Ας επιστρέψουμε στα χρόνια πριν από το 2004 (πριν από τη λειτουργία της Αττικής Οδού), όταν ακόμη οι κινούμενοι στον εθνικό δρόμο Αθήνα – Κόρινθος ακολουθούσαν υποχρεωτικά τη διαδρομή διόδια Ελευσίνας, Σκαραμαγκάς, λίμνη Κουμουνδούρου, Δαφνί… Στην πορεία προς την Αθήνα συναντούσαμε στ’ αριστερά μία επαρχιακή πόλη (περιοχή) καταδικασμένη στη μοίρα της, την Ελευσίνα. Στα δεξιά η θάλασσα του Σκαραμαγκά, που «στόλιζαν» κάποια εγκαταλελειμμένα σαπιοκάραβα, μολυσμένη, αφιλόξενη, χωρίς ίχνος ζωής και οικονομικού ενδιαφέροντος.
Αυτή η Ελευσίνα της απαξίωσης τόλμησε να διεκδικήσει τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2021. Αυτή η ελάχιστη πόλη, η υποβαθμισμένη από κάθε άποψη, ήταν η νικήτρια στην αναμέτρηση με την όμορφη πολυτραγουδισμένη Καλαμάτα μας, την πρωτεύουσα της Μεσσηνίας, με τεράστιες δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης, παραγωγής στον πρωτογενή τομέα, στη μεταποίηση, στο εμπόριο, της ανάδειξης μνημείων.
Βέβαια, η Ελευσίνα νίκησε και την ξακουστή Ρόδο, γνωστή παγκοσμίως λόγω του ότι πρωταγωνιστεί στον τουρισμό, έχοντας υποδομές πολιτισμού, καθημερινότητας, αρχαιότητες κ.λπ.
Ενώ στη σύγκριση των τριών πόλεων το ετεροβαρές βρίσκεται στη μεριά της Ελευσίνας, πώς έγινε, τι ήταν αυτό, που τελικά νικήτρια αναδείχθηκε, πανάξια και καθολικά, το αουτσάιντερ Ελευσίνα;
Ήταν Σεπτέμβρης του 2014, όταν η πρόταση συζητήθηκε στο Δημοτικό Συμβούλιο, σ’ ένα συμβούλιο νεοεκλεγμένο, ευρισκόμενο ακόμη στην αρχή της μεταραστώνιας καλοκαιρινής εποχής, ανημέρωτο, αδρανές. Η κατάσταση αυτή αναδείχθηκε πανηγυρικά από την προχειρότητα των ομιλητών όλων των παρατάξεων, χρησιμοποιώντας αυθαίρετα νούμερα σχετικά με το κόστος του φακέλου και την υλοποίηση των αναγκαίων έργων υποδομής.
Ο επιμελητής αυτής της στήλης, στο άρθρο του με τίτλο «Ναι στην Καλαμάτα ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα, όχι στην ανισόρροπη ανάπτυξη», είχε υποστηρίξει επακριβώς τα εξής: Η πρόταση της δημοτικής πλειοψηφίας για την υποψηφιότητα της Καλαμάτας ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας είναι ανάγκη (κατ’ αρχήν) να τύχει της αποδοχής από το σύνολο του Σώματος. Προφανώς η πρόταση θα τύχει της κριτικής, της αξιολόγησης, του ελέγχου, της βελτίωσης και γιατί όχι, της απόρριψης.
Πιο κάτω: Το βέβαιο είναι ότι το θέμα τελικά θα ωριμάσει και θα αντιμετωπισθεί με νηφαλιότητα και υψηλό αίσθημα ευθύνης από όλους τους εκπροσώπους των παρατάξεων, η δε πλειοψηφία θα κάμει το παν, θα αφιερώσει χρόνο και δυνάμεις για την τελική επιτυχία, που είναι ευχή όλων μαζί με το δεδομένο ότι η υλοποίηση δημιουργεί πολύπλευρα οφέλη για την Καλαμάτα, το Δήμο, τη Μεσσηνία. Χρειάζονται κοστολογημένες προτάσεις, πειστικός λόγος, ιδέες, υπερβάσεις, κομματικές, κινητοποίηση ατόμων και φορέων της περιοχής.
Στο επόμενο διάστημα, η πρόταση με εμπνευστή τον Νίκα έγινε αποδεκτή από όλο το Σώμα, ήρθησαν οι ενδοιασμοί, ο αρχηγός της μείζονος αντιπολίτευσης συμπορεύτηκε με τις ανάγκες της πόλης – δηλαδή, το θέμα πήρε το δρόμο του, με την ελπίδα ότι όλα θα πάνε καλά.
Το χρονικό διάστημα που «έτρεχε» η υποψηφιότητα μέχρι την πρόσληψη του εκτελεστικού διευθυντή, Έκτορα Τσατσούλη, υπήρξε ένα τεράστιο κενό ενημέρωσης του κόσμου της Καλαμάτας και ευρύτερα της Μεσσηνίας, η Δημοτική Αρχή έπαψε να ασχολείται με το θέμα, ίσως στο περιθώριο συναντήσεων και στα ψιλά των μέσων ενημέρωσης να γινόταν αναφορά για την προσπάθεια με τεράστια σημασία για όλο το νομό και την ανάγκη κινητοποίησης όλων των πολιτών, φορέων, διανοούμενων, οικονομικών παραγόντων, ανθρώπων της εξουσίας κ.λπ.
Με την ανάληψη καθηκόντων από τον κ. Τσατσούλη είναι γεγονός ότι άρχισε το θέμα να έρχεται στην επιφάνεια, να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες, να κινητοποιεί τον κόσμο της Δημοτικής Αρχής και κάποιες (ελάχιστες) δυνάμεις εντός και εκτός του Δήμου.
Το στοίχημα του δημάρχου
Ο δήμαρχος κ. Νίκας, με μακρά θητεία και σημαντική στα αυτοδιοικητικά, από την πρώτη στιγμή που κατέθεσε την πρόταση, «η Καλαμάτα Πολιτιστική Πρωτεύουσα το 2021», έδωσε την εντύπωση ότι γι’ αυτόν ήταν στοίχημα ζωής, ταυτίζοντας χρονικά την πρόταση με τα 200 χρόνια εορτασμού από την επανάσταση της παλιγγενεσίας του έθνους – δηλαδή πανηγυρισμοί δύο γεγονότων συγχρόνως. Ήταν μια πρόταση οραματικών διαστάσεων, αλλά εκ του αποτελέσματος δεν ήταν γειωμένη με το σύνολο πράξεων, πρωτοβουλιών και πολλών άλλων αναγκαίων για τη θετική έκβαση του εγχειρήματος.
Αναλύοντας τις επαφές ενημερωτικού χαρακτήρα του Τσατσούλη, τον οποίο, όπως φημολογείται, πρότεινε τέως υπουργός μας, όχι μόνο από την πρόταση απουσίαζε το αφήγημα, όπως υποστήριξε σε συνέντευξη και συγκρίνοντας με το φάκελο της Ελευσίνας (βλέπε Βήμα 20/11/2016), όπου πλεονάζει ο ρεαλισμός, τα σχέδια ανάπτυξης, οι στόχοι για ποιότητα ζωής, τις υποδομές, το περιβάλλον (προϋπολογισμός πάνω από 30 εκατομμύρια), το μόνο που θα μπορούσε να διείδει (αντιληφθεί) ήταν τα πλεονάζοντα, θα και πρέπει, την απουσία του συγκεκριμένου, την αδυναμία κινητοποίησης του κόσμου και διάφορα άλλα ελάχιστου ενδιαφέροντος.
Έπειτα απ’ αυτή την προσέγγιση του θέματος, εμφανίζεται το ερώτημα: τις πταίει για την αποτυχία του εγχειρήματος; Ο πολύς κόσμος το χρεώνει στο δήμαρχο, ο γράφων το επιμερίζει κατά μεγάλο ποσοστό στον Νίκα, λιγότερο στην αντιπολίτευση, στον κόσμο της Καλαμάτας, τον επώνυμο και ανώνυμο πολίτη.
Ο δήμαρχος δεν ηττήθηκε, έπεσε μαχόμενος, έχασε το στοίχημα, έχασε η Καλαμάτα, η Μεσσηνία.
Όμως, είναι απορίας άξιο πώς η παρεξηγημένη Ελευσίνα, γνωστή μόνο από τα Ελευσίνια Μυστήρια, κατάφερε να στεφθεί πρωτεύουσα του πολιτισμού στην Ευρώπη για το 2021;
Με πρωταγωνιστή τον καλλιτεχνικό διευθυντή Γιώργο Σκιάνη, έμπειρο στα εικαστικά και σε ανάλογες δράσεις, σε συνεργασία με 12μελή ομάδα εργασίας εκπονήσανε πρόγραμμα που πατάει στο αρχαίο παρελθόν, στο μύθο δηλαδή της Περσεφόνης, για να γίνει μια μεταφορά από το σκοτάδι στο φως, διαρθρωμένο σε τρεις άξονες, όπου καθένας θα ενσωματώνει το «ευ». Πρακτικά σημαίνει, έρχονται κοντά τα εικαστικά, οι παραστατικές Τέχνες, η μουσική, η αρχιτεκτονική, το ντιζάιν, η σύγχρονη τέχνη, οι νέες τεχνολογίες – με παράλληλες συνέργειες τα έργα υποδομής και ανάπτυξης. Στόχος όλων των παραγόντων ήταν (είναι) μια πολύτιμη παρακαταθήκη, που στην κορύφωσή της η πόλη να γίνει ένα έργο τέχνης.
Σε αντιδιαστολή, η Καλαμάτα, βραβευμένη με τις διακρίσεις Europa Nostra, με τα πρωτεία στην Ελλάδα για την πολιτισμική διαχείριση, με την πρωτιά όσον αφορά στον τουριστικό προορισμό, με τις τεράστιου ενδιαφέροντος γύρω της αρχαιότητες, με περιβάλλον θαυμάσιο, ηττήθηκε.
Η μόνη εξήγηση που δίνεται (αν δεχθούμε ότι το παιχνίδι δεν ήταν στημένο) είναι ότι η δημοτική πλειοψηφία ασχολήθηκε με τη διαχείριση της καθημερινότητας, τις φιλοφρονήσεις στις διάφορες συγκεντρώσεις (όπου γάμος και χαρά…, ευλογάμε τα γένια μας), στην καλή οικονομική διαχείριση – δεν επικοινώνησε με τις τοπικές δυνάμεις, δε συνεργάστηκε με φορείς, απουσίασε το γειωμένο όραμα (αν υπήρχε), το πάθος, η γνώση, με την απαιτούμενη σκληρή δουλειά, αναγκαία για τη θετική έκβαση.
Τέλος, παραμένει το απόθεμα της προσπάθειας για συνέχεια.
Μπούρας Αναστάσιος
Μαθηματικός Τ.Δ.
