1. Αφορμή για το παρόν αποτελεί το επικείμενο Αναπτυξιακό Συνέδριο της Περιφέρειας Πελοποννήσου (ενδιαφέρουσα κυβερνητική πρωτοβουλία, μακάρι να έχει ανάλογα αποτελέσματα) και οι σκέψεις που είχα εκθέσει στη σχετική ημερίδα, που είχε διενεργηθεί στην Καλαμάτα στις 17/12/2017. Δεν κρύβω την ανησυχία μου αφού διαπιστώνω ότι το τοπικό πολιτικό και κοινωνικό σύστημα ξαναφέρνει στην επιφάνεια την παρηκμασμένη «λογική» των φραγμάτων και προς τούτη την κατεύθυνση θα ασκηθεί πίεση και θα αναζητηθούν συναινέσεις και σε κυβερνητικό επίπεδο.
2. Αλλά ας τα πάρουμε με σειρά. Η χώρα μας δεν είχε ποτέ οργανωμένο σύστημα διαχείρισης των υδατικών πόρων. Η όποια διαχείριση μέσα από την πληθώρα φορέων, υπουργείων και πολιτών διακρινόταν από τομεακή, τοπική και ιδιοκτησιακή λογική, που καμία σχέση δεν είχε με την ορθολογική και περιβαλλοντικά βιώσιμη λογική. Με λίγα λόγια ό,τι ήθελε ο καθένας έκανε, έκανε έργα, υπεραντλούσε, ρύπαινε, ιδιοποιούταν τον πιο σημαντικό, μετά τον αέρα, φυσικό και κοινωνικό πόρο που είναι το νερό, φαινόμενο που εν πολλοίς συνεχίζεται.
3. Κατά τη γνώμη μου τα κατά ευρωπαϊκή υποχρέωση Διαχειριστικά Σχέδια σε επίπεδα Υδατικών Διαμερισμάτων ή Λεκανών Απορροής Ποταμών (σε εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2000/60/ΕΚ) δεν συνιστούν ικανά διαχειριστικά εργαλεία (δεν θα σχολιάσω εδώ την οικονομίστικη νεοφιλελεύθερης έμπνευσης της Οδηγίας) για να αντιμετωπίσουν, να προλάβουν και να διαχειριστούν σε τοπικό επίπεδο τους υδατικούς πόρους. Θα έπρεπε λοιπόν να η Πολιτεία να θεσμοθετήσει και να επιβάλλει την οργάνωση και εφαρμογή ενός τοπικού συστήματος διαχείρισης π.χ. σε επίπεδο Δήμου. Το Τοπικό Σύστημα Διαχείρισης με μιαν ολιστική προσέγγιση θα ανέλυε τις σημερινές ανάγκες και τα προβλήματα (υπεράντλησης και ανορθολογικής χρήσης, υφαλμύρυνσης, ρύπανσης και σύγκρουσης χρήσεων και αναγκών, πλημυρικά φαινόμενα κλπ.) και θα σχεδίαζε την διαχείριση των μελλοντικών αναγκών, μέσα από την ιεράρχησή τους. Στον φορέα διαχείρισης, που θα προέκυπτε, θα αντιπροσωπευόταν η Τοπική Αυτοδιοίκηση, εκπρόσωποι της Πολιτείας, οι φορείς των Αγροτών, οι εκπρόσωποι του Τουρισμού, της Βιοτεχνίας και οι Πολίτες καταναλωτές.
4. Η κατάσταση στην περιοχή της Τριφυλίας / Δ.Μεσσηνίας είναι γνωστή και δεν διαφέρει από την γενική κατάσταση. Τα αποτελέσματα τα ζούμε ως πολίτες κάθε καλοκαίρι από την ανεπαρκή και αμφιβόλου ποιότητας υδροδότηση, αλλά ζήσαμε και μια ηχηρή προειδοποίηση την δεκαετία του ’90 με τα εκτεταμένα φαινόμενα υφαλμύρυνσης, τα οποία αν συνεχιζόνταν η ξηρασία θα ήταν μη αναστρέψιμα. Στα φαινόμενα αυτά προσθέστε την πολλαπλή ρύπανση είτε από βιοτεχνικές μονάδες – ελαιοτριβεία και πυρηνεργοστάσιο, είτε από την έλλειψη υποδομών αποχέτευσης είτε από την εντατική γεωργία. Και όμως η περιοχή διαθέτει ένα «θείο δώρο» και αυτός είναι ο υπόγειος υδροφορέας της ζώνης του ασβεστολίθου, ένας φυσικός προστατευμένος ταμιευτήρας δώρο της φύσης, αλλά και την τύχη να ασχοληθούν λαμπροί επιστήμονες όπως ο Τηνιακός της Δ/νσης Υδάτων Πελοποννήσου, ο Σαμπατατακάκης και το ΙΓΜΕ, το Πανεπιστήμιο Πατρών και ο καθηγητής Δεληγιάννης κ.α. Το «τοπικό πολιτικό σύστημα» έρμαιο της παρηκμασμένης και αδρανειακής λογικής αντί να ακούσει τους επιστήμονες δημιουργούσε συναινέσεις και έταζε φράγματα παντού, ως την μόνη σωτηρία. Και όμως υπήρχε και υπάρχουν άλλες ήπιες, οικονομικές και αποδοτικές λύσεις….δόξα το θεό η επιστήμη και η τεχνική δεν έμειναν στάσιμες όπως τα μυαλά ορισμένων. Εμπλουτισμός του υδροφόρου, μικρά φράγματα ανάσχεσης, φράγματα πολλαπλής χρήσης, αυστηρός περιορισμός της στάθμης άντλησης πάνω από την στάθμη της θάλασσας, έλεγχος της υπεράντλησης κλπ.. Η παραχθείσα βιβλιογραφία, επιστημονικές εισηγήσεις, ερευνητικά και μονογραφές είναι πλούσια επ’ αυτού, για την περιοχή μας.
5. θα κλείσω το παρόν σημείωμα με αναφορά στο φράγμα το Φιλιατρινό. Το έργο αυτό σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε με την λογική και ίσως και με δεδομένα του Υπ.Γεωργίας της δεκαετίας του ’60. Έχει αναφερθεί ο τρόπος που «επιβλήθηκε» και δημιουργήθηκαν προσδοκίες και συναινέσεις, που παίρνουν διαστάσεις συμβολικού μύθου. Δεν με απασχολεί εδώ ο τρόπος διαχείρισης του έργου (μελέτες, απαλλοτριώσεις!!!, τεχνικός σύμβουλος, κατασκευή έργου) θα αναφέρω μόνο ότι στην ετήσια έκθεσή του το Σώμα Ελεγκτών Δημοσίων Έργων – Δημόσιας Διοίκησης έχει αναφορές σε 4 σελίδες!!! για παρατυπίες έως του ορίου της παράβασης καθήκοντος για στελέχη κυρίως του Υπ.Αγροτ.Αναπ. και λιγότερο της Περιφέρειας. Όμως το γεγονός είναι ότι το έργο στοίχησε έως τώρα πάνω από 35 εκατ. € και με το έργο των δικτύων κανείς δεν ξέρει που θα φτάσει. Θα επαναλάβω λοιπόν το ερώτημα που είχα θέσει στις αρχές του 2000: τόσα δις δραχμές, τότε, για ποια σκοπιμότητα, σε τι αποσκοπεί το έργο, τι προστιθέμενη αξία θα φέρει στην περιοχή, αν προορίζεται να αρδεύσει 32.000 στρ. ελαιώνα, σε πόσα χρόνια θα γίνει απόσβεση; Η ερώτηση αυτή δεν απαντήθηκε ούτε τότε ούτε όμως απαντιέται και σήμερα. Στην λογική λοιπόν που έχω προαναφέρει, αντί να μετέχουμε ως πολίτες, σε «μυθικές συναινέσεις» θα πρότεινα τον εκ νέου σχεδιασμό της χρήσης του φράγματος προκειμένου να αποκτήσει την πλέον συμφέρουσα κοινωνική και ορθολογική χρήση. Κατά τη γνώμη μου οι υδατικοί πόροι του φράγματος θα πρέπει κατά σειρά ιεραρχική: α. να καλύψουν, συμπληρωματικά, τις ανάγκες υδροδότησης της περιοχής, β. να υποστηρίξουν την τουριστική ανάπτυξη καλύπτοντας μέρος των αναγκών της (μην πάει ο νους σας στο κακό δεν προτείνω να δοθεί στην ΠΟΤΑ), γ. να αρδευτούν κατά προτεραιότητα οι θερμοκηπιακές καλλιέργειες και οι καλλιέργειες πρώιμων κηπευτικών ή καινοτόμων καλλιεργειών και δ. το υπόλοιπο να διατεθεί σε άρδευση ελαιώνων.
Με την ελπίδα να μην αναπαραχθεί η «λογική των φραγμάτων» στο Αναπτυξιακό Συνέδριο και να αναδειχθεί η ανάγκη ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων.
Γαργαλιάνοι 13.02.2018
Γιώργος Γκόνης
Πολιτικός μηχανικός / περιφερειολόγος
