Σχεδόν καθημερινά το δελτίο Τύπου της Αστυνομίας αναφέρεται σε συλλήψεις Ρομά, με την Πολιτεία να έχει παραδεχθεί το πρόβλημα. Πρόσφατα, μάλιστα, συστάθηκαν ομάδες της Αστυνομίας, οι οποίες έχουν εγκατασταθεί σε καταυλισμούς.
Το «τσουβάλιασμα», όμως, που συχνά κάνουμε όλοι για ανθρώπους είναι σίγουρα άσχημο και πολλές φορές άδικο, αφού δεν είναι όλοι ίδιοι. Το ίδιο συμβαίνει και με τους Ρομά. Τρανταχτό παράδειγμα αυτό που ακολουθεί, με μαθητές Ρομά που, αντί να σταματήσουν το σχολείο στο Γυμνάσιο (οπότε, άλλωστε, σταματούν τα επιδόματα για την εν λόγω κοινωνική ομάδα), συνεχίζουν στο Λύκειο και κάνουν όνειρα για το μέλλον. Πρόκειται για μαθητές του ΓΕΛ Θουρίας, με τη διευθύντρια του συγκεκριμένου σχολείου, Ελένη Γκλεγκλέ, να μας μιλά με τα καλύτερα λόγια για αυτά τα παιδιά και τις οικογένειές τους.
Όπως αναφέρει, από τους 80 συνολικά μαθητές του σχολείου οι 10 είναι Ρομά, με την ίδια να αιτιολογεί ότι «είναι μόνο τόσοι, διότι σταματά το επίδομα στην τρίτη Γυμνασίου. Έτσι όσα έρχονται στο Λύκειο είναι αυτά που θέλουν να συνεχίσουν διαφορετικά στη ζωή τους και να ξεφύγουν από τα στερεότυπα».
Ως μαθητές του σχολείου, πρόσθεσε, «είναι ήσυχοι, ακόμα περισσότερο και από τους μη Ρομά. Υπάρχουν αυτοί που έχουν εξαιρετικές επιδόσεις στα μαθήματα, ενώ υπάρχουν κι αυτοί που συνειδητοποιημένα έχουν αποφασίσει να συνεχίσουν σε κάποια τεχνική σχολή ή σε άλλη μορφή σπουδών».
Επίσης, θέλησε να τονίσει το ενδιαφέρον που υπάρχει από τους γονείς αυτών των μαθητών για το σχολείο, «οι οποίοι έρχονται συχνά και ρωτούν για την πορεία των παιδιών τους». Πρόσθεσε δε, ότι δεν υπάρχει περίπτωση να τους ζητηθεί κάτι και να μην τρέξουν πρώτοι, σε αντίθεση με άλλους γονείς μαθητών του ίδιου σχολείου που μπορεί να μην τους έχει δει και ποτέ.
Η συνάντηση με τα παιδιά έγινε στο γραφείο της. Εκεί ήρθαν η Γωγώ, η Όλγα, η Βάσω, η Βάσω, η Αγγελική και ο Πάνος. Όλα χαμογελαστά, με εμένα στην αμήχανη θέση να τους ζητώ πώς θέλουν να αποκαλούν τη φυλή τους. Με μια φωνή μού απάντησαν ότι είναι τσιγγάνοι, αλλά με χαμόγελο μου εξήγησαν ότι μπορώ να τους αποκαλώ όπως θέλω. Ουσιαστικά είναι η φυλή τους, αλλά για την κοινωνία «γύφτος είναι αυτός που δε μένει σε σπίτι, που έχει διαφορετικό χρώμα, γενικά κάποιος κατώτερος».
Όπως μου εξήγησαν, υφίστανται διαφορές ανάμεσα σε τσιγγάνους και Ρομά, διότι υπάρχει διαφορετική διάλεκτος, που μάλιστα αλλάζει από περιοχή σε περιοχή, ενώ έχουν και άλλα έθιμα.
Γιατί συνεχίζουν στο Λύκειο…
Η πρώτη μου ερώτηση είναι πώς αποφάσισαν να συνεχίσουν στο Λύκειο, με την απάντηση τους να είναι ότι «ήταν κάτι αυτονόητο, αφού μετά το Γυμνάσιο ακολουθεί το Λύκειο».
Όταν τους ρώτησα πώς «το πήραν» οι δικοί τους, μου είπαν ότι αν σταματούσαν θα είχαν πρόβλημα, αφού και οι γονείς τους ήθελαν τα παιδιά τους να συνεχίσουν. Αναγνωρίζουν δε ότι τα παιδιά τους κάνουν κάτι παραπάνω, κάτι που θα τους βοηθήσει να ξεφύγουν από τα δεδομένα των ιδίων.
Στην ερώτηση «γιατί συνεχίζετε στο Λύκειο;», οι απαντήσεις που πήρα ήταν οι εξής: «εμένα με εξιτάρει, με τρελαίνει, μου φαίνεται σαν πρόκληση αυτό που κάνω», «εμένα μου αρέσει το διάβασμα», «θέλω να προχωρήσω στη ζωή μου», «μου αρέσει το σχολείο και στη συνέχεια θέλω να μάθω μια τέχνη».
Όσο για το αν θα δώσουν Πανελλαδικές, η απάντηση ήταν ομόφωνη και ήταν ένα δυνατό «ναι», με στόχο να περάσουν σε σχολές που τους αρέσουν.
Το τι ακούν…
Για το αν τους ενοχλούν «τα περί Ρομά, γύφτων, τσιγγάνων», μου απάντησαν ότι τους είναι αδιάφορα και σε καμία περίπτωση δεν τα επηρεάζουν. «Ναι το δεχόμαστε, γεννηθήκαμε τσιγγάνοι, αλλά αυτό είμαστε και έτσι συνεχίζουμε» σχολίασαν.
Μπούλινγκ
Όταν στο παρελθόν είχα κάνει θέμα για το συγκεκριμένο σχολείο, η διευθύντρια τότε μου είχε πει ότι η λέξη μπούλινγκ είναι άγνωστη στο ΓΕΛ Θουρίας. Όταν ρώτησα αν τα ίδια έχουν δεχθεί, απάντησαν αρνητικά, εξηγώντας μου ότι με τους συμμαθητές τους συνυπάρχουν τουλάχιστον από το Δημοτικό, οπότε όλα αυτά τα χρόνια έχουν γίνει μια μεγάλη οικογένεια.
Απομόνωση
Για το αν αισθάνονται μόνα τους στο σχολείο, μου είπαν ότι κάτι τέτοιο δε συμβαίνει και, μάλιστα, κάποιες από τις συγκεκριμένες μαθήτριες φέτος θα πάνε με το Erasmus στο εξωτερικό, ενώ πέρυσι είχαν πάει δύο.
Όπως μου επισήμαναν, μόνο στο Γυμνάσιο έζησαν κάτι που δεν τους άρεσε, καθώς η διεύθυνση είχε αποφασίσει να βάλει σε ένα τμήμα στην πρώτη Γυμνασίου μόνο τσιγγάνους. Ουσιαστικά τότε ένιωσαν ότι πάνε να τους απομονώσουν, αλλά, όπως φαίνεται σήμερα, αυτό δεν τα πτόησε.
Παραβατικότητα των Ρομά
Ζητώντας τους να μου σχολιάσουν το γεγονός ότι καθημερινά σχεδόν η Αστυνομία συλλαμβάνει Ρομά, αρχικά μου είπαν ότι τα Μέσα και ο κόσμος κάνουν τα πράγματα πολύ τραγικά, αφού δεν είναι μόνο οι Ρομά που κλέβουν. Σχολίασαν δε, πως αν είναι Ρομά αυτός που κλέβει, γίνεται ένας χαμός, ενώ αν είναι Έλληνας, τότε δεν ενοχλεί τόσο τον κόσμο.
Παραδέχονται, ωστόσο, ότι υπάρχουν πολλοί Ρομά που κλέβουν και, μάλιστα, ακόμα και συγγενείς τους, το καταδικάζουν, αλλά δεν τους αφορά, αφού με την οικογένειά τους έχουν επιλέξει άλλον δρόμο.
Επίσης, συμπληρώνουν ότι υπάρχουν και πράγματα που οι Ρομά δεν κάνουν, όπως ότι δε βιάζουν, ούτε συχνά θα ξυλοκοπήσουν κάποιον, ούτε σκοτώνουν τα παιδιά τους, πράγματα δηλαδή οι υπόλοιποι παραβατικοί θα κάνουν.
Θα μπορούσαν να μπουν σε έναν άλλο δρόμο;
Στη συνέχεια ρώτησα τα παιδιά αν θα μπορούσαν οι παραβατικοί να σταματήσουν να κλέβουν, με την απάντηση να είναι θετική, όμως το ζήτημα, όπως μου είπαν, είναι ότι πολλές φορές δε δίνονται ευκαιρίες στους Ρομά. Ουσιαστικά κάποιες φορές είναι σαν να τους σπρώχνουν σε αυτόν το δρόμο: όταν κάποιος έχει παιδιά, πρέπει κάπως να τα μεγαλώσει και κανείς δεν τον παίρνει για δουλειά, το βλέπει αυτό ως μόνοδρομο.
Γάμος
Ένα ακόμα στερεότυπο που οι συγκεκριμένες μαθήτριες του Λυκείου καταρρίπτουν είναι ότι ακόμα δεν έχουν παντρευτεί και αποκτήσει παιδιά, κάτι περίεργο με βάση τα δεδομένα της φυλής τους. «Είναι επιλογή μας», μου απαντούν. «Ναι, υπάρχουν άλλες Ρομά που παντρεύονται επειδή το αποφασίζουν οι γονείς μεταξύ τους. Επιπλέον, μου αναφέρουν πως κάποιες παντρεύονται θέλοντας έτσι να βγουν από το χώρο που μένουν, καθώς μέχρι τότε αυτό δεν επιτρέπεται.
Μάλιστα, μου είπαν πως πρόσφατα βρέθηκαν σε αρραβώνα (λόγο όπως τον λένε αυτοί), όπου η νύφη φαινόταν ότι δεν ήθελε, αλλά έγινε. Εκεί είδαν να της φορούν τα χρυσά, να της δίνουν χρήματα, με τους γονείς της να αισθάνονται ικανοποιημένοι, αλλά για την ίδια ήταν κάτι που δεν ήθελε να κάνει.
Στο υποθετικό ερώτημα που τους έθεσα αν αύριο ερχόταν κάποιος να τις ζητήσει, μου απάντησαν ότι θα διαφωνούσαν οι γονείς τους, αφού έχουν επιλέξει άλλον δρόμο για τα κορίτσια τους.
Οι αρπαγές
Και όταν τις ρώτησα για τις αρπαγές που συχνά ακούμε, εξήγησαν ότι σε αυτές τις περιπτώσεις ουσιαστικά το ζευγάρι θέλει να παντρευτεί, αλλά κάποια πλευρά διαφωνεί. Κι έτσι καταλήγουν σε αυτό.
Τα επιδόματα που δίνονται στους Ρομά
Δε θα μπορούσα να μη ρωτήσω τη γνώμη τους για τα επιδόματα που δίνει η Πολιτεία στους Ρομά, με τα παιδιά να μου απαντούν ότι οι περισσότεροι γονείς στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο για να μην τα χάσουν.
Οι συγκεκριμένοι μου απάντησαν ότι είναι κατά των επιδομάτων, αφού αυτό δεν είναι δίκαιο, ενώ θεωρούν ότι πολλοί Ρομά πιστεύουν πως δεν έχουν υποχρεώσεις παρά μόνο δικαιώματα, κι αυτό είναι κάτι λάθος. «Δε γίνεται να σε πληρώνουν χωρίς να κάνεις κάτι» πρόσθεσαν, «ούτε επειδή στέλνεις το παιδί σου σχολείο. Οι Έλληνες πληρώνονται για αυτό;».
Πώς θα μπορούσε να αλλάξει η κατάσταση;
«Είναι κάτι δύσκολο» μου απάντησαν στην παραπάνω ερώτηση, «αφού από τα 10 παιδιά, μόνο τα 2 θα συνεχίσουν στο Λύκειο, οπότε έτσι η κατάσταση συνεχίζεται».
Στο σημείο εκείνο η διευθύντρια συμπλήρωσε ότι μπορεί να αλλάξει κάτι, αν τα συγκεκριμένα παιδιά που συνεχίζουν στο Λύκειο, πείσουν και άλλα να το κάνουν, να γίνουν ουσιαστικά το πρότυπο.
Να γίνουμε το απόλυτο ένα…
Στην ερώτηση αν θα ήθελαν κάποια στιγμή μπαλαμό και Ρομά να γίνουν ένα, η απάντηση ήταν αρνητική, αφού δε θέλουν να χαθούν κάποια ήθη και έθιμα που διατηρούν και θέλουν να κρατήσουν. Χαρακτηριστικά, είπαν ότι είναι πολύ θρήσκοι, συμμετέχουν μαζικά σε κηδείες και γάμους, ενώ τους αρέσει συγκεκριμένη μουσική. Επίσης, για να παντρευτεί ένα ζευγάρι πρέπει να συμφωνούν οι γονείς, διαφορετικά μπορεί να κλεφτούν. Ως παράδειγμα μου ανέφεραν το σεντόνι: μπορεί να είναι κάπως υποτιμητικό για τις γυναίκες, αλλά θεωρούν ότι πρέπει να συνεχιστεί, είτε το θέλουν είτε όχι. Πρόσθεσαν, βέβαια, ότι κοπέλες Ρομά έχουν παντρευτεί Έλληνα και το αντίστροφο, με τη διευθύντρια να προσθέτει πως «κάποια πράγματα αλλάζουν, έστω και με αργό ρυθμό, αλλά αλλάζουν».
Οι καθηγήτριες
Στη συζήτησή μας προστέθηκαν στο τέλος και οι καθηγήτριες Σοφία Κωνσταντινέα και Μαίρη Σταματοπούλου, με την πρώτη να απαντά ότι «κάθε παιδί είναι διαφορετικό, με άλλα βιώματα, παραστάσεις, ανάγκες και ιδιαιτερότητες». Έτσι, όταν βρέθηκε στο ΓΕΛ Θουρίας, συνέχισε με το ίδιο σκεπτικό. Μάλιστα, για την ίδια αυτή η εικόνα ήταν πρόκληση, πρόκληση για να μάθει και αυτή από αυτά τα παιδιά, και αυτά από την ίδια, οπότε υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση.
Σύμφωνα με την ίδια, πρόκειται για εξαιρετικά παιδιά, με απίστευτη παιδεία και ευαισθησία. Μάλιστα, πολλές φορές στο πλαίσιο του μαθήματος τους ζητά να μιλήσουν με τη δική τους διάλεκτο ή να μιλήσουν για τις δικές τους καταβολές. Όλο αυτό βοηθά, υποστηρίζει, να μαθαίνουν και τα υπόλοιπα παιδιά, αλλά και όλοι μας, από αυτή τη διαφορετικότητα.
Για την ίδια είναι σημαντικό ότι όλα τα παιδιά του σχολείου (υπάρχουν μάλιστα και από άλλες χώρες) έχουν μεταξύ τους άψογη σχέση, χωρίς ίχνος περιθωριοποίησης.
Κλείνοντας, δήλωσε ότι πιστεύει πολύ στα παιδιά που ήταν στην παρέα μας, και σίγουρη ότι θα προχωρήσουν.
Από την πλευρά της, η κυρία Σοφία Κωνσταντινέα δήλωσε χαρούμενη όταν είδε ότι στο συγκεκριμένο σχολείο υπάρχουν μαθητές Ρομά, καθώς της αρέσει πολύ η πολυπολιτισμικότητα, κι αυτό «δίνει στην τάξη». Χάρηκε δε, όταν είδε μαθητές που είχε στο Δημοτικό του Άρι, να συνεχίζουν και να τους έχει στο Λύκειο. «Είναι ευχάριστο ότι κάθε χρόνο ο αριθμός των Ρομά που πάει στο Λύκειο αυξάνεται» σχολίασε.
Κάτι τελευταίο από τα παιδιά
Κι αφού ολοκληρώναμε την όμορφη συζήτηση με τα παιδιά, τους ζήτησα να στείλουν το δικό τους μήνυμα στους αναγνώστες: «Δεν είμαστε όλοι ίδιοι, πρέπει να δίνονται ευκαιρίες σε όλους».
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
