει το συν στη διατροφή μας, αλλά για μεγαλύτερες εμπορικές καλλιέργειες. Πρέπει, όμως, να υπάρχει η πίστη σε αυτό, αν δεν έχει κανείς πίστη και δεν ακούει την καρδιά του, δεν μπορεί να προχωρήσει. Και να ξεκινάμε τη μέρα μας, λέγοντας δεν ξέρω τίποτα. Όταν κάποιος το παίζει… ξερόλας έχει χαθεί το παιχνίδι, η φύση δεν πρόκειται να του αποκαλύψει τίποτα. Και είναι απειροελάχιστο αυτό που μας έχει αποκαλύψει και γνωρίζουμε. Για να το κατακτήσεις αυτό, θέλει προσοχή, να κάθεσαι στον κήπο, να παρατηρείς, τι φυτρώνει και παράγεται, πότε, σε τι ποσότητα, τι μας κάνει καλό, ποιο είναι φιλικό με ποιο και ποιο δεν είναι, τα αφήνουμε όλα να συμβιώνουνε, δεν ξεριζώνουμε αυτό που λένε αγριόχορτα, που για μένα δεν υπάρχουν ούτε αγριόχορτα ούτε ζιζάνια, όλα επιτελούν κάποιο σκοπό μέσα στον κήπο και όταν υπάρχει αρμονία μέσα στον κήπο, δεν έχουμε ασθένειες. Όταν το χώμα είναι “χειρουργημένο” και δεν υπάρχει ούτε ένα χορταράκι, όταν θα έρθουν οι αφίδες, η μελίγκρα, πούυ θα πάνε; Μα πάνω στις ντομάτες, τις πιπεριές και τα φασόλια μας.
Για να πάμε και λίγο στη “μεταφυσική”, όταν περνάτε δίπλα από ένα φυτό, είτε το αγγίζετε, είτε το χαϊδεύετε, είτε του μιλάτε, καταλαβαίνει αμέσως τι είναι αυτό που σας χρειάζεται και σας το δίνει στους καρπούς του»…
Μια πολύτιμη τράπεζα…
Η συλλογή παραδοσιακών σπόρων εδώ και 15 χρόνια αποτελεί κεντρικό μέλημα για τη Χριστίνα Καραλέκα, με τη δράση της να ξεπερνά τα μεσσηνιακά σύνορα. Είναι μέλος της αθηναϊκής ομάδας «Γλυκοπατάτα» (ανήκει στο δίκτυο διατήρησης σπόρων Σιτώ), για μια πενταετία είχε στενή συνεργασία με την εναλλακτική κοινότητα Πελίτι της Δράμας, που είναι επιφορτισμένη με «τη συλλογή, διατήρηση και διάδοση των παραδοσιακών ποικιλιών, για ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών χωρίς τη μεσολάβηση του χρήματος, και για τη δημιουργία οικολογικών κοινοτήτων με κύριο άξονα τη διατήρηση των παραδοσιακών σπόρων».
Η κα Καραλέκα εξηγεί την αναγκαιότητα αυτού του αγώνα: «Είναι οι ποικιλίες με τις οποίες μεγάλωσαν γενιές και γενιές, πάνω σε αυτές τις ποικιλίες στηρίχθηκαν οι άνθρωποι για να ζήσουν και να κάνουν περιουσίες, να παντρέψουν και να σπουδάσουν τα παιδιά τους. Ήταν αυτές που είναι αναγνωρίσιμες από τον οργανισμό μας. Τρώγοντας μια φρέσκια ντομάτα ή ένα αγγούρι παίρνουμε αμέσως ζωντανό οξυγόνο, ό,τι στοιχεία έχουν μέσα είναι αφομοιώσιμα από τον οργανισμό, ενώ αυτό δε συμβαίνει ούτε με τα υβρίδια ούτε με τα μεταλλαγμένα. Το υβρίδιο έχει γύρω στο 98% νερό, καθόλου συστατικά, του έχουν δώσει κάποια στοιχεία από κάποιες ποικιλίες για να είναι δελεαστικά στο μάτι, αλλά από την άλλη πλευρά είναι κάτι που δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στην υγεία μας. Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που είμαστε αγνώμονες απέναντι στη γη, δεν της έχουμε πει ούτε ένα ευχαριστώ, δεν την ευγνωμονούμε για όλα αυτά που μας δίνει χωρίς να μας ζητάει τίποτα. Αντ’ αυτού την κακομεταχειριζόμαστε…
Θα πρέπει όλοι να ξεκινήσουμε και να αναλάβουμε τουλάχιστον μια ποικιλία, ενώ κάνοντας μια μικρή τράπεζα σπόρων έχουμε αυτάρκεια όσον αφορά στην τροφή μας. Το άλλο πιο σημαντικό είναι να έχουμε υγιές χώμα, από εκεί ξεκινάνε όλα. Κάνοντας έναν κήπο που έχει πολύ καλό χώμα, θα μας δώσει προϊόντα τα οποία θα είναι υγιή και έτσι θα είμαστε κι εμείς υγιείς» καταλήγει η ίδια.
Φασόλια μαυρομάτικα, αναρριχώμενα και καθιστά (οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας παλιά έκαναν συγκαλλιέργεια των ημιαναρριχώμενων με το καλαμπόκι), φασόλια τσεκουρίτσες, φασόλια πηχιάρικα, κατσικάντερα και μπαρμπούνια, καλαμπόκι κόκκινο και κίτρινο, γλυκοκολοκυθιές σε διάφορα σχήματα και περίπου 60 ποικιλίες ντομάτας, οι οποίες έχουν ήδη διασπαρθεί σε διάφορες περιοχές, σε ιδιώτες, αλλά και επαγγελματίες παραγωγούς βιολογικής καλλιέργειας, είναι μερικοί από τους καρπούς της πολύτιμης συλλογής της Χριστίνας Καραλέκα.
Η χοντροκατσαρή ντομάτα Μεσσηνίας είναι η… σταρ της συλλογής, καθώς αυτήν επέλεξε για να πιστοποιήσει το Τμήμα Γεωπονίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Η κα Καραλέκα έχει άμεση συνεργασία με το πανεπιστήμιο, κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στον καθηγητή Τάσο Κότσιρα και εκθειάζοντας τη δουλειά που γίνεται εκεί, μεταξύ άλλων με έμφαση στις παλιές ποικιλίες.
Οι φοιτητές που προέρχονται από διάφορες περιοχές έχουν καταφέρει να μαζέψουν πάνω από 200 ποικιλίες, ενώ η ίδια θα δώσει ένα μεγάλο μέρος της σποροσυλλογής της. «Πιστεύω ότι η νέα γενιά είναι που θα κάνει τη διαφορά. Όταν θέλουμε να διαδώσουμε κάτι καλό είναι να το δίνουμε πρώτα στα παιδιά. Η συνεργασία μου με σχολεία μού έχει πει ότι τα παιδιά έχουν το αισθητήριο» σχολιάζει ακόμη, ενώ νιώθει ότι έχει εκπληρώσει την αποστολή της «Αν όλα αυτά τα χρόνια έχω καταφέρει να αλλάξω τη γνώμη και τη ζωή ενός ανθρώπου, κάτι που είναι πολύ δύσκολο, εγώ θα αισθάνομαι πολύ περήφανη».
Στην πραγματικότητα έχει πολλούς λόγους να νιώθει υπερήφανη η Χριστίνα Καραλέκα, αφού έχει σπείρει εκατομμύρια φυσικούς, αλλά και «μεταφορικούς» σπόρους που αλλάζουν τη ζωή των ανθρώπων.
Η ίδια μετράει τη δική της ζωή με κύκλους: «Έκλεισα πολλούς κύκλους στη ζωή μου, άνοιξα καινούργιους και κάθε φορά βάζω νέους στόχους κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Επίσης γνωρίζω συνέχεια καινούργιους ανθρώπους και κάνω φιλίες, αυτό είναι ζωή για μένα».
Κοινός παρονομαστής για τη Χριστίνα Καραλέκα είναι ότι πάντα ασχολιόταν με τη γη, παράλληλα με την οικογένεια, με το βασικό επάγγελμα στην τράπεζα, τα διάφορα σεμινάρια, τις τέχνες, την 7ετία στο Μεσσηνιακό Ερασιτεχνικό Θέατρο, όπου δημιουργούσε σκηνικά-κοστούμια, τα σεμινάρια λιθογραφίας, χαλκογραφίας, ξυλογραφίας, βυζαντινής τέχνη, τη «θητεία» στο Πελίτι, την τρέχουσα συμβολή στο Σχολείο Αυτάρκειας του Ταϋγέτου, τη «Γλυκοπατάτα» στην Αθήνα…
Τώρα, αφού διαθέσει όλους τους σπόρους που έχει συγκεντρώσει (για άμεση σπορά ή και δυνατότητα 5ετούς φύλαξης στην κατάψυξη), η συνέχεια έχει κάτι διαφορετικό για την Χριστίνα Καραλέκα. Ένα λαογραφικό βιβλίο, στο οποίο θα συμπυκνώνεται η γνώση που έχει συγκεντρώσει, μαζί με ιστορίες των «παλιών»…
Κόψτε ταχύτητα, παρατηρήστε τη φύση και ξαναβρείτε τη γείωσή σας με το χώμα, είναι το μυστικό της ευζωίας που μοιράζεται μαζί μας η Χριστίνα Καραλέκα.
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
