Σήμερα ο ξεναγός μας φωτογραφικός φακός, που τον τελευταίο καιρό μάς δείχνει κομμάτια απ’ την ιστορία της παλιάς Καλαμάτας, δε θα μας δείξει γεγονότα ή τοπία.
Έχει σταθεί σ’ ένα άλλο μεγάλο γεγονός, που αφορά στο χορωδιακό μέρος της Καλαμάτας μας. Πρόκειται για τη μοναδική απομείνασα χορωδία του ναού της Υπαπαντής, πολιούχου της Καλαμάτας.
Πριν από λίγες μέρες τερμάτισε τις δραστηριότητές του το χορωδιακό αυτό συγκρότημα, υποκύπτοντας στον πανδαμάτορα χρόνο. Όπως πολύ σοφά λέγεται, τη φθορά του χρόνου δεν μπορεί κανείς να σταματήσει.
Παράλληλα, όμως, δεν μπορούμε ν’ αγνοήσουμε την παντελή έλλειψη ενδιαφέροντος των ιθυνόντων (μητροπολιτών – δημάρχων και μουσικοδιδασκάλων του μουσικού μας σχολείου) για τη μη δημιουργία νέων φυτωρίων, που θα συνέχιζαν τη χορωδιακή παράδοση του τόπου μας.
Είναι λυπηρό να σκέφτεται κανείς ότι άλλες πόλεις κατακλύζονται από χορωδιακά εκκλησιαστικά συγκροτήματα – Κέρκυρα 7 χορωδίες, Ζάκυνθος 6, Ληξούρι 3 – Αθήνα – Πάτρα – Τρίπολη – Σπάρτη κ.ά. – και η Καλαμάτα, με τόση μουσική παράδοση, να στερείται εντελώς.
Ως παλιός Καλαματιανός και χορωδός επί 65 χρόνια, δε θα μπορούσα να σταθώ αδιάφορος σ’ ένα τέτοιο γεγονός. Κι αυτό, γιατί η ιστορία των χορωδιών στην Καλαμάτα ήταν πάντα ένα μεγάλο κομμάτι στα μουσικά και κοινωνικά δρώμενα της πόλης.
Η ιστορία της χορωδίας της Υπαπαντής ξεκινά πριν από 110 χρόνια, όταν ο Ιωάννης Κατσαΐτης, άξιος μουσικοδιδάσκαλος, επέβαλε με υπομονή και επιμονή την τριφωνία και μετέπειτα την τετραφωνία στους εκκλησιαστικούς ύμνους, παρά τις αντιδράσεις μερίδας Καλαματιανών.
Μέσα σε δύο χρόνια (1897) η τετραφωνία είχε επικρατήσει και είχε αντικαταστήσει τη βυζαντινή μουσική στο ναό.
Μετέπειτα παρήλασαν διάφοροι πρωτοψάλτες όπως: ο Χαρίλαος Βριζώλος το 1901 και το 1903 ο Κων/νος Λίβας, ο οποίος έψαλε με τετράφωνη χορωδία μέχρι το 1937.
Το έτος 1938, μετά την αποχώρηση του Κ. Λίβα, ανέλαβε τη διεύθυνση ο Θεόδωρος Μουτεβελής, μέχρι το 1940.
Στα μετέπειτα χρόνια, τη διεύθυνση είχαν: ο Γεώργιος Θεοφιλόπουλος (1949), ο Γεώργιος Σκλήκας (1951) και πάλι ο Θεόδωρος Μουτεβελής (1953 – 1981), με πολυμελή χορωδία, η οποία έφθανε τα 100 άτομα.
Ακολούθησαν οι: Νίκος Κουτσομανιώτης, Γιώργος Κούμανης, Ηλίας Πανταζόπουλος και τελευταίος, ο Αλέκος Βαγγαλάτης.
Είναι γεγονός ότι μέσα απ’ τη χορωδία της Υπαπαντής ξεπήδησαν τα άτομα που δημιούργησαν τη χορωδία της μαντολινάτας ο «Ορφεύς» και ακόμα, τα άτομα που δημιούργησαν τη χορωδία του Αγίου Νικολάου, με μαέστρο τον αείμνηστο Σπήλιο Γκόνο.
Με λίγα λόγια, η ιστορία της χορωδίας της Υπαπαντής ξεκινά απ’ το 1895 και έφτασε μέχρι σήμερα, μεταφέροντας τη σκυτάλη της χορωδιακής μας παράδοσης επάξια.
Μέχρι σήμερα, δεν μπορούσε να διανοηθεί λειτουργία χωρίς ευρωπαϊκή τετράφωνη χορωδία. Πολύ δε περισσότερο η Εβδομάδα των Παθών του Χριστού, οπότε οι χορωδίες έχουν δεθεί άρρηκτα με τα θεία πάθη.
Τη Μεγάλη Τρίτη, στο τροπάριο της Κασσιανής, πάντα έσπευδαν οι Καλαματιανοί και κατέκλυζαν το ναό, για ν’ ακούσουν απ’ την τετράφωνη χορωδία την ικεσία αυτή γραμμένη απ’ το χαρισματικό μουσικό Πολυκράτη, ο οποίος με τις υπέροχες μουσικές εναλλαγές, ανεβάζει πολύ ψηλά το θρησκευτικό συναίσθημα των εκκλησιαζομένων. Η Μεγάλη Τρίτη έχει καθιερωθεί ως γιορτή των χορωδιών.
Αλλά και τη Μεγάλη Πέμπτη, με το «σήμερον κρεμάται», τη Μεγάλη Παρασκευή με τους επιτάφιους θρήνους και μέχρι τα Αναστάσιμα, η χορωδία της πόλης μας είχε τον πρωτεύοντα ρόλο.
Ένα μεγάλο ΕΥΓΕ σ’ όλους αυτούς τους ερασιτέχνες χορωδούς μας, που μέχρι σήμερα κράτησαν με κέφι, μεράκι, ήθος και σεβασμό τα χορωδιακά δρώμενα της πόλης μας.
Για λόγους καθαρά ιστορικούς, ο γράφων το παρόν θ’ αναφερθεί στα ονόματα όλων των τελευταίων χορωδών, ως αφιέρωμα ηθικής ικανοποίησης και μνήμης:
Μαέστρος
Αλέκος Βαγγαλάτης
Τενόροι
Αλέκος Βαγγαλάτης, Χρήστος Τσαγκάρης
Αντώνης Πλατανιάς, Μπάμπης Κάρβελης
Σεκόντοι
Γεώργιος Παυλίκος, Ευάγγελος Βρυώνης, Λάκης Τσαγκάρης, Παντελής Κρανιδιώτης, Γεώργιος Νικητάκης, Μπίλλης Γιαννόπουλος
Βαρύτονοι
Σπύρος Μαυρέας, Σταύρος Στεφανάκος, Δημ. Καλογερόπουλος, Νίκος Πολυμενέας
Μπάσοι
Γιάννης Αντωνόπουλος, Ηλίας Δημητρακόπουλος, Αντώνης Νικολόπουλος, Άγγελος Γεωργαντάς, Κώστας Σκιαθήτης, Ανδρέας Μουτεβελής, Παν. Καννάς, Χρήστος Μέντης, Γιώργος Γκόνος, Βασίλης Μανιάτης, Λάκης Στραβάκος, Παν. Γιαννουκάκης
Υ.Γ. Είναι αδιανόητο να μην ακούγονται πλέον στους θόλους του μητροπολιτικού μας ναού οι υπέροχες τετράφωνες υμνωδίες των θείων λειτουργιών του Μεγάλου Βασιλείου και Ιωάννη Χρυσοστόμου: Σε υμνούμεν – Χερουβικό – Αινείτε τον κύριον… – Άγιος ο Θεός – Πάτερ ημών – εις μνημόσυνον αιώνιον κ.ά. που τόσο υπέροχα έχουν μελοποιήσει οι χαρισματικοί μας συνθέτες: Πολυκράτης – Γλυκοφρίδης – Σακελλαρίδης – Ντάβος – Μποτνιάσκη – Παπασταθόπουλος – Καρέρ κ.ά., και που τόση ακουστική ευχαρίστηση προσφέρουν στους εκκλησιαζόμενους, οι οποίοι κατακλύζουν το ναό για ν’ ακούσουν τις μελωδικές υμνωδίες και να εξυψώσουν το θρησκευτικό τους αίσθημα.
Ακόμα και στις εξόδιους ακολουθίες η χορωδία της Υπαπαντής πρωτοστατούσε με τους υπέροχους ψαλμούς που συνοδεύουν τη νεκρώσιμη ακολουθία.
Η χορωδία της Υπαπαντής, το τέλος μιας ωραίας εποχής (ιστορικές φωτογραφίες)
