Ξεπερνώντας το αρχικό σοκ της δημοσίευσης των δασικών χαρτών για την περιοχή του πρώην Δήμου Γαργαλιάνων, με αφετηρία τα αιτήματα των πολιτών για τα προβλήματα που δημιουργούνται στις περιουσίες τους, μπαίνουμε στην ουσία πλέον για την ποιότητα, την αξιοπιστία και τον τρόπο δημιουργίας των δασικών πολυγώνων που περιέχουν οι δασικοί χάρτες.
Κατ’ αρχήν, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι με βάση τις Α/Φ του 1945 υπάρχει σημαντική υποχώρηση των δασικών εκτάσεων στην περιοχή μας προς όφελος των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Οι λόγοι, βέβαια, που έγινε αυτό είναι κοινωνικό-πολιτικοί και δε θα τους εξετάσουμε εδώ. Υπενθυμίζουμε μόνο ότι κάτι ανάλογο έχει συμβεί πολλές φορές κατά το παρελθόν, με νόμιμο τρόπο όμως, όταν το ελληνικό κράτος διένειμε εκατομμύρια στρέμματα χέρσες ή δασικές γαίες για την αποκατάσταση των προσφύγων, των ακτημόνων, ή μέσω του εποικισμού, για την αύξηση του αγροτικού εισοδήματος.
Θα ασχοληθούμε με δύο κρίσιμα και ουσιώδη ζητήματα των δασικών χαρτών, για τα οποία οι φορείς σύνταξης και διαχείρισης, που είναι η ΕΚΧΑ και οι κατά τόπους αρμόδιες Διευθύνσεις Δασών, όφειλαν να είχαν δώσει διευκρινίσεις. Πρώτον, την ακρίβεια σε μέτρα επί του εδάφους, με την οποία καθορίστηκαν οι δασικές γραμμές και, δεύτερον, τις εκθέσεις φωτοερμηνείας για τις αγροτικές εκτάσεις που εμφανίζονται ως δασικό πολύγωνο, με τις οποίες καθορίστηκε η δασική χρήση.
1. Ακρίβεια χάραξης των δασικών γραμμών
Η ακρίβεια χάραξης γραμμών στο υπόβαθρο του ορθοφωτοχάρτη που έχει προκύψει από τη συνόρθωση των Α/Φ του 1945 καθορίζεται από την κλίμακα των Α/Φ. Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο (Δ. Βλάχος- Μαθήματα τοπογραφίας κ.λπ.) ότι η διακριτική ικανότητα του ανθρώπινου οφθαλμού, δηλαδή η ικανότητά του να αντιληφθεί οπτικά το ελάχιστο μέγεθος, που ορίζεται από δυο ξεχωριστά μεταξύ τους σημεία, είναι 0.2 χιλ. Άρα το σφάλμα κλίμακας για τις Α/Φ του 1945 μέσης κλίμακας 1:42000 είναι 0.2 χιλ*42000/1000=8.40 μέτρα στο έδαφος. Επομένως, η θεωρητική ακρίβεια χάραξης των δασικών γραμμών είναι 8.40 μέτρα. Στην πράξη, η ακρίβεια αυτή είναι χειρότερη και κυμαίνεται κατά μέσο όρο γύρω στα 10 μέτρα. Αυτό προκύπτει από συγκρίσεις που έκανα για την περιοχή των Γαργαλιάνων βάσει συντεταγμένων, σε 20 χαρακτηριστικά φωτοσταθερά σημεία απευθείας από τους δασικούς χάρτες, με βάση, αφενός, το υπόβαθρο του 1945 και, αφετέρου, το υπόβαθρο της ΕΚΧΑ του 2008. Τα μέσα τετραγωνικά σφάλματα για τα σημεία αυτά που εξήχθησαν από τη σύγκριση αυτή κυμαίνονται από 4.27 μ. έως 14.03 μ.
Ενδεικτικά, αναφέρω ότι όλη η παραλιακή ζώνη από το Λαγκούβαρδο έως το Διαλισκάρι έχει συστηματική μετατόπιση στην προσαρμογή του υποβάθρου του 1945 κατά 12-13 μέτρα ανατολικά κατά Χ, σε σχέση με το υπόβαθρο Α/Φ της ΕΚΧΑ του 2008. Τα συμπεράσματα αυτά επιβεβαιώνονται και από τις επίγειες μετρήσεις των φωτοσταθερών σε ΕΓΣΑ 87 που διαθέτω για την περιοχή, όπου η κατανομή των σφαλμάτων είναι τυχαία.
Η συνόρθωση του στερεομοντέλου των Α/Φ του 1945 από την ΕΚΧΑ δεν έγινε με επίγεια φωτοσταθερά, όπου οι ακρίβειες θα ήταν μερικά εκατοστά, αλλά με φωτοσταθερά που επιλέχθηκαν από το υπόβαθρο των Α/Φ της ΕΚΧΑ του 2008. Το υπόβαθρο αυτό, σύμφωνα με ανακοινώσεις της Κτηματολόγιο Α.Ε., έχει προέλθει από την επεξεργασία των Α/Φ 2007-2009, των υποβάθρων δηλαδή του κτηματολογίου από τα οποία δημιουργήθηκαν οι ορθοφωτοχάρτες LSO εσωτερικής ακρίβειας 1.41 μέτρων. Στην πράξη έχω μετρήσει απόκλιση έως και 2.50 μέτρα. Συνεπώς η συνόρθωση των Α/Φ 1945 με τα φωτογραμμετρικά λογισμικά, με χρήση των υποβάθρων του 2008, οδήγησε σε αύξηση του θεωρητικού σφάλματος των 8.40 μέτρων σε σχέση με το αν είχαν χρησιμοποιηθεί επίγεια ΣΠΑ (Σημεία Προσαρμογής Αεροφωτογραφιών) με ακρίβεια μερικών εκατοστών και όχι 1.41 μέτρων. Σε κάθε περίπτωση, το σφάλμα κλίμακας των Α/Φ και η ακρίβεια των φωτοσταθερών που χρησιμοποιούνται καθορίζουν την εσωτερική ακρίβεια του στρεομοντέλου, η οποία δεν μπορεί να ξεπεραστεί.
Με βάση τα παραπάνω μού προξενεί μεγάλη εντύπωση η «βεβαιότητα» με την οποία έχουν χαραχθεί μερικά δασικά πολύγωνα πλάτους έως 10 μέτρα κατά μήκος των ορίων ιδιοκτησιών ή δρόμων, και τα οποία με φωτοερμηνεία και γεωαναφορά των Α/Φ του 1945 ή καλύτερα επί των Α/Φ του 1960 (κλίμακα 1:15000), διαπίστωσα ότι η χάραξη της δασικής γραμμής δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Η μέση ακρίβεια της χάραξης των δασικών γραμμών είναι 10 μέτρα και, συνεπώς, όποιο δασικό πολύγωνο έχει μέχρι αυτό το πλάτος και βρίσκεται στα όρια ιδιοκτησιών ή δρόμων, πρέπει να στρογγυλοποιηθεί, ταυτιζόμενο με το όριο της ιδιοκτησίας ή του δρόμου, γιατί εμπίπτει εντός των ορίων του σφάλματος.
2. Οι εκθέσεις φωτοερμηνείας
Όσοι ασχολούμασταν από παλιά με υποθέσεις ιδιωτών στα Δασαρχεία, γνωρίζαμε ότι ο δασολόγος ήταν υποχρεωμένος να φωτο-ερμηνεύσει μία περιοχή με βάση τις Α/Φ του 1945 κλίμακας 1:42000, τις Α/Φ του 1960 κλίμακας 1:15000 και, τέλος, τις Α/Φ του 1988 κλίμακας 1:30000. Από αυτές οι πιο αξιόλογες, με την καλύτερη ευκρίνεια και την καλύτερη ακρίβεια, είναι του 1960. Όταν δεν μπορούσε να αποφανθεί λόγω μικρής κλίμακας ή ευκρίνειας (πράγμα συνηθισμένο) από τις Α/Φ του 1945, χρησιμοποιούσε τις Α/Φ του 1960 ή και του 1965 ή και άλλες ενδιάμεσες λήψεις, όταν υπήρχαν, για να καταλήξει στο χαρακτήρα της έκτασης. Πρέπει, επίσης, να αναφέρουμε ότι η φωτοερμηνεία είναι μία διαδικασία παρατήρησης των συνθηκών που επικρατούσαν κατά το χρόνο της λήψης της Α/Φ και απαιτεί ιδιαίτερη εμπειρία και εξοικείωση, για να καταλήξει κάποιος σε ασφαλή συμπεράσματα.
Με το Ν. 3889/2010 περί σύνταξης των δασικών χαρτών επιλέχθηκε η χρησιμοποίηση των Α/Φ του 1945, οι οποίες ήταν γνωστό ότι παρουσίαζαν προβλήματα ακρίβειας (κλίμακα 1:42000) και ευκρίνειας, ειδικά σε περιοχές με χαμηλή βλάστηση, και βοηθητικά οι Α/Φ του 1960, ενώ ως τελική χρονολογία για λόγους ευκολίας επιλέχθηκε το υπόβαθρο του κτηματολογίου του 2008. Η επιλογή αυτή έγινε, όχι γιατί ήταν επιστημονικά σωστή, αλλά γιατί έπρεπε επιτέλους να «ξεμπερδεύουμε» με τους δασικούς χάρτες, που ξεκίνησαν με το Ν. 248/1976, τους θυμήθηκαν πάλι με το Ν. 2664/1998 και μετά τους ξανα-θυμήθηκαν με το Ν. 3889/2010. Στο μεταξύ, είχαν αρχίσει να εφαρμόζονται τα μνημόνια και στις δασικές υπηρεσίες, όπως και σε όλο το Δημόσιο, είχαν αρχίσει οι περικοπές, οι ελλείψεις προσωπικού κ.λπ. Αρκεί να αναφέρουμε ότι στην Τριφυλία η απάντηση στα αιτήματα χαρακτηρισμού καθυστερούσε δυο, τρία ή πέντε χρόνια και πολλά αιτήματα δεν απαντήθηκαν ποτέ. Η επιλογή, επομένως, έγινε επειδή υπήρχε έτοιμο το υπόβαθρο της κτηματολόγιο των Α/Φ 2007-2009, οπότε εύκολα μπορούσε να «μονταριστεί» πάνω το υπόβαθρο του 1945. Και έτσι φτάσαμε στις συμβάσεις του ιδιώτη με την ΕΚΧΑ και αντικείμενο τη σύνταξη των δασικών χαρτών.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα προβλήματα που διαπιστώνουμε στην περιοχή της Τριφυλίας και αφορούν λάθη, παραλείψεις και ανακρίβειες που και η ίδια η Διεύθυνση Δασών Καλαμάτας και το Δασαρχείο Κυπαρισσίας έχουν δημόσια παραδεχθεί ότι υπάρχουν και αναφέρονται σε εκτάσεις που ήταν ανέκαθεν γεωργικές και από λάθη της φωτοερμηνείας εμφανίζονται δασικές, εκτάσεις που έχουν παραχωρηθεί στον εποικισμό, ή από παραχωρητήρια του Δασαρχείου κατά το παρελθόν, εκτάσεις που σύμφωνα με χαρακτηρισμούς επίσημους του Δασαρχείου δεν είναι δασικές, εκτάσεις που είναι μέσα σε όρια οικισμών και δεν έπρεπε να χαρακτηριστούν και εκτάσεις γεωργικές που στο παρελθόν έχουν κηρυχτεί αναδασωτέες, εμφανίζονται στην ανάρτηση να μην έχουν αποχαρακτηριστεί από αναδασωτέες, προκύπτει το συμπέρασμα ότι όλο αυτό έργο έγινε βιαστικά και βεβιασμένα.
Το ερώτημα πλέον που τίθεται ευθέως είναι αν ο ανάδοχος έκανε εκθέσεις φωτοερμηνείας για τα δασικά πολύγωνα των εμφανιζόμενων γεωργικών εκτάσεων βάσει των Α/Φ 1945 ή και του 1960, αλλά και των στερεοζευγών του 2007-2009 ή όχι. Δε θα έπρεπε αυτές οι εκθέσεις να περιλαμβάνονται στα παραδοτέα του αναδόχου και να είναι στη διάθεση των ενδιαφερομένων προκειμένου να προβάλλουν αντιρρήσεις; Και δεν αναφέρομαι στα σημεία εκείνα που υπάρχουν πράξεις του Δασαρχείου και τα οποία έχουν φωτοερμηνευτεί στο πλαίσιο των πράξεων αυτών, αλλά στις υπόλοιπες περιοχές, γιατί εκεί υπάρχουν τα προβλήματα.
Οι διαπιστώσεις που έχω κάνει μέχρι στιγμής για την περιοχή που δραστηριοποιούμαι είναι ότι υπάρχουν σφάλματα που οφείλονται σε λάθος φωτοερμηνεία, ή και σε απουσία φωτοερμηνείας.
Νίκος Αναστασόπουλος
Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός
