Η νηστεία ορίζεται ως η σκόπιμη αποφυγή κατανάλωσης ορισμένων τροφίμων ή η ακούσια αποχή από κάθε είδος τροφίμων. Η νηστεία ως θρησκευτική πρακτική ήταν γνωστή στους αρχαίους ανθρώπους. Παρά τις διάφορες παραλλαγές που συναντώνται, είναι ένα χαρακτηριστικό πολλών διαφορετικών θρησκειών, ωστόσο η επίδρασή της στην υγεία και τη λειτουργία του οργανισμού έχει μελετηθεί πιο έντονα τα τελευταία χρόνια. Ως εκ τούτου, πέρα από την πνευματική διάσταση, έχουμε στοιχεία για το πώς η νηστεία μπορεί να επηρεάσει την υγεία ή την εμφάνισή μας.
Η χριστιανική θρησκεία θεωρεί τη νηστεία ως μέρος της χριστιανικής ζωής. Πρόκειται για μια περιοδική εναλλαγή μεταξύ παμφάγου και χορτοφαγικής διατροφής, που έχει τα βασικά χαρακτηριστικά της Μεσογειακής Διατροφής.
Πριν από λίγες μέρες ξεκίνησε η περίοδος της Σαρακοστής, που είναι μια από τις πιο σημαντικές νηστείες. Η νηστεία διαρκεί καθ’ όλη τη Σαρακοστή και λήγει την ημέρα του Πάσχα. Οι πιστοί που επιλέγουν να την ακολουθήσουν, αποκλείουν από τη διατροφή τους όλα τα ζωικά προϊόντα, όπως το κρέας, τα πουλερικά, τα γαλακτοκομικά, τα αυγά και τα ζωικά λίπη. Η κατανάλωση ψαριού επιτρέπεται μόνο σε δύο συγκεκριμένες ημέρες κατά την περίοδο αυτών των 48 ημερών, ενώ το υπόλοιπο αυτού του διαστήματος εξαιρούνται από τη διατροφή.
Αντίθετα, όλα τα άλλα θαλασσινά, όπως καλαμάρια, χταπόδια, γαρίδες, σουπιές, ανήκουν στις τροφές που επιτρέπονται στη διάρκεια της Σαρακοστής.
Κατά τη διάρκεια του έτους θα βρούμε άλλες δύο μεγάλες περιόδους νηστείας: 40 μέρες πριν από τα Χριστούγεννα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου.
Επιπλέον, Τετάρτη και Παρασκευή ορίζονται από τη θρησκεία ως μέρες νηστείας, κατά τη διάρκεια όλου του έτους. Όλες αυτές οι μέρες είναι συνολικά περίπου 200 κατά τη διάρκεια του έτους, κατά τις οποίες, όπως αναφέρθηκε, τα ζωικά προϊόντα αποκλείονται από τη διατροφή.
Η αξία της Μεσογειακής Διατροφής είναι γνωστή από τη μελέτη των επτά χωρών, όπου διαπιστώθηκε ότι η καλή κατάσταση της υγείας και η μακροζωία των κατοίκων της Κρήτης οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις διατροφικές τους συνήθειες. Λόγω του γεγονότος ότι η νηστεία είναι ένα μεγάλο μέρος της Μεσογειακής Διατροφής, τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να μελετάται ξεχωριστά και συγκεκριμένα διερευνάται η επίδραση που έχει στο σώμα και το βάρος των ατόμων που την ακολουθούν. Είναι μια περίοδος που η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, δημητριακών, οσπρίων και ελαιολάδου είναι σημαντικά αυξημένη. Όλα τα παραπάνω αποτελούν τα βασικά συστατικά της Μεσογειακής Διατροφής.
Το αποτέλεσμα αυτής της εναλλαγής στη διατροφή είναι η αυξημένη κατανάλωση ινών και η αυξημένη πρόσληψη των θρεπτικών συστατικών που βρίσκονται στα φυτικά τρόφιμα, όπως το φυλλικό οξύ και οι αντιοξειδωτικές βιταμίνες.
Έχει βρεθεί ότι αυτοί που ακολουθούν τη νηστεία έχουν πολύ χαμηλή πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών και χοληστερόλης, ως αποτέλεσμα της εξαίρεσης των ζωικών προϊόντων, τα οποία είναι πλούσιες πηγές των παραπάνω λιπαρών. Οι δείκτες αυτοί αποδεδειγμένα σχετίζονται με καρδιαγγειακές παθήσεις, καθώς και με την αύξηση των επιπέδων της ολικής και της LDL χοληστερόλης στο αίμα. Ως εκ τούτου, η απουσία των ζωικών προιόντων από τη διατροφή για ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα έχει θετικό αντίκτυπο στο προφίλ των λιπιδίων των ανθρώπων που νηστεύουν.
Επιπλέον, αν και η αποχή από τα ζωικά προϊόντα σημαίνει λιγότερη πρόσληψη σιδήρου, η έρευνα έχει δείξει ότι όσοι νηστεύουν δεν έχουν σημαντική επίδραση στα επίπεδα σιδήρου. Τα ευρήματα ήταν παρόμοια για τις αντιοξειδωτικές βιταμίνες Α και Ε. Η νηστεία, δηλαδή, δεν αυξάνει την πιθανότητα ανεπάρκειας αυτών των βιταμινών. Σε περίπτωση που κάποιος έχει χαμηλά επίπεδα συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών, πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός στις επιλογές του, για να εξασφαλίσει την επαρκή πρόσληψή τους. Ένας ειδικός μπορεί να προτείνει συγκεκριμένους συνδυασμούς τροφίμων για να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή κάλυψη για αυτά τα στοιχεία.
Η Μεσογειακή Διατροφή έχει μελετηθεί σε σχέση με τα οφέλη της για την απώλεια βάρους. Έχει αποδειχθεί ότι είναι ένας πολύ ισορροπημένος τρόπος για την απώλεια βάρους, που συνιστάται από τους ειδικούς. Η νηστεία αναφέρεται ως μέρος της Μεσογειακής Διατροφής, αλλά έχει επίσης μελετηθεί ως μεμονωμένη περίοδος. Η συσχέτιση, όμως, της νηστείας με τη ρύθμιση του σωματικού βάρους δεν έχει αποσαφηνιστεί, καθώς από διαφορετικές μελέτες έχουν προκύψει αντιφατικά αποτελέσματα. Μελέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η νηστεία οδήγησε σε μείωση του συνολικού σωματικού βάρους και, ως εκ τούτου, στη μείωση του Δείκτη Μάζας Σώματος, ενώ μια άλλη μελέτη έχει συνδέσει την περίοδο νηστείας με αύξηση του σωματικού βάρους.
Συνεπώς, είναι σκόπιμο να τηρούνται οι κανόνες μιας σωστής και ισορροπημένης διατροφής και κατά τη διάρκεια της νηστείας, όπως, για παράδειγμα, τα μικρά και συχνά γεύματα. Διαφορετικά, είναι δυνατόν να αυξηθεί ασυνείδητα η ποσότητα των τροφίμων και να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους.
Συχνά οι άνθρωποι που νηστεύουν διαμαρτύρονται ότι είναι πεινασμένοι και αισθάνονται ότι τα τρόφιμα δεν τους προσφέρουν αίσθημα κορεσμού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την υπερκατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων, όπως, για παράδειγμα, του ψωμιού. Άλλες φορές μπορεί να παρασυρθούν με κάποια σνακ, π.χ. ξηροί καρποί.
Είναι αλήθεια ότι πολλά τρόφιμα που επιτρέπονται στη νηστεία είναι πλούσια σε θερμίδες, όπως το ταχίνι, οι ξηροί καρποί και οι ελιές. Όλα τα παραπάνω είναι σαφώς πολύ θρεπτικά τρόφιμα, αλλά η υπερβολή στην κατανάλωσή τους θα πρέπει να αποφεύγεται, διότι μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη πρόσληψη θερμίδων και, επομένως, στην αύξηση του βάρους. Η κατανάλωση όλων των τροφίμων θα πρέπει να είναι με μέτρο.
Συμπερασματικά, είναι σημαντικό κάθε φορά που αναφερόμαστε στη Μεσογειακή Διατροφή, να θυμόμαστε ότι η νηστεία είναι ένα βασικό κομμάτι αυτής της διατροφής και όσοι την ακολουθούν έχουν μια καλύτερη ποιότητα διατροφής και βελτιωμένο λιπιδαιμικό προφίλ. Το κίνητρο για τους περισσότερους ανθρώπους είναι θρησκευτικό, αλλά τελικά η νηστεία είναι και μια καλή ευκαιρία για αποτοξίνωση, καθώς η εναλλαγή διαστημάτων νηστείας και μη είναι, τελικά, ένα υγιές πρότυπο διατροφής.
ΛΟΥΚΑΚΟΥ ΑΦΡΟΔΙΤΗ
ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΟΣ-ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΟΣ
Νηστεία στη Μεσογειακή Διατροφή
