«Αν κυριαρχούσαν οι γυναικείες ποιότητες, οι κοινωνίες θα ήταν πιο ανεκτικές»
Κορίτσι συναντά κορίτσι. Η Μελίνα και η Βιβή ερωτεύονται. Ζουν δυνατά αυτό που τους συμβαίνει, αναγκαστικά στις παρυφές του κοινωνικού περιθωρίου. Από άλλες, σκοτεινές και δυσώδεις πτυχές αυτού του περιθωρίου, εμφανίζεται ο Παπαϊωάννου. Νεαρός χούλιγκαν, μονίμως ντοπαρισμένος, είναι ο βιαστής της Μελίνας. Η μαγεία και η βία, η ελευθεριότητα του έρωτα και ο σύγχρονος φασισμός, πλέκουν την ιστορία της «Λεσβίας», του πιο πρόσφατου μυθιστορήματος του Βαγγέλη Ραπτόπουλου.
Λίγο πριν το παρουσιάσει στην Καλαμάτα, ο συγγραφέας μίλησε στο «Θ»:
-Αρκεί, ως άντρας, να «λατρεύεις τις γυναίκες και να έχεις περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής σου εξερευνώντας το μυστήριό τους», όπως σημειώνεις σε πρόσφατη συνέντευξή σου, για να προσεγγίσεις ουσιαστικά ένα λεσβιακό έρωτα; Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετώπισες γράφοντας τη «Λεσβία»;
Λογοτεχνικά είναι εξίσου δύσκολο να ζωντανέψεις έναν άντρα ή μια γυναίκα, έναν αστυνομικό ή ένα ληστή. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι ένιωθα πως κινούμαι σ’ ένα ναρκοπέδιο, γράφοντας, όχι μόνο για δύο λεσβίες, αλλά και για ένα βιαστή, τον οποίο δεν ήθελα να παρουσιάσω απλώς ως τον κακό της ιστορίας, και πάλεψα να τον δω όσο πιο σφαιρικά και αντικειμενικά γινόταν.
-Ανοιχτό ως προς τις προθέσεις του, επομένως άνετα αμφιλεγόμενο, και δυνάμει ενοχλητικό, όπως η αλογόμυγα που θέλουμε (θέλουμε, αλήθεια;) να κεντρίζει τα καπούλια μας, τι αντιδράσεις σού έχει φέρει το βιβλίο; Τι αντίκτυπο έχεις λάβει από τους αναγνώστες και ειδικά από λεσβίες; Πόσο διαθέσιμο είναι το κοινό μπροστά σε αυτή την εναλλακτική ερωτική ιστορία;
Γενικά, οι προθέσεις μου έγιναν κατανοητές από πάρα πολλούς, πράγμα που με κάνει να νιώθω ευγνώμων. Οι περισσότερες λεσβίες είδαν θετικά το μυθιστόρημά μου, επειδή ακριβώς τις κάνει «ορατές» στην κοινωνία, τη στιγμή που είναι αόρατες και βρίσκονται υπό διωγμόν. Ελάχιστες μου επιτέθηκαν με το επιχείρημα ότι «από πού κι ως πού γράφει γι’ αυτό θέμα ένας άντρας». Λες και για φόνους, ας πούμε, έπρεπε να γράφουν μόνο οι δολοφόνοι. Πιστεύω ότι το έκαναν από ιδρυματισμό, γιατί φοβούνται να βγουν από το γκέτο όπου έμαθαν να ζουν φυλακισμένες.
-Γιατί επέλεξες να τοποθετήσεις χρονικά την ιστορία σου στις αρχές της δεκαετίας του 1990; Γιατί όχι σήμερα, τώρα; Σε τι θα διέφερε;
Η πρώτη ύλη για το πορτρέτο του χούλιγκαν-βιαστή προέρχεται από ένα εγχειρίδιο Ψυχιατρικής και ήταν εξαρχής τοποθετημένη στη δεκαετία του ’90, συμπαρασύροντας και το λεσβιακό έρωτα. Σήμερα, θα ήταν πιο σύγχρονο το σκηνικό (κινητά και φέισμπουκ π.χ.), και η πρωταγωνίστριά μου δε θα εγκατέλειπε τη μάχη με τους γονείς της και την κοινωνία έτσι εύκολα. Παρά το συντηρητισμό που διακρίνει την Ελλάδα, είκοσι τόσα χρόνια μετά έχουμε γίνει κάπως πιο προοδευτικοί.
-Στον αντίποδα του έρωτα των κοριτσιών και ταυτόχρονα παράγοντας που δυναμιτίζει και καθορίζει την εξέλιξη της ιστορίας, ο Σωτήρης Παπαϊωάννου, χούλιγκαν, μόνιμα ντοπαρισμένος νεαρός, είναι, θα λέγαμε, ο απόλυτος ορισμός του αντιερωτισμού, του ανέραστου…
Ο βιαστής της ηρωίδας μου είναι το αποκτηνωμένο αρσενικό, ο αντίθετος πόλος σε μια ιστορία όπου κυριαρχεί το θηλυκό. Τα αρσενικά είναι σαφώς προβληματικά στη «Λεσβία», όπως και στη σύγχρονη κοινωνία. Οι γυναίκες βρίσκονται στην καλύτερη στιγμή τους, οι άντρες στη χειρότερη. Κι αυτή η ανισορροπία προκαλεί δυσοίωνες παραμορφώσεις.
-Ο βιασμός της Μελίνας από τον Παπαϊωάννου παραμένει, στη «Λεσβία», ένα έγκλημα χωρίς τιμωρία…
Αν και προβληματικό, το αρσενικό εξακολουθεί να είναι κυρίαρχο στις μέρες μας. Εξάλλου, η κρίση που βιώνουμε, είναι κυρίως κρίση αξιών, και δευτερευόντως οικονομική. Ο βιασμός της Μελίνας από το χούλιγκαν δεν καταγγέλλεται και δε διώκεται, όπως ακριβώς και ο ψυχικός βιασμός από τον πατέρα της. Αν κυριαρχούσαν οι γυναικείες ποιότητες, οι κοινωνίες μας θα ήταν πολύ πιο ανεκτικές και ευαίσθητες. Δυστυχώς, οι γυναίκες που καταλαμβάνουν θέσεις εξουσίας, έχουν ήδη μεταβληθεί σε άντρες.
-Τα εμβόλιμα προφητικά όνειρα, μα και η επιλογή ενός ποιήματος του Γιάννη Υφαντή, ως παράγοντες της ιστορίας, θέτουν το ζήτημα της «μαγείας» και της απομάγευσης της σύγχρονης εποχής, θέμα στο οποίο επανέρχεσαι συχνά στα γραπτά και τις συνεντεύξεις σου. Πώς τα εννοείς; Όταν η Μελίνα λέει, «Αυτό που θέλω είναι η Βιβή και αυτό που χρειάζομαι είναι ο Αντρέας» κι επιλέγει τον Αντρέα γιατί δεν μπορεί να τα έχει και τα δύο, εκφράζει τον κυνισμό της εποχής;
Χωρίς τα ανορθολογικά στοιχεία που υπάρχουν στη «Λεσβία» – η ποίηση, τα προφητικά όνειρα, οι χρονικοί αντικατοπτρισμοί, η τηλεπάθεια-, η ζωή είναι λειψή. Η κρίση προέρχεται από την περιθωριοποίηση όλων αυτών, από την απομάγευση της καθημερινότητάς μας. Σήμερα κυριαρχούν ο κυνισμός και ο πραγματισμός, η συμφεροντοκρατία και ο ατομισμός, ο οικονομισμός και το χρήμα ως ύψιστη αξία. Με αποτέλεσμα να ζούμε σαν ανάπηροι, μόνο με το μισό εαυτό μας σε λειτουργία, και να ψάχνουμε στους ψυχοθεραπευτές και στα ψυχοφάρμακα τη λύτρωση, την ισορροπία. Αναζητούμε αυτά που «χρειαζόμαστε» από πρακτική σκοπιά, κι όχι όσα «θέλει» αληθινά η ψυχή μας.
-Σε εκείνους που χαρακτηρίζουν «πορνογραφική» την περιγραφή της ερωτικής πράξης ανάμεσα στις ηρωίδες, τι απαντάς;
Η πορνογραφία είναι σήμερα πια ένα πεδίο αποενοχοποιημένο και πρόσφορο για κατακτήσεις. Αφενός, έχουμε τη δυνατότητα να την υπηρετήσουμε, σε αντίθεση με τους λογοτεχνικούς προγόνους μας, που δεν τους το επέτρεπε ο συντηρητισμός των ημερών τους. Και αφετέρου, είναι σε θέση να εκφράσει πολύ πιο αντιπροσωπευτικά εποχές παρακμιακές σαν τη δική μας. Η πορνογραφία πρωτοεμφανίζεται με τον Λουκιανό («Εταιρικοί διάλογοι») και την «Παλατινή Ανθολογία» στους Ελληνιστικούς Χρόνους, οι οποίοι ήταν ό,τι πιο κοντινό στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.
-Πού βρίσκονται οι ήρωες της «Λεσβίας», η Μελίνα, η Βιβή, ο Παπαϊωάννου, σήμερα, 25 χρόνια μετά το χρονικό της ιστορίας; Πώς έχουν εξελιχθεί οι ζωές τους;
Ο Παπαϊωάννου θα ήταν σήμερα μέλος της Χρυσής Αυγής. Η Βιβή θα παρέμενε μια συνειδητοποιημένη λεσβία, και η Μελίνα θα ήταν σαφώς πιο διεκδικητική και ανυποχώρητη. Κι επειδή πολύ τις αγάπησα και τις πόνεσα, θα τις έβαζα να ξαναβρίσκονται και να ζουν το μεγάλο έρωτά τους, υπερπηδώντας τα εμπόδια της στενόμυαλης κοινωνίας αυτή τη φορά.
-Ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος θα παρουσιάσει το μυθιστόρημά του «Λεσβία», το Σάββατο 12 Νοεμβρίου, στις 6.00 το απόγευμα, στο Πολιτιστικό Στέκι «Μπουκαδούρα» (Πάρκο Λιμενικού, Καλαμάτα).
Θα προλογίσει η δημοσιογράφος Γεωργία Οικονομοπούλου.
